Gaziantep Kentinde Sosyal Yapı (1856-1950)

Tez Türkçe Tarih× Sosyoloji× Folklor×

Künye:

Yazarlar:

Üftade ÇUKUROVA Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Bahaeddin YEDİYILDIZ

Ekle

Yayın Yılı:

1999

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Hacettepe Üniversitesi

Bölüm:

Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü / Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Nagehan Doğan

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

XVI. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılan Antep, XX. yüzyıl başlarına kadar Halep Eyaleti'ne bağlı, kozmopolit etnik yapısına karşılık, Türkçe konuşulan bir kaza olarak varlığını sürdürmüş, 1913 yılında bağımsız sancak olmuştur. Cumhuriyet döneminde Gaziantep, bünyesinde barındırdığı 560 - 720 köy ile şehir çevresindeki arazilerin artı ürününü değerlendiren bir merkez olmuştur. Osmanlı'da mevcut "adem-i merkeziyetçi" devlet yönetiminde, hükümdar otoritesini, askeri güç, sivil memurlar ile bunların etkisindeki mahalli yöneticiler olan eşraf ve ayan ile sürdürmüştür. Uygulamada, şehirle ilgili imar düzenlemeleri, kontrol, bayındırlık işleri, emlak ve nüfus yazımı, alışveriş kontrolü, itfaiye işleri, eğitim görevleri, hükümet, vakıflar ve belediye tarafından yürütülürken, merkeziyetçi yönetim anlayışından hareket eden Cumhuriyet hükümetleri döneminde merkezi atama ile gelen memurlar ve belediyeler bu görevleri üstlenmiştir. Bir Türk - İslam şehri niteliği taşıyan Antep, mimari özellikleri açısından, iki katlı evleri, uzun karataş kaplamalı, merdivenli çıkmaz sokakları ile içice girmiş bir şehir dokusunu yansıtmaktadır. Şehirde ibadet yerlerinin konumu ve bunların yapılış tarihleri, kent imarının teşekkülü ve gelişmesi hakkında önemli ölçüde fikir vermektedir. 1923 - 1950 yıllarında geleneksel kentten çağdaş kente geçiş sürecini yaşayan Gaziantep, 1950'den sonra hızla eski şehir dokusundan uzaklaşmıştır. Bu dönemde ayrıca şehrin altyapısı önemli ölçüde tamamlanmıştır. Antep Şeriyye Sicilleri'nde yer alan terekelerin ortaya koyduğu maddi kültür unsurları, gayri menkuller ve unvanlardan şehirde ekonomik açıdan 3 ana tabaka bulunduğu görülmektedir. Kendilerine özgü özellikler taşıyan tabakalarda, güç dengesi Cumhuriyet döneminde bozulmuştur. 1856 - 1950 döneminde şehirde II etkili grup olan esnaf, önceleri loncalar, daha sonra odalar şeklinde örgütlenmiştir. Sosyal güvenlik, mahalli idareler ile halkın kendi içinden yarattığı kurumlar olan vakıflar ve zengin odaları vasıtasıyla sağlanmıştır. Ekonomik tabakalar arasında sosyal statünün göstergesi olan unvanlar tabakalara göre farklılık göstermektedir. Sosyal yapı içerisinde aile ve kadının statüsü, Osmanlı döneminde kaynağını islam'dan alırken, Cumhuriyet döneminde medeni hukukdan almaya başlamıştır. Sosyo-ekonomik tabakalar arasında, eğitim ve din, tabakaları belirleyici, mensup olunan tabaka bilincini sağlayıcı, aradaki ilişkileri düzenleyici veya ayırıcı rol oynamıştır. Tarım ekonomisinden sanayileşmeye geçiş dönemi olan Cumhuriyet döneminde, Ermenilerin şehirden tamamen ayrılmasından sonra, el sanatları ve sanayide buhranlı bir döneme giren Gaziantep'te yeni Cumhuriyet kanunları ve toplumun yavaş da olsa değişmesinde önemli ölçüde etkili olmuştur.