Samir AMİN

Samir

AMİN

Amin, Samir (d. 1931, Kahire, Mısır), Marksist eğilimli Mısırlı iktisatçı. Paris İJni- versitesi’ni bitirdi. Poitiers. Paris ve Dakar üniversitelerinde ekonomi profesörü olarak çalıştı. 1960-63 arasında Mali hükümetine planlama danışmanlığı yaptı. Çalışmalarını Üçüncü Dünya ülkelerinin sorunları üzerinde yoğunlaştıran Amin, Senegal’in başkenti Dakar’da Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Komisyonu’na bağlı Ekonomik Gelişme ve Planlama Enstitüsü’nün yöneticiliğinde bulundu. 1980’den sonra, gene Dakar’da bulunan Afrika Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Konseyi’nde çalışmaya başladı.

Amin, “merkez” ve “çevre” gibi yeni kavramları kullanarak emperyalist bağımlılık altındaki azgelişmişlik sürecini incelemiştir. Amin’in “merkez-çevre” kuramına göre dünya ekonomisindeki ülkeler işlevsel bir bütün içinde hiyerarşik olarak sıralanırlar. Hiyerarşinin üst basamaklarındaki ülke sermayeleri, dünya ekonomisinin işleyişinden en yüksek payı alır, aynı zamanda da dünya ekonomisinin kendi gereksinimlerine göre ve hiyerarşiyi bozmadan işlemesini sağlamaya çalışırlar. Yüksek sermaye birikiminin oluştuğu ve ileri teknolojinin kullanıldığı bu ülkeler “merkez” olarak adlandırılır. Merkez ülkelerin tam karşısında, hiyerarşinin alt basamaklarındaki “çevre” ülkeler yer alır. Bu ülkelerde ücretler düşüktür ve dışardan getirilen (merkez ülkelerde geliştirilmiş) teknolojiler kullanılır. Sermaye birikimi ise büyük ölçüde uluslararası sermayeye bağımlıdır. Amin, gelişmekte olan ülkelerin bu hiyerarşik yapıyı kırmasının yolu olarak dünya pazarından kopma politikasını önermektedir.

Amin, kendisi gibi azgelişmişlik süreçlerini inceleyen başka bazı iktisatçıların, özellikle A. Emmanuel’in geliştirdiği “eşitsiz değişim kuramı”na önemli eleştiriler getirmiştir. Ona göre, merkez ülkelerle çevre ülkelerde emek aynı miktarda değer yaratmamakta, ama merkezdeki emek çok daha üretken olmaktadır. Eşitsiz değişim kuramında bunun gözardı edildiğini ileri süren Amin ayrıca, bu kuramın “fiyatlar dünya düzeyinde oluşur” varsayımına da karşı çıkmaktadır.

Amin’in önemli çalışmaları arasında L’Accumulation à l’échelle mondiale(Dünya Ölçeğinde Birikim), Le développement inégal; Essai sur les formations sociales du capitalisme périphérique(Eşitsiz Gelişim; Çevre Kapitalizminin Toplumsal Formasyonları Üzerine Deneme), L’Echange inégal et la loi de la valeur (1973; Eşitsiz Değişim ve Değer Yasası), L’Impérialisme et le développement inégal (1976; Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme, 1990) sayılabilir.

Amin, “merkez” ve “çevre” gibi yeni kavramları kullanarak emperyalist bağımlılık altındaki azgelişmişlik sürecini incelemiştir. Amin’in “merkez-çevre” kuramına göre dünya ekonomisindeki ülkeler işlevsel bir bütün içinde hiyerarşik olarak sıralanırlar. Hiyerarşinin üst basamaklarındaki ülke sermayeleri, dünya ekonomisinin işleyişinden en yüksek payı alır, aynı zamanda da dünya ekonomisinin kendi gereksinimlerine göre ve hiyerarşiyi bozmadan işlemesini sağlamaya çalışırlar. Yüksek sermaye birikiminin oluştuğu ve ileri teknolojinin kullanıldığı bu ülkeler “merkez” olarak adlandırılır. Merkez ülkelerin tam karşısında, hiyerarşinin alt basamaklarındaki “çevre” ülkeler yer alır. Bu ülkelerde ücretler düşüktür ve dışardan getirilen (merkez ülkelerde geliştirilmiş) teknolojiler kullanılır. Sermaye birikimi ise büyük ölçüde uluslararası sermayeye bağımlıdır. Amin, gelişmekte olan ülkelerin bu hiyerarşik yapıyı kırmasının yolu olarak dünya pazarından kopma politikasını önermektedir.

Amin, kendisi gibi azgelişmişlik süreçlerini inceleyen başka bazı iktisatçıların, özellikle A. Emmanuel’in geliştirdiği “eşitsiz değişim kuramı”na önemli eleştiriler getirmiştir. Ona göre, merkez ülkelerle çevre ülkelerde emek aynı miktarda değer yaratmamakta, ama merkezdeki emek çok daha üretken olmaktadır. Eşitsiz değişim kuramında bunun gözardı edildiğini ileri süren Amin ayrıca, bu kuramın “fiyatlar dünya düzeyinde oluşur” varsayımına da karşı çıkmaktadır.

Amin’in önemli çalışmaları arasında L’Accumulation à l’échelle mondiale(Dünya Ölçeğinde Birikim), Le développement inégal; Essai sur les formations sociales du capitalisme périphérique(Eşitsiz Gelişim; Çevre Kapitalizminin Toplumsal Formasyonları Üzerine Deneme), L’Echange inégal et la loi de la valeur (1973; Eşitsiz Değişim ve Değer Yasası), L’Impérialisme et le développement inégal (1976; Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme, 1990) sayılabilir.

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör: Mustafa Ceylan

Güncelleyen: Yağız Fatih Nazlıer