Erken Cumhuriyet Döneminde İz Bırakan Bir Yardım Şirketi: Malûl Gaziler Pazarı Türk Anonim Şirketi

Makale Türkçe Tarih× Türkiye Cumhuriyeti× 20. yy×

Künye:

Yazarlar:

Feyza KURNAZ ŞAHİN

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2020

Yayınlandığı Eser:

Tarih İncelemeleri Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

577-602

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1476772

Operatör:

Burcu Gülerce

Güncelleyen:

Ramazan Acun

Özet:

Bu çalışmanın amacı, malûller yararına faaliyet gösteren Malûlîn-i Guzâta Muavenet Heyeti’ne gelir elde etmek için tamamen yardım amaçlı kurulan Malûl Gaziler Pazarı Türk Anonim Şirketinin kuruluş ve faaliyetlerini irdelemek olarak tanımlanır. I. Dünya Savaşı sırasında malûl ve mecruh Osmanlı askerlerinin ihtiyaçlarını karşılamak, refahlarını sağlamak amacıyla 20 Mayıs 1917’de kurulmuş olan Malûlîn-i Guzâta Muâvenet Heyeti kurulduğu dönemde gelirlerini artırmak amacıyla Malûl Gaziler Pazarı adıyla bir mağaza oluşturmuştur. Bu pazar Cumhuriyetin ilanının ardından 23 Kasım 1924 yılında Malûl Gaziler Pazarı Türk Anonim Şirketi adıyla bir şirkete dönüştürülmüştür. Şirketin amacı, malûl gazilere yardım etmek amacıyla faaliyet gösteren Malûlîn-i Guzâta Muavenet Heyeti adına fabrika kurmak ve imalathane açmak suretiyle kundura ve elbise imal etmektir. Bunun yanında çeşitli tuhafiye, manifatura, kumaş ve saire ile ilgili eşyalar üzerine ticaret yapmak da şirketin amaçları arasındadır. Malûlîn-i Guzâta Muavenet Heyeti’nin başkanı Birinci Ferik Zeki Paşa aynı zamanda şirketin de başkanı olmuştur. Şirket malûller yararına faaliyet göstermiş, bu meyanda savaş sırasında askerlik hizmetini ifa ederken malûl kalmış askerlere ihtiyaç derecelerine ve malûliyetlerine göre yardımcı olmuş, askerlere suni uzuv temini için gelirlerini artırmaya çalışmıştır. Keza şirket, müesseselerinde malûlleri çalıştırarak onları üretici hale getirmek için çaba harcamıştır. Araştırmanın temel kaynaklarını Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi ve Cumhuriyet Arşivi belgeleri oluşturmuştur.