İzahu'l- Meknun fi'z- Zeyli ala Keşfi'z- Zünun an Esami'l- Kütübi ve'l- Fünun

Kitap Türkçe Osmanlı× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

Bağdadlı İsmail Paşa

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

1945

Yayın Yeri:

İstanbul

Yayıncı:

Tarih Vakfı Yayınları

Cilt:

Basım Kaydı:

Sayfa Sayısı:

2140

ISBN:

9789753332149

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Hakan Durgut

Güncelleyen:

Zeynep Karakaş

Özet:

Keşfü'z-zunûn, adından da anlaşıldığı gibi kitapların (kütüb) yanında ilmî disiplinleri de (fünûn) ele almış, yani ilimlerin sayımı ve taksimini de konu edinmiştir. Eserin, Kâtib Çelebi'nin ilim anlayışını yansıtması bakımından önem taşıyan beş bölümlü mukaddimesinde bilginin tanımı, ilimlerin İslâm dünyasında ortaya çıkışı ve gelişmesi, alanlarıyla sınırları ve medeniyetle olan ilişkileri, kitap telif biçimleri ve şerh geleneğinin çeşitli tarzları gibi konular işlenmiştir. Kitabın yazımında tekrarlardan olabildiğince uzak durulmuş, ismi bilinen bir eserin yeri geldikçe müellifi, biliniyorsa telif tarihi, gerektiğinde bab ve fasılları, varsa üzerine yazılan şerh ve haşiyeler geçtikleri yerde verilmiş yahut geçecekleri yere işaret edilmiştir. Türkçe ve Farsça eserler özellikle belirtilmiş, bizzat görülen kitapların başlangıç cümleleri aktarılarak benzer isimler taşıyan çalışmaların birbirine karıştırılmasının önüne geçilmiştir. Eser ve müellifler hakkında incelenen kitaplar dışında tarih ve tabakat literatüründen de faydalanılmıştır. İlim dalları -meselâ ilmü'l fıkhın "f" harfinde ele alınması gibi-ait oldukları harf sırasında konu edilmiştir. Kâtib Çelebi'nin ilimler hakkında verdiği bilgilerde Hafîdü's-Sa'd olarak tanınan Ahmed b. Yahya et-Teftâzânî'nin Mecmûbü'l-'ulûm'u (Mecmû'atü'l-fia-fıd), Taşköprizâde'nin Miftâhu's-sa'âde'si. Molla Lutfî'nin el-Metâlibü'l-ilâhiyye fîmevzû'âti'l-'ulûm'u ve Sadreddinzâde eş-Şirvânî'nin el-Fevâ'idü'l-hâkaniyyesi gibi ilimler taksimine dair literatürden yararlandığı anlaşılmaktadır (bk. I, 2–3-, II, 1905–1906). Eserde uygulanan yöntemin özellikle alfabetik bibliyografya usulünü takip etmek, müelliflerin ölüm ve eserlerin telif tarihlerini vermek, bizzat görülen eserlerin başlangıç cümlelerini aktarmak, bir kitabın bab ve fasılları hakkında bilgi vermek gibi yenilikler taşıdığı görülmektedir. Keşfü'z-zunûn-da 15.000'e yakın kitap ve risale, 10.000 kadar da müellif adı geçmekte, 300'ü aşkın ilim dalı hakkında bilgi verilmektedir. Eser, malzemesinin birbirinden çok farklı sahalara ait olması ve başvurulan kaynaklardaki eksiklik ve hataların aynen aktarılması yüzünden bazı aksaklıklar içerse de bunlar hacminin büyüklüğü ve kapsamı karşısında önemsiz kalmaktadır. Kâtib Çelebi'nin kaynakları arasında İbnü'n-Nedîm'in el-Fihrist'i, İbnü'l-Kıftî'nin İhbârü'l-ulema, Taşköprizâde'nin Miftâhu's-saâdesi, İbn Haldun'un Mukaddimesi, Sübkî'nin Tabakât'ı ve İbn Hallikân'ın ve eyârü'il a'yân'ı başta gelmektedir Diyanet İslam Ansiklopedisi: http://www.islamansiklopedisi.info/dia/ayrmetin.php?idno=250321&idno2=c250229#2