Türkistan'da Basmacılık Hareketi

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Emre ESEN Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Yrd.Doç.Dr. Mehmet ŞAHİNGÖZ Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Yayın Yılı:

1994

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Gazi Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Nurcan Taş

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Basmacılık Türkistan halkının 1918-1934 yılları arasında sömürgeci Sovyet-Rus rejimine karşı sürdürdüğü istiklal hareketlerinin genel adıdır. Mücadelenin büyüklüğünü ve önemini perdeleyebilmek için Ruslar özellikle bu ismi kullanmış ve tarih terminolojisine geçmesini sağlamışlardı. Basmacı; haydut, hırsız, saldırgan anlamlarına gelmektedir. Türkistan 'lılar bu ismi hiç bir zaman kabul etmemişler, kendilerini mücahidler, korbaşılar olarak adlandırmışlardır. Türkistan halkının Ruslara karşı ilk istiklâl hareketleri 18. yy. son çeyreğinde başlamış, Bolşevik dönemine kadar olan sürede birçok ayaklanma olmuştur (Sırım Batır, İşet Batur, Kine Sarı, Çorabey, Dükçi işan ve 1916 yılı ayaklanmaları v.s.). Basmacı'lık hareketi birdenbire ortaya çıkan bir hareket değildir. Kökenlerini Çarlık döneminde aramak gerekir. Bu dönemde görülen siyasi, ekonomik ve toplumsal sömürü, Bolşevik döneminde de artarak devam edince, Basmacı'lık denilen milli ayaklanma meydana gelmiştir. Bu hareket Fergana 'da başlamış, daha sonra Buhara ve Hive bölgelerine yayılmıştır. En çok göze batan liderler, Fergana 'da Şir Muhammed Bek, Hive'de Cüneyd Han, Buhara'da Enver Paşa olmuştur. Basmacı hareketi 1918-1923 arasında en parlak devrini yaşamış, 1930 'lu yılların ortalarına kadar da kıvılcımlar şeklinde devam etmiştir. Sonuç olarak; hedefine ulaşamadığı görülmektedir. Bunun başlıca iv sebepleri arasında, mücadelenin bir merkezden yönet ilemeyişi, kabileler arasındaki iç çekişmeler, dış yardım alınamayışı ve silahların ilkelliği gibi faktörler sayılabilir. Tez, şu kısımlardan meydana gelmiştir! Tez 'in Birinci Kısmında; "Türkistan'ın Sınırları, Tarihi ve Etnik Yapısı ve Basmacı Hareketi"ne kadar olan İstiklâl Mücadeleleri hakkında bilgi vermiştir. Tez 'in İkinci Kısmında; "1917-1920 yılları arasındaki (Başkjtfrdistan, Alaş-Orda, Hokand) Türkistan Milli Devletleri" incelenmiştir. Tez 'in Üçüncü Kısmında; "Basmacı kelimesinin anlamı, Basmacılığın Kökenleri ve Hareketin Siyasi ve İdeolojik Hedefleri Hakkında Açıklamalar" yapılmıştır. Tez 'in Dördüncü Kısmında; "1917 Yılı Şubat İhtilalinin Türkistan'a Etkileri belirtildikten sonra Fergana, Hive ve Buhara 'daki Basmacılık Hareketleri" genel hatlarıyla incelenmiştir.

Basmacılık Türkistan halkının 1918-1934 yılları arasında sömürgeci Sovyet-Rus rejimine karşı sürdürdüğü istiklal hareketlerinin genel adıdır. Mücadelenin büyüklüğünü ve önemini perdeleyebilmek için Ruslar özellikle bu ismi kullanmış ve tarih terminolojisine geçmesini sağlamışlardı. Basmacı; haydut, hırsız, saldırgan anlamlarına gelmektedir. Türkistan 'lılar bu ismi hiç bir zaman kabul etmemişler, kendilerini mücahidler, korbaşılar olarak adlandırmışlardır. Türkistan halkının Ruslara karşı ilk istiklâl hareketleri 18. yy. son çeyreğinde başlamış, Bolşevik dönemine kadar olan sürede birçok ayaklanma olmuştur (Sırım Batır, İşet Batur, Kine Sarı, Çorabey, Dükçi işan ve 1916 yılı ayaklanmaları v.s.). Basmacı'lık hareketi birdenbire ortaya çıkan bir hareket değildir. Kökenlerini Çarlık döneminde aramak gerekir. Bu dönemde görülen siyasi, ekonomik ve toplumsal sömürü, Bolşevik döneminde de artarak devam edince, Basmacı'lık denilen milli ayaklanma meydana gelmiştir. Bu hareket Fergana 'da başlamış, daha sonra Buhara ve Hive bölgelerine yayılmıştır. En çok göze batan liderler, Fergana 'da Şir Muhammed Bek, Hive'de Cüneyd Han, Buhara'da Enver Paşa olmuştur. Basmacı hareketi 1918-1923 arasında en parlak devrini yaşamış, 1930 'lu yılların ortalarına kadar da kıvılcımlar şeklinde devam etmiştir. Sonuç olarak; hedefine ulaşamadığı görülmektedir. Bunun başlıcaiv sebepleri arasında, mücadelenin bir merkezden yönet ilemeyişi, kabileler arasındaki iç çekişmeler, dış yardım alınamayışı ve silahların ilkelliği gibi faktörler sayılabilir. Tez, şu kısımlardan meydana gelmiştir! Tez 'in Birinci Kısmında; "Türkistan'ın Sınırları, Tarihi ve Etnik Yapısı ve Basmacı Hareketi"ne kadar olan İstiklâl Mücadeleleri hakkında bilgi vermiştir. Tez 'in İkinci Kısmında; "1917-1920 yılları arasındaki (Başkjtfrdistan, Alaş-Orda, Hokand) Türkistan Milli Devletleri" incelenmiştir. Tez 'in Üçüncü Kısmında; "Basmacı kelimesinin anlamı, Basmacılığın Kökenleri ve Hareketin Siyasi ve İdeolojik Hedefleri Hakkında Açıklamalar" yapılmıştır. Tez 'in Dördüncü Kısmında; "1917 Yılı Şubat İhtilalinin Türkistan'a Etkileri belirtildikten sonra Fergana, Hive ve Buhara 'daki Basmacılık Hareketleri" genel hatlarıyla incelenmiştir.