Ali Canib YÖNTEM

Ali Canib

YÖNTEM

Müellif:
ŞERİF AKTAŞ

Haziran 1887’de İstanbul’da doğdu. Babası Evkaf Nezâreti memurlarından Halil Sâib Bey, annesi Anapa müftüsü İslâm Efendi’nin kızı Hafize Nûriye Hanım’dır. Üsküdar’daki Gülfem Hatun Mektebi’nde başladığı öğrenimini Toptaşı Askerî Rüşdiyesi’nde sürdürdü. Rüşdiyeyi bitirince iki yıl kadar Selâmsız’daki Fransız Mektebi’nde okudu; babasının Selânik’e sürülmesi üzerine oradaki Mülkiye İdâdîsi’ne girdi. Bir ara İstanbul’da Mekteb-i Hukūk’a devam ettiyse de aynı mektep Selânik’te açılınca son sınıfa kadar burada okudu. Bu sırada Selânik İttihat ve Terakkî Mektebi’nde ve Ziraat Mekteb-i Âlîsi’nde ders verdi. 1909’da kurulan Fecr-i Âtî topluluğuna katıldı, topluluğun Selânik’te muhabir üyeliğini yaptı. Balkan Harbi’nin başında İstanbul’a döndü (1911). 1912’de Çanakkale Sultânîsi’nde edebiyat ve felsefe hocalığına başladı. Ertesi yıl görevi İstanbul’daki Gelenbevi Sultânîsi’ne nakledildi. 1914’te Dârülmuallimîn-i Âliye edebiyat hocalığına getirildi. 1917-1918’de Dârülfünun’da teşkil edilen, lise kitaplarını hazırlamakla görevli komisyona üye seçildi. Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’nde Türk edebiyatı dersleri verdi (1919). 1920’de Trabzon Sultânîsi müdürlüğüne, arkasından Giresun maarif müdürlüğüne ve Maarif Vekâleti müfettişliğine tayin edildi. 1923’te kendi isteğiyle edebiyat hocalığına döndü ve Kabataş Lisesi ile İstanbul Erkek Öğretmen Okulu’nda edebiyat dersleri verdi. Bu sırada kütüphaneleri tasnif etmek üzere kurulan komisyonun başkanlığını yaptı. 1927’de tekrar maarif müfettişliğine getirildi. 1934’te Ordu’dan milletvekili seçildi. Aynı yıl Türk Dili Tetkik Cemiyeti merkez üyesi, Tarih Encümeni ve ardından Türk Tarih Kurumu üyesi oldu. 1943’te İstanbul Edebiyat Fakültesi Türk Edebiyatı Bölümü’ne öğretim görevlisi olarak tayin edildi. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den Bursa milletvekili seçildi. 26 Ekim 1967’de İstanbul’da vefat etti, mezarı Sahrayıcedid Kabristanı’ndadır.

Henüz on beş-on altı yaşlarında iken şiire ilgi duyan Ali Canip önce Muallim Nâci’nin tesiri altında gazel tarzında şiirler yazmış, daha sonra o günkü edebiyat dünyasına hâkim olan Edebiyât-ı Cedîde tarzına yönelmiştir. İlk şiirlerini Selânik’te çıkan Kadın (1908-1909) ve Bahçe (1909) dergilerinde yayımlamış, Fecr-i Âtî topluluğuna mensup olmasına rağmen bu grubun edebî eğilimlerini benimsememiştir. Aruz vezniyle yazdığı şiirlerde Türkçe’yi bu vezne uydurmakta başarı göstermiştir. Ali Canip’in, Genç Kalemler’den (1911) başlayarak Türk Yurdu (1915) ve Yeni Mecmua’da (1917) yayımladığı hece vezninde şiirlerle Beş Hececiler’e takip edecekleri yolu gösterdiği kabul edilir. 1910 yılında Selânik’te çıkmakta olan Hüsn ve Şiir dergisinin adı Genç Kalemler’e çevrilince Ali Canip Ziya Gökalp ve Ömer Seyfeddin’le temas kurarak onları da derginin yayımına katılmaya ikna etmiş, böylece “yeni lisan” hareketinin üç ismi bir araya gelmiş, derginin ilk sayısında yer alan beyannâme ile Millî Edebiyat akımı başlamıştır. Genç Kalemler’de millî edebiyat meselesi üzerine çeşitli makaleler yazan Ali Canip, Türkçe’ye Arapça ve Farsça’dan giren tamlamalarla dil bilgisi kaidelerinin kullanılmaması ve yazı dilinde İstanbul Türkçesi’nin esas alınması konularında M. Fuad Köprülü, Cenab Şahabeddin ve Süleyman Nazif’le tartışmalara girmiştir. Polemik türündeki yazılarında Yektâ Bâhir takma adını kullanan Ali Canip, dergi kapanınca “Millî Edebiyat Meselesi” başlığı altındaki yazılarını Türk Yurdu’nda yayımlamıştır. Yeni Mecmua, Türk Sözü, Hak, Güneş, Şâir, Âşiyan ve Çınaraltı dergilerinde estetik ve edebiyat konularıyla büyük şahsiyetler üzerine çeşitli yazılar yazmış, birer emek mahsulü olan araştırmaları ise Cumhuriyet’ten sonraki yıllarda Hayat, İstanbul ve Türkiyat Mecmuası’nda neşredilmiştir. Dil ve edebiyatla ilgili tartışmalarında Yekta Bâhir yanında Gök Alp ve Celâl Sâkıb takma adlarını da kullanan Ali Canip, Millî Edebiyat anlayışına karşı çıkanlara ağır cevaplar vermiş, ayrıca Türk edebiyatı tarihi üzerine yaptığı araştırmalarıyla kalıcı hizmetler ortaya koymuştur.

Eserleri. Geçtiğim Yol (şiir; İstanbul 1918), Millî Edebiyat Meselesi ve Cenab Bey’le Münakaşalarım (İstanbul 1918), Edebiyat (lise 1. sınıf ders kitabı; İstanbul 1926), Epope ve Edebî Nevilerle Mesleklere Dair Mâlûmat (İstanbul 1927), Leylâ ve Mecnun (Fuzûlî’nin aynı adlı eserinin özeti; İstanbul 1927), Naîmâ Tarihi (seçmeler; İstanbul 1927), Türk Edebiyatı Antolojisi (İstanbul 1931), Ömer Seyfeddin, Hayatı ve Eserleri (İstanbul 1935, 1947; Yöntem’in diğer eserleriyle gazete ve dergilerde çıkan yazılarının bir listesi için bk. Filizok, s. 233-259). Ali Canip, Ömer Seyfeddin’in ölümünden sonra hikâyelerini ilk defa üç (İstanbul 1926-1927), daha sonra dokuz (Ömer Seyfettin Külliyatı, İstanbul 1938) cilt halinde yayıma hazırlamıştır. Siyasî ve edebî hatıraları Yakın Tarihimiz dergisinde çıkmış (1962-1963), dergilerde kalan eski ve yeni Türk edebiyatıyla ilgili makaleleri Ahmet Sevgi ve Mustafa Özcan tarafından iki hacimli ciltte toplanmıştır (Prof. Ali Cânip Yöntem’in Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri [Konya 1995]; Prof. Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri [İstanbul 1996]). Ogur Erol, Ali Canip Yöntem ve Eğitim adıyla bir doktora tezi hazırlamıştır (2008, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).

Müellif:
ŞERİF AKTAŞ

Haziran 1887’de İstanbul’da doğdu. Babası Evkaf Nezâreti memurlarından Halil Sâib Bey, annesi Anapa müftüsü İslâm Efendi’nin kızı Hafize Nûriye Hanım’dır. Üsküdar’daki Gülfem Hatun Mektebi’nde başladığı öğrenimini Toptaşı Askerî Rüşdiyesi’nde sürdürdü. Rüşdiyeyi bitirince iki yıl kadar Selâmsız’daki Fransız Mektebi’nde okudu; babasının Selânik’e sürülmesi üzerine oradaki Mülkiye İdâdîsi’ne girdi. Bir ara İstanbul’da Mekteb-i Hukūk’a devam ettiyse de aynı mektep Selânik’te açılınca son sınıfa kadar burada okudu. Bu sırada Selânik İttihat ve Terakkî Mektebi’nde ve Ziraat Mekteb-i Âlîsi’nde ders verdi. 1909’da kurulan Fecr-i Âtî topluluğuna katıldı, topluluğun Selânik’te muhabir üyeliğini yaptı. Balkan Harbi’nin başında İstanbul’a döndü (1911). 1912’de Çanakkale Sultânîsi’nde edebiyat ve felsefe hocalığına başladı. Ertesi yıl görevi İstanbul’daki Gelenbevi Sultânîsi’ne nakledildi. 1914’te Dârülmuallimîn-i Âliye edebiyat hocalığına getirildi. 1917-1918’de Dârülfünun’da teşkil edilen, lise kitaplarını hazırlamakla görevli komisyona üye seçildi. Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’nde Türk edebiyatı dersleri verdi (1919). 1920’de Trabzon Sultânîsi müdürlüğüne, arkasından Giresun maarif müdürlüğüne ve Maarif Vekâleti müfettişliğine tayin edildi. 1923’te kendi isteğiyle edebiyat hocalığına döndü ve Kabataş Lisesi ile İstanbul Erkek Öğretmen Okulu’nda edebiyat dersleri verdi. Bu sırada kütüphaneleri tasnif etmek üzere kurulan komisyonun başkanlığını yaptı. 1927’de tekrar maarif müfettişliğine getirildi. 1934’te Ordu’dan milletvekili seçildi. Aynı yıl Türk Dili Tetkik Cemiyeti merkez üyesi, Tarih Encümeni ve ardından Türk Tarih Kurumu üyesi oldu. 1943’te İstanbul Edebiyat Fakültesi Türk Edebiyatı Bölümü’ne öğretim görevlisi olarak tayin edildi. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti’den Bursa milletvekili seçildi. 26 Ekim 1967’de İstanbul’da vefat etti, mezarı Sahrayıcedid Kabristanı’ndadır.

Henüz on beş-on altı yaşlarında iken şiire ilgi duyan Ali Canip önce Muallim Nâci’nin tesiri altında gazel tarzında şiirler yazmış, daha sonra o günkü edebiyat dünyasına hâkim olan Edebiyât-ı Cedîde tarzına yönelmiştir. İlk şiirlerini Selânik’te çıkan Kadın (1908-1909) ve Bahçe (1909) dergilerinde yayımlamış, Fecr-i Âtî topluluğuna mensup olmasına rağmen bu grubun edebî eğilimlerini benimsememiştir. Aruz vezniyle yazdığı şiirlerde Türkçe’yi bu vezne uydurmakta başarı göstermiştir. Ali Canip’in, Genç Kalemler’den (1911) başlayarak Türk Yurdu (1915) ve Yeni Mecmua’da (1917) yayımladığı hece vezninde şiirlerle Beş Hececiler’e takip edecekleri yolu gösterdiği kabul edilir. 1910 yılında Selânik’te çıkmakta olan Hüsn ve Şiir dergisinin adı Genç Kalemler’e çevrilince Ali Canip Ziya Gökalp ve Ömer Seyfeddin’le temas kurarak onları da derginin yayımına katılmaya ikna etmiş, böylece “yeni lisan” hareketinin üç ismi bir araya gelmiş, derginin ilk sayısında yer alan beyannâme ile Millî Edebiyat akımı başlamıştır. Genç Kalemler’de millî edebiyat meselesi üzerine çeşitli makaleler yazan Ali Canip, Türkçe’ye Arapça ve Farsça’dan giren tamlamalarla dil bilgisi kaidelerinin kullanılmaması ve yazı dilinde İstanbul Türkçesi’nin esas alınması konularında M. Fuad Köprülü, Cenab Şahabeddin ve Süleyman Nazif’le tartışmalara girmiştir. Polemik türündeki yazılarında Yektâ Bâhir takma adını kullanan Ali Canip, dergi kapanınca “Millî Edebiyat Meselesi” başlığı altındaki yazılarını Türk Yurdu’nda yayımlamıştır. Yeni Mecmua, Türk Sözü, Hak, Güneş, Şâir, Âşiyan ve Çınaraltı dergilerinde estetik ve edebiyat konularıyla büyük şahsiyetler üzerine çeşitli yazılar yazmış, birer emek mahsulü olan araştırmaları ise Cumhuriyet’ten sonraki yıllarda Hayat, İstanbul ve Türkiyat Mecmuası’nda neşredilmiştir. Dil ve edebiyatla ilgili tartışmalarında Yekta Bâhir yanında Gök Alp ve Celâl Sâkıb takma adlarını da kullanan Ali Canip, Millî Edebiyat anlayışına karşı çıkanlara ağır cevaplar vermiş, ayrıca Türk edebiyatı tarihi üzerine yaptığı araştırmalarıyla kalıcı hizmetler ortaya koymuştur.

Eserleri. Geçtiğim Yol (şiir; İstanbul 1918), Millî Edebiyat Meselesi ve Cenab Bey’le Münakaşalarım (İstanbul 1918), Edebiyat (lise 1. sınıf ders kitabı; İstanbul 1926), Epope ve Edebî Nevilerle Mesleklere Dair Mâlûmat (İstanbul 1927), Leylâ ve Mecnun (Fuzûlî’nin aynı adlı eserinin özeti; İstanbul 1927), Naîmâ Tarihi (seçmeler; İstanbul 1927), Türk Edebiyatı Antolojisi (İstanbul 1931), Ömer Seyfeddin, Hayatı ve Eserleri (İstanbul 1935, 1947; Yöntem’in diğer eserleriyle gazete ve dergilerde çıkan yazılarının bir listesi için bk. Filizok, s. 233-259). Ali Canip, Ömer Seyfeddin’in ölümünden sonra hikâyelerini ilk defa üç (İstanbul 1926-1927), daha sonra dokuz (Ömer Seyfettin Külliyatı, İstanbul 1938) cilt halinde yayıma hazırlamıştır. Siyasî ve edebî hatıraları Yakın Tarihimiz dergisinde çıkmış (1962-1963), dergilerde kalan eski ve yeni Türk edebiyatıyla ilgili makaleleri Ahmet Sevgi ve Mustafa Özcan tarafından iki hacimli ciltte toplanmıştır (Prof. Ali Cânip Yöntem’in Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri [Konya 1995]; Prof. Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri [İstanbul 1996]). Ogur Erol, Ali Canip Yöntem ve Eğitim adıyla bir doktora tezi hazırlamıştır (2008, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Güncelleyen: Ahmet Feyzi Gül

Eserler yükleniyor...

Yahya AKYÜZ

Türk Eğitim Tarihi

Ankara, 2007, Pegem Akademi Yayıncılık.

Kitap Eğitim

Bu Kitap

443 kez

görüntülendi.

Franz Babinger

Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri

Ankara, 1982, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

166 kez

görüntülendi.

Mehmet ÖZDEN

Türk Yurdu Dergisi ve İkinci Meşrutiyet Devri Türkçülük Akımı (1911-1918)

Ankara, 1994, DOKTORA.

Tez Türkçe Tarih

Bu Tez

136 kez

görüntülendi.

Yahya AKYÜZ

Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000 - M.S. 2016

İstanbul, 2016, Pegem Akademi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

83 kez

görüntülendi.

M. Bülent VARLIK

“Tanzimat ve Meşrutiyet Dergileri”

Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

83 kez

görüntülendi.

Özhan KAPICI

Tanzimat Yolunda Bir Osmanlı: Mehmed Said Pertev Paşa (1785-1837)

Ankara, 2006, MASTER.

Tez Türkçe Tarih 18. yy Osmanlı

Bu Tez

75 kez

görüntülendi.

Abdurrahman SİLER

Türk Yüksek Öğretiminde Darülfünun (1863-1933)

Ankara, 1992, DOKTORA.

Tez Türkçe

Bu Tez

53 kez

görüntülendi.

Faik Reşit UNAT

“Atatürk'ün Öğrenim Hayatı ve Yetiştiği Devrin Milli Eğitim Sistemi”

Belleten.

Makale Türkçe 19. yy

Bu Makale

57 kez

görüntülendi.

Muhammet Nuri Tunç

“Osmanlı’da Hanedan İçi Katl”

Turkish Studies.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

32 kez

görüntülendi.

Ekmeleddin İHSANOĞLU

“Dârulfünûn Tarihçesine Giriş İlk İki Teşebbüs”

Belleten.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

29 kez

görüntülendi.

Uygur KOCABAŞOĞLU

"Hürriyeti Beklerken" İkinci Meşrutiyet Basını

İstanbul, 2010, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

24 kez

görüntülendi.

Uygur KOCABAŞOĞLU

"Hürriyeti Beklerken" İkinci Meşrutiyet Basını

İstanbul, 2010, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

24 kez

görüntülendi.

Özcan MERT

“Atatürk’ün İlk Öğretmeni Şemsi Efendi”

Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe Türkiye Cumhuriyeti

Bu Makale

23 kez

görüntülendi.

Tuncer BAYKARA

Anadolu'nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I Anadolu'nun İdarî Taksimatı

Ankara, 1988, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

27 kez

görüntülendi.

Bekir KARLIĞA , Mustafa Kaçar

Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Katip Çelebi

Ankara, 2009, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

19 kez

görüntülendi.

Niyazi BERKES

Türkiye'de Çağdaşlaşma

İstanbul, 2015, Yapı Kredi Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

19 kez

görüntülendi.

Bahattin KAHRAMAN

“Vahid Mahtumi”

Osmanlı Araştırmaları Dergisi.

Makale

Bu Makale

19 kez

görüntülendi.

Bekir KARLIĞA , Mustafa Kaçar

Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Katip Çelebi

Ankara, 2009, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

19 kez

görüntülendi.

Bekir KARLIĞA , Mustafa Kaçar

Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Katip Çelebi

Ankara, 2009, T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

19 kez

görüntülendi.

Uygur KOCABAŞOĞLU

“Hürriyet'in Basması Kadar Basını da Ünlüdür...”

100. Yılında Jön Türk Devrimi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

16 kez

görüntülendi.

Funda Selçuk ŞİRİN

“Türk Aydınının Anadolu’ya Yönelişinde Balkan Savaşları’nın Rolü”

Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

13 kez

görüntülendi.

M. Münir Aktepe

“Naima Tarihi'nin Yazma Nüshaları Hakkında”

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

17 kez

görüntülendi.

Taner ASLAN

“31 Mart Hadisesi Üzerine Vilayetlerde Çıkan Olaylar Karşısında Alınan Tedbirlere ve Askerî Faaliyetlere Dair Yazışmalar”

Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Zeynep TÜRK SARIIŞIK

II. Osman Dönemine Ait Bir Kaynak: Zafername

Ankara, 1998, MASTER.

Tez Türkçe Yeni Çağ Tarih Sanat Tarihi Osmanlı

Bu Tez

8 kez

görüntülendi.

Sevim ÜNGÜN

“Vahid Mahtûmî ve Mora Fetihnamesi”

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Mehmet Alaaddin YALÇINKAYA

“Osmanlı Devleti'nin Batı Politikası- Zitvatorok'tan Küçük Kaynarca'ya- (1606-1774)”

Türk Dış Politikası Osmanlı Dönemi (2 Cilt).

Makale

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Niyazi BERKES

Türkiye'de Çağdaşlaşma

İstanbul, 2016, Yapı Kredi Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

Özdemir Nutku

Tarihimizden Kültür Manzaraları

İstanbul, 1995, Kabalcı Yayınevi.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Gökhan TUNÇ

“Osman-zâde Tâ’ib’in Bir Kasidesiyle 18. Yüzyılın Gündelik Hayatına ve Kasidenin Yazılma Amacına Bir Bakış”

Kebikeç.

Makale Türkçe Tarih Edebiyat

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Aykut KANSU

İttihadcıların Rejim ve İktidar Mücadelesi 1908-1913

İstanbul, 2016, İletişim Yayınları.

Kitap Türkçe Yakın Çağ Tarih Siyaset Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Niyazi BERKES

Türkiyede Çağdaşlaşma

İstanbul, 2018, Yapı Kredi Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Türkiye Cumhuriyeti Çağdaş Anadolu

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Mehmet ÖZDEN

“Atatürk Döneminde Kemalist Metinler: A’râfda Bir Kemalizm: Tekin Alp ve Kemalizm (1936)”

Bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.