Taşköprülüzade Ahmed Efendi

Taşköprülüzâde Usameddin Ahmed bin Mustafa, 2 Aralık 1494’de Bursa’da doğdu. Dedesi Hayreddin Halil’in Taşköprüdeki Muzafferiye Medresesinde müderrislik yapmış olması nedeniyle ailesi Taşköprülüler olarak tanınmıştı. Taşköprülülerin babası Muslihüddin Mustafa Efendi ise Fatih Medreselerinde müderrislik yapmış bilgin bir kişiydi.

Taşköprülüzâde ilk eğitimini babasından ve amcası Kemaleddin Kasım’dan aldı. Çeşitli bilim dalları hakkında bilgi edindikten sonra İstanbul’da eğitimini tamamlayarak l525’de müderris oldu ve Dimetoka’daki Oruç Paşa Medresesi’ne tayin edildi. Daha sonra İstanbul, Üsküp ve Edirne’de çeşitli medreselerde müderrislik yaptı. 1545’te Bursa kadısı oldu. 1551’de İstanbul kadılığına tayin edildi. Bu görevi sırasında gözleri kör oldu ve hayatının geri kalan kısmını kitap yazmakla geçirdi. 16 Nisan 1561’de öldü.

Taşköprülüzâde. Kendisi, Kanuni Sultan Süleyman devri ulemasından olduğu halde, Osmanlı devletinin kuruluşundan itibaren her padişahın dönemini bir “tabaka” olarak ele alarak, Osmanlı uleması ve eserleri ile ilgili ulaşıp kaydedebildiği bütün bilgileri on tabakadan oluşan bu eserinde derlemeyi başarmıştır. Fatih devri ulemasıyla ilgili bilgiler esas itibarıyla ona ayırdığı yedinci tabakada bulunmakla beraber, daha önceki ve sonraki tabakalarda da onlarla ilgili önemli bilgiler verilmektedir.

Taşköprülüzâde Fatih döneminden bir asır sonra yaşamış olmasına rağmen, o dönem hakkında ve özellikle kendisinin de iki defa müderrislik yapttığı (1539-1544 ile 1547-1551) Sahn Medreseleri hocalarıyla ilgili, başka bir kaynakta bulunmayan ve daha sonra yazılan Osmanlı kaynaklarında sıkça tekrarlanan ayrıntılı bilgiler vermektedir.

Taşköprülüzâde’nin anne tarafından dedesinden, baba tarafından dedesi Hayrettin Halil b. Kasım (Öl: 1474-75)(Molla Hüsrev’in kardeşinin talebesi) ile babasının dayısı ve hocası Muhammed b. İbrahim el- Niksari (öl: 1495-96) den naklettiği haberler arasında, Fatih’in Taşköprülüzâde’nin dedesini Sahn medreselerine atamak istediğini, ancak onun bunu kabul etmediğini; babası ve hocası Muslihiddin Mustafa b. Halil’in ( 1453-1528-29) Semaniye Medreselerinden birisinde müderrislik yaptığını, amcası Kasım b. Halil ‘in (1463-1513) Sahn müderrislerinden Tokatlı Molla Lütfi, Molla ibn el- Müeyyed’in ve Molla el-İzari’den ders gördüğünü kaydeder.(s:54)

Taşköprülü-zade’nin kendi hocaları ile babasının hocalarının biyografilerine dikkatle bakıldığı zaman, kendisinin Sahn Medreseleri konusunda birçok bilgiye ulaşma imkanına sahip olduğu anlaşılır.Ulema muhitinde doğup büyüyen ve ulema tarikinin içinde küçük yaştan itibaren bütün hayatını geçiren Taşköprülüzâde, Şakayık adlı eserinde Sahn medreselerinin “Programı” ve “Tedrisat Nizamnamesi”nin hazırlayıcıları olarak ileri sürülen molla Hüsrev ile Ali Kuşçu’nun biyografilerini verir.

Taşköprülüzâde Osmanlı Türklerinin ilk bilim tarihçisidir.Taşköprülüzâde’nin 25 kadar eserinden ikisi, bilim tarihi bakımından çok önemlidir.

1- “Miftah-üs-saade ve misbah-üs siyade” adlı eseri, o dönemdeki bilimlerden ve her bilim dalıyla ilgili eserlerden ve yazarlarından söz eder. 1500 sayfa tutan ve Arapça yazılan bu kitap, yazarın oğlu Kemaleddin Mehmet tarafından “Mevzuat-ül-ulum” adıyla Türkçe’ye çevrilmiştir. Kitapta, tıp, kimya, botanik, zooloji, matematik ve fizik gibi bilimlerin o günkü durumları hakkında çok değerli ve aydınlatıcı bilgiler bulunmaktadır. Dr. Adıvar, bu eseri, Osmanlı Türklerindeki ansiklopedilerin en önemlilerinden biri olarak nitelendirmektedir.

2- “Şakaik-ı Numaniye”, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 16. yüzyıl ortalarına kadar olan dönemdeki Osmanlı bilginlerinin hayat hikayelerinden söz eder. Fatih devri ilim hayatı ve uleması ile ilgili en çok bilgi veren kaynaktır.

Taşköprülüzâde ilk eğitimini babasından ve amcası Kemaleddin Kasım’dan aldı. Çeşitli bilim dalları hakkında bilgi edindikten sonra İstanbul’da eğitimini tamamlayarak l525’de müderris oldu ve Dimetoka’daki Oruç Paşa Medresesi’ne tayin edildi. Daha sonra İstanbul, Üsküp ve Edirne’de çeşitli medreselerde müderrislik yaptı. 1545’te Bursa kadısı oldu. 1551’de İstanbul kadılığına tayin edildi. Bu görevi sırasında gözleri kör oldu ve hayatının geri kalan kısmını kitap yazmakla geçirdi. 16 Nisan 1561’de öldü.

Taşköprülüzâde. Kendisi, Kanuni Sultan Süleyman devri ulemasından olduğu halde, Osmanlı devletinin kuruluşundan itibaren her padişahın dönemini bir “tabaka” olarak ele alarak, Osmanlı uleması ve eserleri ile ilgili ulaşıp kaydedebildiği bütün bilgileri on tabakadan oluşan bu eserinde derlemeyi başarmıştır. Fatih devri ulemasıyla ilgili bilgiler esas itibarıyla ona ayırdığı yedinci tabakada bulunmakla beraber, daha önceki ve sonraki tabakalarda da onlarla ilgili önemli bilgiler verilmektedir.

Taşköprülüzâde Fatih döneminden bir asır sonra yaşamış olmasına rağmen, o dönem hakkında ve özellikle kendisinin de iki defa müderrislik yapttığı (1539-1544 ile 1547-1551) Sahn Medreseleri hocalarıyla ilgili, başka bir kaynakta bulunmayan ve daha sonra yazılan Osmanlı kaynaklarında sıkça tekrarlanan ayrıntılı bilgiler vermektedir.

Taşköprülüzâde’nin anne tarafından dedesinden, baba tarafından dedesi Hayrettin Halil b. Kasım (Öl: 1474-75)(Molla Hüsrev’in kardeşinin talebesi) ile babasının dayısı ve hocası Muhammed b. İbrahim el- Niksari (öl: 1495-96) den naklettiği haberler arasında, Fatih’in Taşköprülüzâde’nin dedesini Sahn medreselerine atamak istediğini, ancak onun bunu kabul etmediğini; babası ve hocası Muslihiddin Mustafa b. Halil’in ( 1453-1528-29) Semaniye Medreselerinden birisinde müderrislik yaptığını, amcası Kasım b. Halil ‘in (1463-1513) Sahn müderrislerinden Tokatlı Molla Lütfi, Molla ibn el- Müeyyed’in ve Molla el-İzari’den ders gördüğünü kaydeder.(s:54)

Taşköprülü-zade’nin kendi hocaları ile babasının hocalarının biyografilerine dikkatle bakıldığı zaman, kendisinin Sahn Medreseleri konusunda birçok bilgiye ulaşma imkanına sahip olduğu anlaşılır.Ulema muhitinde doğup büyüyen ve ulema tarikinin içinde küçük yaştan itibaren bütün hayatını geçiren Taşköprülüzâde, Şakayık adlı eserinde Sahn medreselerinin “Programı” ve “Tedrisat Nizamnamesi”nin hazırlayıcıları olarak ileri sürülen molla Hüsrev ile Ali Kuşçu’nun biyografilerini verir.

Taşköprülüzâde Osmanlı Türklerinin ilk bilim tarihçisidir.Taşköprülüzâde’nin 25 kadar eserinden ikisi, bilim tarihi bakımından çok önemlidir.

1- “Miftah-üs-saade ve misbah-üs siyade” adlı eseri, o dönemdeki bilimlerden ve her bilim dalıyla ilgili eserlerden ve yazarlarından söz eder. 1500 sayfa tutan ve Arapça yazılan bu kitap, yazarın oğlu Kemaleddin Mehmet tarafından “Mevzuat-ül-ulum” adıyla Türkçe’ye çevrilmiştir. Kitapta, tıp, kimya, botanik, zooloji, matematik ve fizik gibi bilimlerin o günkü durumları hakkında çok değerli ve aydınlatıcı bilgiler bulunmaktadır. Dr. Adıvar, bu eseri, Osmanlı Türklerindeki ansiklopedilerin en önemlilerinden biri olarak nitelendirmektedir.

2- “Şakaik-ı Numaniye”, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan 16. yüzyıl ortalarına kadar olan dönemdeki Osmanlı bilginlerinin hayat hikayelerinden söz eder. Fatih devri ilim hayatı ve uleması ile ilgili en çok bilgi veren kaynaktır.

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Güncelleyen: Ramazan Acun

Eserler yükleniyor...

Mustafa DEMİR

16. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Suç ve Suçlular: İstanbul Örneği

Ankara, 2016, DOKTORA.

Tez Türkçe Tarih

Bu Tez

93 kez

görüntülendi.

Yusuf HALAÇOĞLU

“Klasik Dönemde Osmanlı Devlet Teşkilatı”

Türkler Ansiklopedisi (Cilt 1).

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

91 kez

görüntülendi.

Yusuf HALAÇOĞLU

“Klasik Dönemde Osmanlı Devlet Teşkilatı”

Türkler Ansiklopedisi (Cilt 1).

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

91 kez

görüntülendi.

Yahya AKYÜZ

Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 - M.S. 2016

İstanbul, 2016, Pegem Akademi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

83 kez

görüntülendi.

Feridun M. Emecen

Fetih ve Kıyamet: 1453 İstanbul'un Fethi ve Kıyamet Senaryoları

İstanbul, 2012, Timaş.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

83 kez

görüntülendi.

Resul AY

“Ortaçağ Anadolusu’nda Bilginin Seyahati: Talebeler, Âlimler ve Dervişler”

Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

64 kez

görüntülendi.

Ülker ÖKTEM

“Osmanlı Medreselerinde Felsefe”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe 15. yy Osmanlı Anadolu

Bu Makale

57 kez

görüntülendi.

İsmail Hakkı Uzunçarşılı

Osmanlı Devleti'nin İlmiye Teşkilatı

Ankara, 2014, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

44 kez

görüntülendi.

Günsel Renda , Halil İNALCIK

Osmanlı Uygarlığı 1

Ankara, 2003, Kültür Bakanlığı Yayınları.

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih Osmanlı

Bu Kitap

40 kez

görüntülendi.

Resul AY

XIII.ve XIV.Yüzyıllar Anadolusu'nda Kültür Dolaşımı Açısından Dervişler, Talebeler ve Hacılar

Ankara, 1998, MASTER.

Tez Türkçe Tarih Sosyoloji

Bu Tez

37 kez

görüntülendi.

Figen GÖNEN

Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluş Döneminde Merkezi İktidar-Sufi Çevre İlişkileri

Ankara, 1993, MASTER.

Tez Türkçe Tarih

Bu Tez

32 kez

görüntülendi.

Hüseyin YILMAZ

“Containing Sultanic Authority: Constitutionalism in the Ottoman Empire before Modernity”

Osmanlı Araştırmaları Dergisi.

Makale İngilizce Tarih Siyaset Hukuk Osmanlı

Bu Makale

25 kez

görüntülendi.

Ali Haydar Bayat

“Muhammed bin Mahmud Şirvani ve Göz Hastalıklarına Ait Bilinmeyen Eseri ''Mürşid''”

Tıp Tarihi Araştırmaları.

Makale Türkçe Tarih Anadolu Medeniyetleri Sağlık

Bu Makale

24 kez

görüntülendi.

Bekir KARLIĞA , Mustafa Kaçar

Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Katip Çelebi

Ankara, 2009, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

19 kez

görüntülendi.

Theoharis Stavrides

The Sultan of Vezirs. The Life and Times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angelovic ‎(1453 - 1474)

Leiden, Boston, Kéln , 2001, .

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

16 kez

görüntülendi.

Ali ARSLAN

“Osmanlılar'da Coğrafi Terim Olarak "Acem" Kelimesinin Manası ve Osmanlı- Türkistan Bağlantısındaki Önemi (XV-XVIII. Yüzyıllar)”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe 15. yy Osmanlı

Bu Makale

13 kez

görüntülendi.

İlber Ortaylı

Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti'nde Kadı

Ankara, 1994, Turhan Kitabevi.

Kitap Türkçe Osmanlı

Bu Kitap

18 kez

görüntülendi.

Mustafa BİLGE

İlk Osmanlı Medreseleri

İstanbul, 1984, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No.3101.

Kitap Türkçe 14. yy Tarih Balkan Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

13 kez

görüntülendi.

Mustafa BİLGE

İlk Osmanlı Medreseleri

İstanbul, 1984, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No.3101.

Kitap Türkçe 14. yy Tarih Balkan Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

13 kez

görüntülendi.

Tufan GÜNDÜZ

Son Kızılbaş Şah İsmail

İstanbul, 2010, Yeditepe Yayınevi.

Kitap Tarih

Bu Kitap

11 kez

görüntülendi.

Rhodes MURPHY

“Ottoman Historical Writing in the Seventeenth Century”

Archivum Ottomanicum.

Makale İngilizce Tarih Osmanlı 17. yy

Bu Makale

11 kez

görüntülendi.

Mustafa Çağhan KESKİN

“Bayezid Paşa: Vezir, Entelektüel, Sanat Hamisi”

Osmanlı Araştırmaları Dergisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih Osmanlı

Bu Makale

11 kez

görüntülendi.

Aydın Sayılı

“Vacidiyye Medresesi, Kütahya'da Bir Ortaçağ Rasathanesi”

Belleten.

Makale Türkçe Sanat Tarihi Anadolu

Bu Makale

13 kez

görüntülendi.

Ali Haydar Bayat

“Mithridates'ten Mesire”

Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları.

Makale Türkçe Tarih Sağlık

Bu Makale

7 kez

görüntülendi.

Osman Süreyya Kocabaş

Klasik Osmanlı Düşüncesinde Doğa Fenomenleri

Ankara, 2018, MASTER.

Tez Türkçe Tarih Felsefe Osmanlı

Bu Tez

5 kez

görüntülendi.

Aydın Sayılı

The Observatory In Islam and Its Place In The General History Of The Observatory

Ankara, 1988, TTK.

Kitap İngilizce İslam

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Mefail HIZLI

“Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”

Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

5 kez

görüntülendi.

Aslı Niyazioğlu

“The Very Special Dead and a Seventeenth-Century Ottoman Poet: Nev'ızade 'Ata'i's Reasons for Composing his Mesnevis”

Archivum Ottomanicum.

Makale İngilizce Tarih

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Yaşar YÜCEL

Muhteşem Türk Kanuni ile 46 Yıl

Ankara, 1991, Turk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı 16. yy Anadolu

Bu Kitap

10 kez

görüntülendi.

Yavuz Unat , Remzi DEMİR , Melek DOSAY GÖKDOĞAN

Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji I

Ankara, 2011, Atatürk Kültür Merkezi.

Kitap Türkçe Bilim ve Teknoloji Sosyal Bilimler Tarih Felsefe

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Emine Sonnur ÖZCAN

“Âşıkpaşazâde Târihi’nde Osmanlı Hâkimiyet Söylemi ve Terminolojisi”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Fahri UNAN

“Osmanlı Medrese Ulemâsı: İlim Anlayışı ve İlmî Verim”

Türkler Ansiklopedisi (Cilt 1).

Makale Türkçe Bilim ve Teknoloji Tarih Ansiklopedi Osmanlı Eğitim

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Emine Sonnur ÖZCAN

“Âşıkpaşazâde Târihi’nde Osmanlı Hâkimiyet Söylemi ve Terminolojisi”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Vedat TURGUT

“Şah İsmail'in Hatunu”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe Tarih 16. yy

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

İsmail AVCI

“Fatih’in Musahiplerinden Alim ve Şair Molla Kırımi ve Bir Şiiri”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe 15. yy Tarih Şiir Osmanlı Edebiyat

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Fahri UNAN

Kuruluşundan Günümüze Fâtih Külliyesi

Ankara, 2003, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Gottfried HAGEN

“Überzeitlichkeit und Geschichte in Kātib Çelebis Ğihānnümā”

Archivum Ottomanicum.

Makale Almanca Tarih

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Ramazan ŞEŞEN

“İstanbul Kütüphanelerinde Tarih ve Tercüme-i Hale Dair Bilinmeyen Bazı Yazmalar”

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Bilal Yurtoğlu

Katip Çelebi

Ankara, 2009, T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Bilal Yurtoğlu

Katip Çelebi

Ankara, 2009, T.C. Başbakanlık Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Ahmet KÖÇ

“Osmanlı Devleti’nde Devlet-Tekke İlişkisinin Önemli Bir Tanığı: Halveti Şeyhi Sofyalı Bâlî Efendi ve Vakıfları”

Belleten.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Ali Haydar Bayat

“XV-XVI. YY Osmanlı Saray Hekimlerinden Şah Mehmed Kazvînî”

Tıp Tarihi Araştırmaları.

Makale Türkçe 15. yy Sosyal Bilimler Tarih Sağlık Osmanlı 16. yy

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

Kaan Dilek

“İran Kütüphanelerinde Bulunan Bazı Elyazma Türkçe Sözlüklerin Tanıtımı”

Kebikeç.

Makale Türkçe Tarih Edebiyat

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Kaan Dilek

“İran Kütüphanelerinde Bulunan Bazı Elyazma Türkçe Sözlüklerin Tanıtımı”

Kebikeç.

Makale Türkçe Tarih Edebiyat

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.