Batıcı Bir Düşünür Olarak Kılıçzade Hakkı (1872-1960)

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Celal PEKDOĞAN Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Mehmet ÖZDEN

Ekle

Yayın Yılı:

1999

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Hacettepe Üniversitesi

Bölüm:

Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü / Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Nagehan Doğan

Güncelleyen:

Ziya Aşçıoğlu

Özet:

Kütüphane: HÜ D 27
Bu çalışmanın amacı, Batıcı bir düşünür olan Kılıçzâde Hakkı aracılığı ile yakın dönem Türk tefekkür hayatını araştırmaktır. 1872 yılında, Osmanlı Devleti'nin sınırlan içinde bulunan Yugoslavya'nın Niş kentinde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen İsmail Hakkı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi sırasında ailesi ile birlikte Manastır'a göçmek zorunda kalır. Burada babasını kaybeden Kılıçzâde Hakkı, fikirlerin hayli uyandığı, İdare-i Hamidiye'ye karşı önemli bir fikrî muhalefetin şekillendiği bir ortamda, 1890 Nisan'ında Mühendishâne-i Berriî-i Hümâyûn'a kayd olur ve 1894 yılında mezun olur. Selanik, Manastır, Bağdat, Yemen ve İstanbul Kolorduları 'nda görev yapan İsmail Hakkı, 1911 yılında Mustafa Kemal'le tanışır. Kılıçzâde Hakkı, devletin bekası için arayışların ivme kazandığı Balkan Savaşları sırasında, İçtihad mecmuasında yayınladığı "Pek Uyanık Bir Uyku" adlı makalesi ile toplum hayatına yönelik radikal öneriler sunar. Batıcıların programı olarak kabul edilen bu yazısında, Kari Mannheim'in birinci 'utopia' tipi olan "Orgiastic-chiliasm" ile benzerlik gösteren bir 'utopia' ortaya koyarak Batı modelindeki bir ülkenin taslağını çizen İsmail Hakkı, entelektüel bir şahsiyet olarak temayüz eder. 1912 Şubatı'ndan itibaren, biyolojik materyalizmi savunan İçtihad ailesine katılan İsmail Hakkı, yazılarından dolayı Kılıçzâde unvanını alır ve bundan böyle Kılıçzâde Hakkı adıyla anılır. içtihad mecmuasında askerî yenilgilerin tahlili ile yazılarını sürdüren Kılıçzâde, katı kuralları nedeniyle İslâm'ı, toplumsal gelişmenin önünde önemli bir engel olarak görür. Aynı mecmuada "halk İslâmı"na da ağır eleştirilerde bulunan Kılıçzâde, yazılarında "...Meşîhat işe burnunu sokmasın..." ve "taklîb-i hükümet" görüşlerini içeren yazılarından dolayı yargılanır ve hiç bir hukuksal dayanak gösterilmeden, 2 Kânûn-ı sânî 1329 (15 Ocak 1914) yılında Binbaşı rütbesinde iken emekliye sevk edilir. Kâinatın ve insanın yaratılışını tekâmül kanunlarıyla açıklayan Kılıçzâde Hakkı, El-medâris, Sebilü'r-Reşad, Hayrü'l-kelâm, Medrese İ'tikadlan adlı İslamcı dergilerle uzun tartışmalara girer ve onların savunduğu ilâhî kanunlara karşı, tabiat kanunlarını savunur. Dinin toplumda oynadığı rolün yerine bilimi yerleştirmek isteyen Kılıçzâde, Büchner ve Haeckel'in rehberliğinde, bir Doğu-İslâm toplumunda, dinî dogmalara savaş açan bir aydın olarak nitelendirilebilir. Kılıçzâde'ye göre, hukuken sona ermiş bir Osmanlı Devleti'nden çağdaş normlarla donatılmış bir devletin kurulması için yeni bir 'ethic'in ikamesi zorunludur. Cumhuriyetin ilânından itibaren biyolojik materyalizm ve materyalist monizm ile ilgili felsefî düşüncelerini çok daha net bir şekilde ortaya koyan Kılıçzâde, 1924 Ocak'ında Mustafa Kemal Atatürk'ün arzusu üzerine Hur Fikir adlı bir gazetenin yayınına başlar ve sekiz yıl boyunca Türk inkılâbının zihinlere yerleşmesi için uğraş verir. Ne var ki, Cumhuriyetin ilk yıllarında, İslâm dinine getirdiği eleştirilerden dolayı yine yargı önüne çıkmaktan kurtulamaz ancak berâet eder. Batılılaşma karşıtı cepheyi bertaraf etmek için "halk İslâmı"na yeni bir yorum getirmek amacıyla yazılar kaleme alan Kılıçzâde Hakkı (İsmail Hakkı Kılıçoğlu), 1927-1946 yıllan arasında CHP. milletvekili olarak parlamentoda bulunur. Parlamento yıllarında, dinî kurumların devlet hayatı içinde yer almamasının zorunlu olduğunu vurgulayan Kılıçoğlu, Meclis konuşmalarında da eğitim, hukuk, savunma ve dış politika hususlarında gerekli özenin gösterilmesini talep eder. Sağlık sorunları nedeniyle, 1946 yılından itibaren parlamento hayatından ayrılan Kılıçoğlu, 1960 yılında hayata veda eder. İsmail Hakkı Kılıçoğlu, Türk tefekkür hayatında Batıcıların programını çizen bir Türk münevveri olarak tanınmaktadır.