Saray Kadınları’nın Osmanlı Devlet Yönetiminde Çeşitli İşlevleri

Özet
Harem, sözcük a olarak “dokunulmaz, kutsal” anlamına gelir. Nitekim Mekke’de Kabe mıntıkasında ihramsız girilemeyen yere Harem-i Şerif, gayrimüslimlerin girememesi anlamında Mekke ve Medine’ye Haremeyn denilmektedir. Osmanlı Devletinde padişahın ailesiyle beraber yaşadığı yere Harem denirdi. Burada padişahın validesi, eşi, kızları, erkek çocukları ile birlikte harem ağaları, ikballer, gözdeler, kalfalar ve rütbesi olmayan hizmetli statüsündeki cariyeler yaşardı. Saray kadınlarının yaşadığı Harem, onların barındırıldığı bir ev olmanın yanında bir okul olma işlevine de sahipti. Burada onlara özel hocaların eşliğinde okuma-yazma, temel dini bilgiler, ebru, hat, biçki-dikiş ve müzik eğitimi de veriliyordu. Bazen ülkenin önde gelen tiyatro gruplarının sarayda gösteri düzenlemesi, bazen de yerli ve yabancı müzisyenlerin konser vermesi sağlanıyordu. Onların alışveriş için saray dışına çıkmaları yasaktı, çarşıda satılan ürünler onların ayağına getiriliyordu. Sarayda belli bir süre hizmet eden cariye statüsündeki kadınlar, istemeleri halinde –çıkma- adı verilen bir usulle Enderun’dan devşirme kökenli devlet adamlarıyla evlendiriliyor ve saraydan ayrılıyorlardı. Saray onlar için ömürlerinin sonuna kadar yaşadıkları bir hapishane değildi. Vezir, beylerbeyi, ordu komutanı ya da sancakbeyi olan eşlerinin yanında daha sonra görev yerlerine gidelerdi. Çeyizleri dahil olmak üzere bütün evlenme masrafları saray tarafından karşılanıyordu. Eşlerinin görevleri ve nitelikleri onların devletle iç içe oluşlarının başka bir örneğiydi. Saray kadınları, merkezi otoriteyi korumak adına genelde devşirme kökenli insanlardan seçiliyordu.19.yüzyılda Çerkes asıllı saray kadınlarına sıkça rastlansa da hepsi Türkçeyi bilen, Türk- İslam geleneklerine göre yetiştirilmiş kimselerdi. İçlerinden Valide Sultan ya da Haseki Sultan olmayı başaranlar bazen yabancı ülke hükümdarlarıyla yazışarak ülkeler arası ticari ve siyasi ilişkilerin güçlenmesine katkı sağlarken bazen de isyan dönemlerinde devlet elitlerinin arasında arabuluculuk yaparak düzen ve istikrarın yerleşmesine yardımcı oluyorlardı. Ayrıca sosyal ve kültürel alanda birçok vakıf eseri yaptırarak ülkenin bayındır hale gelmesi için de hizmet etmişlerdir. Burada yaşayan Valide Sultanların ya da padişah eşi olan Haseki Sultanların padişah üzerindeki etkisi devlet işerine karışmanın bir biçimi olarak yorumlanarak haklarında bir çok değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmeler kültürün ataerkil yapısı nedeniyle genelde olumsuz içerikte ve nesnel olmaktan çok ifrata kaçan öznel ve yanlı değerlendirmelerdir. Öyle ki “Kadınlar Saltanatı” nitelendirmesiyle devletin duraklama ve gerilemesinin en büyük nedeni olarak bu hususu gösteren yazarlar vardır. Bazı televizyon dizilerinde bu konuyu işleyen senaryoların ticari kaygılarla kalem alınması bu algıyı iyice pekiştirmektedir. Kadınlar Saltanatı olarak nitelenen dönemin önde gelen simaları, Mahidevran Sultan, Hürrem Sultan, Nurbanu Sultan, Safiye Sultan, Kösem Sultan ve Hatice Turhan Sultandır. Bunların ortak özelliği cariyelikten valide sultanlığa ya da haseki sultanlığa yükselmiş devşirme kökenli kadınlar olmalarıdır. Savaş tutsağı olarak, satın alınarak,hediye olunarak ya da ailesinin isteği üzerine saraya hayatına dahil olmuşlar, adeta sıfırdan yola çıkarak devletin zirvesine ulaşmışlardır.Her birinin dikkat çekici bir hayat hikayesi vardır. Şu da var ki devletin eski gücünü yitirerek sınırlarındaki daralmaya, ekonomik ve sosyal yapısındaki bozulmaya ve yönetimdeki istikrarın zayıflamasına paralel şekilde saray kadınlarının da devlet yönetimindeki etkisi artmıştır. Padişah üzerinde etki kurarak bazen onları yönlendirdikleri, atamalara müdahale ettikleri, tayin işlerine karıştıkları hatta İstanbul isyanlarında bazı dönemlerde yer aldıkları görülse bile; onların devletin yüksek çıkarları istikametinde evlilikler yaptıkları, yabancı devlet hanedanlarıyla yazışarak ticaret ve ittifak anlaşmalarının imzalanmasında rol oynadıkları, devlet elitleri arasında kriz dönemlerinde arabuluculuk yaptıkları dahası yaptırdıkları hayır eserleri vasıtasıyla halkla hanedanın arasında tampon işlevi gördükleri de bilinen gerçeklerdir. Bu sebeple geneli göz ardı ederek tekil davranışlar üzerine odaklanmak onlar hakkında doğru sonuçlara ulaşmayı zorlaştıracaktır.

Anahtar Kelimeler
Harem, Hürrem Sultan, Kadınlar Saltanatı, Osmanlı Hanedanı.

Anahtar Kelimeler
Harem, Hürrem Sultan, Kadınlar Saltanatı, Osmanlı Hanedanı.

Nur Mine Çiloğlu

“Hürrem Sultan Kaynakçası”.

389 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

67 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Ayşe Özakbaş

“Hurrem Sultan”

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih Osmanlı 16. yy

Bu Makale

32 kez

görüntülendi.

Dudu Şirin Oluk

Kanunî'nin Hayatındaki Üç Kadın: Hafsa Valide Sultan, Hürrem Sultan, Mihrimah Sultan

Kayseri, 2013, MASTER.

Tez Türkçe Tarih Osmanlı 16. yy

Bu Tez

13 kez

görüntülendi.

Abide Doğan

“Romen, Sırp ve Türk Romanında Hurrem Sultan”

Türkbilig Türkoloji Araştırmaları.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih Edebiyat

Bu Makale

11 kez

görüntülendi.

M. Tayyib Gökbilgin

“Hurrem Sultan”

İslam Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı 16. yy

Bu Makale

10 kez

görüntülendi.

Şemdanizade Fındıklılı Süleyman EFENDİ

Mür’it-i Tevârih

İstanbul, 1976, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.

Kitap Osmanlıca Yeni Çağ Tarih Kaynak Yayını Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

M. Çağatay Uluçay

Padişahların Kadınları ve Kızları

İstanbul, Mayıs 2011, Ötüken Neşriyat.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

7 kez

görüntülendi.

Can Alpgüvenç

İki Hanım Sultan: Hürrem ve Mihrimah

İzmir, Ekim 2013, Kaynak Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı 16. yy Anadolu

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Mehmet Turhan Tan

Hürrem Sultan

Ankara, 2013, Panama Yayıncılık.

Kitap Türkçe Tarih Roman Osmanlı 16. yy

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Ahmet Refik Altınay

Onuncu Asr-ı Hicrîde İstanbul Hayatı

Ankara, 1987, Kültür Ve Turizm Bakanlığı.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Abide Doğan

“Türk Tiyatrosunda Hurrem Sultan”

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.

Makale Türkçe Osmanlı 16. yy Anadolu

Bu Makale

6 kez

görüntülendi.

Stanford Jay Shaw

Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye

İstanbul, 1994, E Yayınları.

Kitap Türkçe Osmanlı

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Cemal ANADOL

Tarihe Hükmeden Millet Türkler

İstanbul, 2007, Bilge Karaca Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Genel Türk

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

M. Çağatay Uluçay

Padişahların Kadınları ve Kızları

Ankara, 1980, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Ferit Burak Aydar , Galina Yermolenko

Avrupa Edebiyatı, Tarihi ve Kültüründe Hurrem Sultan

İstanbul, Ocak 2013, Koç Üniversitesi Yayınları.

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih Avrupa Avrupa Osmanlı Edebiyat Anadolu

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Necdet Sakaoğlu

Bu Mülkün Kadın Sultanları

İstanbul, 2008, Oğlak Bilimsel Kitaplar.

Kitap Türkçe Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Nicolae Jorga

Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1538-1640)

İstanbul, 2005, Yeditepe Yayınevi.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı 16. yy 17. yy

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Osman TURAN

Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti

İstanbul, 2005, Ötüken Neşriyat.

Kitap Türkçe Selçuklu Anadolu

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Gülgün Üçel Aybet

Avrupalı Seyyahların Gözünden Osmanlı Dünyası ve İnsanları (1530-1699)

İstanbul, 2003, İletişim Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Philip MANSEL

Dünyanın Arzuladığı Şehir Konstantinapolis 1453-1924

İstanbul, 1996, Sabah Gazetesi Kültür Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Murat Belge

Osmanlı'da Kurumlar ve Kültür

İstanbul, 2008, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.

Kitap Türkçe Yakın Çağ Orta Asya Osmanlı

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Koçi Bey

Koçi Bey Risaleleri

İstanbul, 2008, Kabalcı Yayınevi.

Kitap Türkçe Osmanlı Anadolu 17. yy

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Nur Mine Çiloğlu

Sosyal Ağ Analizi ve Hürrem Sultan Kaynakçası Üzerine Bir Değerlendirme

Ankara, 2018, MASTER.

Tez Türkçe Tarih

Bu Tez

37 kez

görüntülendi.

Eser istatistikleri yükleniyor...