Portrait and Self-Portrait: Ibrahim Müteferrika’s Mind Games

Makale İngilizce Tarih× Osmanlı×

Künye:

Yazarlar:

Orlin SABEV

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2014

Yayınlandığı Eser:

Osmanlı Araştırmaları Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

99-121

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://www.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osmanli_sy44/2014_44_Salih.pdf

Operatör:

Zeynep Pakize Semiz

Güncelleyen:

Zeynep Pakize Semiz

Özet:

Portre ve Otoportre: İbrahim Müteferrika’nın Akıl Oyunları

Bu makalede, Osmanlı kültür tarihinde ilk Türk matbaasının kurucusu olarak
ün kazanmış olan bir aydın ele alınmaktadır. Söz konusu kişi Macar asıllı bir Protestan
(iddialara göre Üniteryen) olup, 18. yüzyılın sonralarında memleketi olan Erdel’i terk
ederek Osmanlı’ya sığınmıştır. Daha sonra ihtida edip İbrahim Müteferrika adını alarak
Müslüman-Osmanlı kimliğini benimsemiştir. Çalışmada, İbrahim Müteferrika ile ilgili
günümüze ulaşan az sayıdaki anlatılardan aktarılanlarla yetinilmemiş, Müteferrika’nın
portresi ve otoportresi, Osmanlı olmadan önceki kimliğine dair önemli hususlar hakkında
bize ipuçları veren Erdel sonrası hayatından hareketle çizilmiştir. Müteferrika’nın
hayatı hakkında bilgi veren sadece üç anlatı bilinmektedir: Müteferrika’nın kendi yazdı-
ğı hayat hikâyesi, Müteferrika’nın çağdaşı César de Saussure’ün ve Charles Peyssonnel’in
kaleme aldığı mektup ve raporlar. Bununla birlikte gerek Saussure ve Peyssonnel tarafından
çizilen portreler, gerekse Müteferrika’nın çizdiği otoportre, bu portrelerde beliren
farklı imgelerin karşılatırılabilmesi açısından oldukça faydalıdır. Söz konusu üç anlatı-
dan hareketle Müteferrika’nın tam olarak ne zaman ihtida ettiği, Müslüman olmadan
önce hangi Hıristiyan mezhebine bağlı olduğu ve kendi isteğiyle mi, yoksa içinde bulunduğu
olumsuz şartlardan dolayı mı Müslüman olduğu gibi girift meseleler hakkında
yeni ve iddialı yorumlar yapılmıştır. Müteferrika’nın, ihtidasıyla ilgili gerçekleri gizemli
bir hâle getirerek yeni konumuna daha uygun düşen, yani yeni hükümdarına yaranmak
için gerçektekinden farklı, düzmece bir otoportre çizmiş olduğu düşünülebilir.

Portre ve Otoportre: İbrahim Müteferrika’nın Akıl Oyunları

Bu makalede, Osmanlı kültür tarihinde ilk Türk matbaasının kurucusu olarak
ün kazanmış olan bir aydın ele alınmaktadır. Söz konusu kişi Macar asıllı bir Protestan
(iddialara göre Üniteryen) olup, 18. yüzyılın sonralarında memleketi olan Erdel’i terk
ederek Osmanlı’ya sığınmıştır. Daha sonra ihtida edip İbrahim Müteferrika adını alarak
Müslüman-Osmanlı kimliğini benimsemiştir. Çalışmada, İbrahim Müteferrika ile ilgili
günümüze ulaşan az sayıdaki anlatılardan aktarılanlarla yetinilmemiş, Müteferrika’nın
portresi ve otoportresi, Osmanlı olmadan önceki kimliğine dair önemli hususlar hakkında
bize ipuçları veren Erdel sonrası hayatından hareketle çizilmiştir. Müteferrika’nın
hayatı hakkında bilgi veren sadece üç anlatı bilinmektedir: Müteferrika’nın kendi yazdı-
ğı hayat hikâyesi, Müteferrika’nın çağdaşı César de Saussure’ün ve Charles Peyssonnel’in
kaleme aldığı mektup ve raporlar. Bununla birlikte gerek Saussure ve Peyssonnel tarafından
çizilen portreler, gerekse Müteferrika’nın çizdiği otoportre, bu portrelerde beliren
farklı imgelerin karşılatırılabilmesi açısından oldukça faydalıdır. Söz konusu üç anlatı-
dan hareketle Müteferrika’nın tam olarak ne zaman ihtida ettiği, Müslüman olmadan
önce hangi Hıristiyan mezhebine bağlı olduğu ve kendi isteğiyle mi, yoksa içinde bulunduğu
olumsuz şartlardan dolayı mı Müslüman olduğu gibi girift meseleler hakkında
yeni ve iddialı yorumlar yapılmıştır. Müteferrika’nın, ihtidasıyla ilgili gerçekleri gizemli
bir hâle getirerek yeni konumuna daha uygun düşen, yani yeni hükümdarına yaranmak
için gerçektekinden farklı, düzmece bir otoportre çizmiş olduğu düşünülebilir.

Şeyda Bayram

“ibrahim müteferrika”.

18 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

40 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Faik Reşit UNAT

“Ahmet III. Devrine Ait Bir Islahat Takriri, Muhayyel Bir Mülâkatın Zabıtları”

Tarih Vesikaları Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

112 kez

görüntülendi.

İhsan SUNGU

“İlk Türk Matbaasına Dair Yeni Vesikalar”

Hayat Mecmuası.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

78 kez

görüntülendi.

Orhan ERDENEN

Lale Devri ve Yansımaları

İstanbul, 2003, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Kitap Türkçe 18. yy Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

62 kez

görüntülendi.

Orlin SABEV

İbrahim Müteferrika Ya Da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni 1726-1746

İstanbul, 2006, Yeditepe Yayınevi.

Kitap Türkçe Osmanlı

Bu Kitap

62 kez

görüntülendi.

Erhan AFYONCU

“İlk Türk Matbaasının Kurucusu Hakkında Yeni Bilgiler”

Belleten.

Makale Türkçe

Bu Makale

64 kez

görüntülendi.

Niyazi BERKES

“İlk Türk Matbaası Kurucusunun Dini ve Fikri Kimliği”

Belleten.

Makale Türkçe 15. yy Moğol Anadolu

Bu Makale

44 kez

görüntülendi.

Imre KARACSON

“İbrahim Müteferrika”

Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası.

Makale Türkçe Tarih Biyografi - Otobiyografi Osmanlı

Bu Makale

13 kez

görüntülendi.

Yahya ERDEM

“Müteferrika Baskılarından Batı Dillerine Yapılan Çeviriler”

Müteferrika.

Makale Türkçe Akdeniz Sosyal Bilimler Tarih Avrupa Orta Doğu Avrupa 18. yy Balkan Osmanlı Edebiyat

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Gerald DUVERDİER

“İlk Türk Basımevinin Kuruluşunda İki Kültür Elçisi: Savary De Breves İle İbrahim Müteferrika”

Makale Türkçe

Bu Makale

12 kez

görüntülendi.

Fikret SARICAOĞLU

“Osmanlılar’da Harita”

Türkler Ansiklopedisi (Cilt 1).

Makale Türkçe Yeni Çağ Yakın Çağ Tarih Orta Doğu Balkan Osmanlı Anadolu

Bu Makale

6 kez

görüntülendi.

Tibor HALASI KUN

“İbrahim Müteferrika”

İslam Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Biyografi - Otobiyografi Osmanlı

Bu Makale

5 kez

görüntülendi.

Kemalettin Apak

Ana Çizgileriyle Türkiye’deki Masonluk Tarihi

İstanbul, 1958, Türkiye Mason Derneği.

Kitap Sosyal Bilimler Tarih

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Niyazi BERKES

The Development of Secularism in Turkey

Montreal, 1964, McGill University Press.

Kitap İngilizce Tarih 20. yy Anadolu

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Salih ÖZBARAN

Bir Osmanlı Kimliği

Istanbul, 2004, Kitap Yayınevi.

Kitap Türkçe Osmanlı

Bu Kitap

18 kez

görüntülendi.

Earl Morse Wilbur

A History of Unitarianism

Cambridge, 1945, .

Kitap

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Kemal H. KARPAT

Ottoman Past and Today’s Turkey

, 2000, Brill.

Kitap İngilizce Sosyal Bilimler Tarih

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Hüseyin Gazi TOPDEMİR

İbrahim Müteferrika ve Türk Matbaacılığı

Ankara, 2002, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Kitap Türkçe Osmanlı

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Fikret SARICAOĞLU

Müteferrika : Basmacı İbrahim Efendi ve Müteferrika Matbaası

İstanbul, 2009, Esen Ofset.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Thierry Zarcone

Mystiques, Philosophes, et Francs-Maçons en Islam: Riza Tevfik, Penseur Ottoman (1868-1949), du Soufisme a la Confrérie

Paris, 1993, Jean Maisonneuve.

Kitap Fransızca Avrupa 20. yy

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Jale BAYSAL

“II. Rakoczi Ferenc'in Çevirmeni Müteferrika İbrahim ve Osmanlı Türklerinin İlk Bastıkları Kitaplar”

Türk-Macar Kültür Münasebetleri Işığı Altında II. Rakoczi Ferenc ve Macar Mültecileri Sempozyumu.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Lajos FEKETE

“Osmanlı Türkleri ve Macarlar”

Belleten.

Makale Türkçe Yeni Çağ Tarih Avrupa Avrupa Osmanlı Anadolu

Bu Makale

5 kez

görüntülendi.

Peter Burke

Bilginin Toplumsal Tarihi

İstanbul, 2001, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Katip Çelebi

Kitâb-ı Cihannûmâ lî-Kâtib Çelebi

Ankara, 2009, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kitap Arapça Tarih Osmanlı Anadolu 17. yy

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Mustafa ARMAĞAN

İstanbul Armağanı 4: Lale Devri

İstanbul, 2000, İBBKİDB Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Erhan AFYONCU

“İbrahim Müteferrika”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Cem BEHAR

Ali Ufkî ve Mezmurlar

İstanbul, 1990, Pan Yayıncılık.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Ahmet Refik

Türk Hizmetinde Kıral Tököli İmre (1683 - 1705)

İstanbul, 1932, Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Suraiya FAROQHI

Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire

, 2007, .

Kitap

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

György Haiman

Nicholas Kis: A Hungarian Punch-Cutter and Printer 1650-1702

, 1983, J.W. Stauffacher/Greenwood Press.

Kitap İngilizce

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Gustav BAYERLE

Pashas, Begs and Effendis: A Historical Dictionary Of Titles and Terms in the Ottoman Empire

İstanbul, 1997, ISIS Press.

Kitap İngilizce

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

W. J. Watson

“Ibrahim Müteferrika and Turkish Incunabula”

Journal of American Oriental Society.

Makale

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Tijana Krstić

“Illuminated by the Light of Islam and the Glory of the Ottoman Sultanate: Self-Narratives of Conversion to Islam in the Age of Confessionalisation. Comparative Studies”

Comparative Studies in Society and History.

Makale İngilizce

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Niyazi BERKES

“İbrahim Müteferrika”

Encyclopedia of Islam.

Makale

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Caro Y. Rogriguez , Jose Maria Ceardenal

Dünya Siyasetinin Perde Arkasındaki Güç - Tarih Boyunca Masonluk

İstanbul, 2005, Kayıhan Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...