Salnamelere Göre Doğu Karadeniz Bölgesi Muvakkithaneleri

Makale Türkçe Bilim ve Teknoloji× Sosyal Bilimler× Tarih× Karadeniz× Eğitim×

Künye:

Yazarlar:

Doç.Dr. Tülay ZORLU Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2014

Yayınlandığı Eser:

Belleten

Cilt:

LXXVIII

Sayı:

283

Sayfa Aralığı:

908-930

İçerik Dosyası:

İndirmek için tıklayınız

Web adresi:

http://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfTG0ybnNJejV1eFE/view?pli=1

Operatör:

Zeynep Pakize Semiz

Güncelleyen:

Zeynep Pakize Semiz

Özet:

Tarih boyunca İslam’ın yayıldığı her farklı şehir farklı bir enlem, farklı bir boylam anlamına gelmekte böylelikle vakit tayini ve kıble yönü için ayrı bir gözlem ve hesaplama gerektirmekteydi. İslam dünyası bu problemi hafife almamış, konuyla ilgili bilgi ve tecrübeler arttıkça önceki devirlerde de var olan günes saati gibi aletler daha hassas ve detaylı olacak şekilde geliştirilmiştir.. İlerleyen yüzyıllarda bu işler muvakkit denilen özel astronomlara emanet edilmiş ve bir dönem sonra (hemen hemen) her büyük camiye bu uzmanlara ait bir mimari birim olan muvakkithane ilave edilmiştir. Muvakkithaneler, güneşin konumunun izlendiği, saatlerin ayarlandığı, namaz vakitlerinin belirlendiği kendilerine özgü mimarisi olan mekânlardır.

Osmanlı-Türk medeniyetinde, imaret adıyla bilinen kamu binalarından olup şehirlerde ve kasabalarda belli mescit veya camilerin avlusunda kurulan muvakkithaneler, özellikle İstanbul'un fethinden sonra külliyelerin bir unsuru olarak yaygın bir şekilde tesis edilmiş ve faaliyetlerini külliye'nin bir unsuru olarak vakıf gelirleri ile sürdürmüşlerdir.

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde mekanik saatlerin artması, özellikle Sultan II. Abdülhamid döneminde saat kulelerinin yapılmaya başlanması ile muvakkitliğe olan ilgi azalmıştır. Cumhuriyetin ilânından sonra baş muvakkit tarafından idare edilen muvakkithaneler 20 Eylül 1952 yılında kapatılıncaya kadar çalışmalarına devam etmişlerdir.

Çalışmanın birinci bölümünde tarihimiz ve kültürümüzde önemli bir yeri olan fakat bugün önemini yitirmiş kurumlarımızdan muvakkithanelerin tanıtılması amaçlanmıştır. Muvakkithaneler ve çalışma sistemleri hakkında genel bilgiler verildikten sonra ikinci bölümde literatürde yer alan bilgi ve dokümanlar, eski ve yeni fotoğraflar, rölöve çalısmaları ile Doğu Karadeniz Bölgesindeki muvakkithaneler hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Muvakkithaneler, Muvakkit, Doğu Karadeniz Bölgesi, Trabzon’daki Muvakkithaneler, Rize Muvakkithanesi

***

The East Blacksea Region Muwaqqithanes Through Yearbooks (Salnâme)

Throughout history some cities in which Islam spread over, meant different geographic latitude and longitude thus the determination of prayer time and the direction of qibla required a seperate observation and calculation.The muslim world did not underestimate this problem and with the growing information and experiences about this issue, instruments such as sundial were modified into a more delicate more detailed form. In the next centuries these missions were commended to special astronomers called muwaqqit and after a period of time, the office of muwaqqithane which is an architectural unit belonged to these specialists was added almost every big mosque. the offices of muwaqqithane are places which has distinctive architecture and in which sun’s location is monitored, time of azaan and salaah are announced to community.

In the Otoman-Turkish civilization, the offices of muwaqqithane which were some of the public buildings known as soup kitchen or /imaret are important education institutions in our history.These buildings constructed in the yards of particular mosques and small mosques in the cities and towns, were widely instituted as a component of social complexes especially after the conquest of Istanbul and continued their activities with the islamic foundation incomes as a component of social complexes. At the last days of Ottoman Empire, increased numbers of mechanical watches and particularly, because of clock towers which was built at the age of Sowdan Abdülhamit II. Decreased interests in the muwaqqit. After Republic the offices of muwaqqit ruled by head-muwaqqit functioned until the shutdown on September 20,1952.

In the first chapter of this study ,which aims to introduce the office of muwaqqit that are some of our institutions which have great importance in our history and our culture yet we are losing today, after general information was given about the office of muwaqqithane and working systems, in the second chapter by editing information and documents which have a place in the literature, past and present photographs and survey workings, unsought the office of muwaqqit in East Blacksea region are introduced.

Osmanlı-Türk medeniyetinde, imaret adıyla bilinen kamu binalarından olup şehirlerde ve kasabalarda belli mescit veya camilerin avlusunda kurulan muvakkithaneler, özellikle İstanbul'un fethinden sonra külliyelerin bir unsuru olarak yaygın bir şekilde tesis edilmiş ve faaliyetlerini külliye'nin bir unsuru olarak vakıf gelirleri ile sürdürmüşlerdir.

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde mekanik saatlerin artması, özellikle Sultan II. Abdülhamid döneminde saat kulelerinin yapılmaya başlanması ile muvakkitliğe olan ilgi azalmıştır. Cumhuriyetin ilânından sonra baş muvakkit tarafından idare edilen muvakkithaneler 20 Eylül 1952 yılında kapatılıncaya kadar çalışmalarına devam etmişlerdir.

Çalışmanın birinci bölümünde tarihimiz ve kültürümüzde önemli bir yeri olan fakat bugün önemini yitirmiş kurumlarımızdan muvakkithanelerin tanıtılması amaçlanmıştır. Muvakkithaneler ve çalışma sistemleri hakkında genel bilgiler verildikten sonra ikinci bölümde literatürde yer alan bilgi ve dokümanlar, eski ve yeni fotoğraflar, rölöve çalısmaları ile Doğu Karadeniz Bölgesindeki muvakkithaneler hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Muvakkithaneler, Muvakkit, Doğu Karadeniz Bölgesi, Trabzon’daki Muvakkithaneler, Rize Muvakkithanesi

***

The East Blacksea Region Muwaqqithanes Through Yearbooks (Salnâme)

Throughout history some cities in which Islam spread over, meant different geographic latitude and longitude thus the determination of prayer time and the direction of qibla required a seperate observation and calculation.The muslim world did not underestimate this problem and with the growing information and experiences about this issue, instruments such as sundial were modified into a more delicate more detailed form. In the next centuries these missions were commended to special astronomers called muwaqqit and after a period of time, the office of muwaqqithane which is an architectural unit belonged to these specialists was added almost every big mosque. the offices of muwaqqithane are places which has distinctive architecture and in which sun’s location is monitored, time of azaan and salaah are announced to community.

In the Otoman-Turkish civilization, the offices of muwaqqithane which were some of the public buildings known as soup kitchen or /imaret are important education institutions in our history.These buildings constructed in the yards of particular mosques and small mosques in the cities and towns, were widely instituted as a component of social complexes especially after the conquest of Istanbul and continued their activities with the islamic foundation incomes as a component of social complexes. At the last days of Ottoman Empire, increased numbers of mechanical watches and particularly, because of clock towers which was built at the age of Sowdan Abdülhamit II. Decreased interests in the muwaqqit. After Republic the offices of  muwaqqit ruled by head-muwaqqit functioned until the shutdown on September 20,1952.

In the first chapter of this study ,which aims to introduce the office of muwaqqit that are some of our institutions which have great importance in our history and our culture yet we are losing today, after general information was given about the office of muwaqqithane and working systems, in the second chapter by editing information and documents which have a place in the literature, past and present photographs and survey workings, unsought the office of muwaqqit in East Blacksea region are introduced.

Bu eser henüz bir kaynakçada yer almıyor.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Ahmet Süheyl ÜNVER

“Osmanlı Türkleri İlim Tarihinde Muvakkithaneler”

Atatürk Konferansları.

Makale Türkçe

Bu Makale

40 kez

görüntülendi.

Salim AYDÜZ

“Osmanlı Devletinde Küçük Gözlemevleri Muvakkithaneler”

Yeni Türkiye Dergisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Makale

29 kez

görüntülendi.

Salim AYDÜZ

“İstanbul'da Zamanın Nabzını Tutan Mekânlar”

İstanbul Dergisi.

Makale Türkçe Sanat Tarihi Osmanlı Anadolu

Bu Makale

24 kez

görüntülendi.

Günsel Renda

“Amasya II. Bayezıd Külliyesindeki Muvakkithane”

Sanat Tarihi Yıllığı.

Makale Türkçe

Bu Makale

24 kez

görüntülendi.

Feridun AKOZAN

“Türk Külliyeleri”

Vakıflar Dergisi.

Makale Türkçe Tarih Sanat Tarihi

Bu Makale

33 kez

görüntülendi.

Erdal Zeki Tomar

Anadolu Muvakkithaneler

, 2011, LISANS.

Tez Türkçe Sosyal Bilimler

Bu Tez

8 kez

görüntülendi.

Salim AYDÜZ

“Osmanlı Devleti'nde Müneccimbaşılık”

Osmanlı Bilimi Araştırmaları.

Makale Türkçe

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Kudret EMİROĞLU

Trabzon Vilâyeti Salnâmesi / 1876

Ankara, 1995, Trabzon İli Ve İlçeleri Eğitim, Kültür Ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Kudret EMİROĞLU

Trabzon Vilâyeti Salnâmesi / 1873

Ankara, 1995, Trabzon İli Ve İlçeleri Eğitim, Kültür Ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Yavuz Unat

“İslâm’da ve Türklerde Zaman ve Takvim”

Türk Dünyası Nevruz Ansiklopedisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Nusret ÇAM

Osmanlı Güneş Saatleri

Ankara, 1990, Kültür Bakanlığı.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

9 kez

görüntülendi.

Trabzon Vilayeti Salnamesi

, H. 1289 M. 1872, .

Kitap Türkçe

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Kemal Beydilli , Mehmet İPŞİRLİ , Feridun Mustafa Emecen , Mehmet Akif AYDIN

Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi

İstanbul, 1994, Ircıca Yayınları.

Kitap Türkçe Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Gülberk Bilecik Hoş

“Gözden Kaçan Bir Kültür Mirasımız: Yeni Cami Muvakkithanesi”

Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Dergisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Folklor

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Michael WINTER , Amalia Levanoni

The Mamluks in Egyptian and Syrian Politics and Society

Leıden Boston, 2004, Brill.

Kitap İngilizce

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Kudret EMİROĞLU

Trabzon Vilâyeti Salnâmesi / 1874

Ankara, 1995, Trabzon İli Ve İlçeleri Eğitim, Kültür Ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Aydın Sayılı

The Observatory In Islam and Its Place In The General History Of The Observatory

Ankara, 1988, TTK.

Kitap İngilizce İslam

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Salim AYDÜZ

“Osmanlı Astronomi Müesseseleri”

Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi.

Makale Türkçe Osmanlı

Bu Makale

4 kez

görüntülendi.

Haşim KARPUZ

Rize

Ankara, 1992, Kültür Bakanlığı Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Kudret EMİROĞLU

Trabzon Vilâyeti Salnâmesi / 1877

Ankara, 1995, Trabzon İli Ve İlçeleri Eğitim, Kültür Ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

George Saliba

A History of Arabic Astronomy

New York, 1994, New York University Press.

Kitap İngilizce Bilim ve Teknoloji Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Kudret EMİROĞLU

Trabzon Vilâyeti Salnâmesi / 1871

Ankara, 1993, Trabzon İli Ve İlçeleri Eğitim, Kültür Ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Murat YÜKSEL

Trabzon'da Türk-İslam Eserleri ve Kitabeler

İstanbul, 1991, Trabzon Valiliği.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Hüseyin ALBAYRAK

Trabzon Orta Hisar Ve Çevresi

Ankara, 1998, Yaylacık Matbaası.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Salim AYDÜZ

“Muvakkithane”

İslam Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Atilla BÖLÜKBAŞI

Anılarda Trabzon

Trabzon, 2006, Serander Yayınları.

Kitap Türkçe Anı - Gezi - Söyleşi

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Ekmeleddin İHSANOĞLU

XVI. Yüzyılda Osmanlı Astronomisi ve Müesseseler

İstanbul, 1999, .

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...