II. Meşrutiyet Döneminde Rıza Tevfik ve Felsefi Yaklaşımları

Makale Türkçe Tarih× 20. yy× Felsefe× Osmanlı× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

Turhan ADA

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2010

Yayınlandığı Eser:

Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

85-100

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://www.ctad.hacettepe.edu.tr/CTAD_Guz_10.pdf

Operatör:

A. Kaan Gültekin

Güncelleyen:

Kübra Selen Yılmaz

Özet:

Rıza Tevfik, II. MeĢrutiyet döneminde, sosyo-kültürel açıdan etkin bir portre
çizmiĢtir. Bu portrenin kendi ressamı olurken arkadaĢları Ahmed ġuayb ve Cavid
Beylerle birlikte çıkardığı Ulum-ı Ġktisadiye ve Ġçtimaiye Mecmuası aracılığı ile hem
Pozitivist/Materyalist fikirlerin yayılmasını sağlamıĢ hem de liberalizme dayalı hukukî,
politik ve iktisadî yaklaĢımlara destek vermeye çalıĢmıĢtır. 1908 sonrasında Ġttihat ve
Terakki Cemiyeti'nden ve onun temsil ettiği düĢünceden kopmasına rağmen hareketin
karakterini yansıtan ve daha çok Abdullah Cevdet tarafından temsil edilen bu dünya
görüĢünden vazgeçmediği gibi gençlik döneminde sempati duymaya baĢladığı BektaĢî
Ekolüne de ciddî biçimde yönelmiĢtir. 1909 yılında Talat PaĢa‟nın baĢkanlığı ettiği bir
parlamento heyetiyle Londra giden Rıza Tevfik kentin önde gelen ilim ve fikir
adamlarıyla ikili görüĢmeler gerçekleĢtirmiĢtir. Rıza Tevfik'in içindeki geleneksel
Osmanlı kültür çizgisinden tam anlamıyla kopamadığı belirtilebilir. DüĢünsel
altyapısını bu Ģekilde Ģekillendiren Rıza Tevfik‟in yer yer farklı izler taĢıyan felsefî
yönüne bütünsel açıdan yaklaĢıldığında yine benzeri yöneliĢler dikkat çekmektedir. Bu
bağlamda, Kant, Spencer, Hegel, Darwin ve Bacon gibi Pozitivist/Materyalist
feylesoflarının fikirlerini ülke gündemine taĢıyan Rıza Tevfik‟in, çok daha baĢarılı
olduğu edebî yönünü bile ikinci plana attığı ve Abdullah Cevdet, Tevfik Fikret ve
Salih Zeki gibi isimlerle birlikte hareket ettiği görülmektedir. Kendisini böyle bir
yöneliĢ içine çeken nedenlerin baĢında, hiç Ģüphesiz metafizik olguları bağnaz ve
statükocu kavramlar manzumesi olarak gören temel felsefî yaklaĢımı yer almaktadır.
Nitekim, Fransız Devrimi‟nden sonra güç kazanan Batı felsefesinin köklerine kadar
inerek Osmanlı aydınları arasında hızla derinleĢen Pozitivist/Materyalist dünya
görüĢünü yükselen değer konumuna çıkaran Rıza Tevfik, Ulum-ı Ġktisadiye ve Ġçtimaiye
Mecmuası‟ndaki yazıları, hazırladığı Istılahat-ı Fıkhiye Kamusu ve kaleme aldığı makaleleriyle, hep bu amaç doğrultusunda hareket etmiĢtir. Ancak ortaya koyduğu bu
ciddî emeğe karĢın sağlıklı bir tümevarıma ulaĢamadığı gibi özgün bir ekole de imza
atamadığı da vurgulanması gereken bir realitedir.