Cumhuriyet döneminde Türkiye’de Yol Vergisi

Makale Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Nuray ÖZDEMİR

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2013

Yayınlandığı Eser:

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

213-247

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1779/18795.pdf

Operatör:

Ozan Şener

Güncelleyen:

Ramazan Acun

Özet:

Osmanlı Devleti’nin son döneminde karayolu çalışmalarını finanse etmek için
alınan yol vergisi önce Kurtuluş Savaşı yıllarında daha sonra da Cumhuriyet
döneminde bazı değişikliklerle uygulanmaya devam edilmiştir. Nakden ya da yol
yapımında bedenen çalışma şeklinde ödenen vergi gelir seviyesine bakılmaksızın her
erkek vatandaştan eşit oranda tahsil edilmiştir. Ancak beş ve üzeri çocuğu olanlar
vergiden muaf tutularak nüfus artışının özendirilmesi hedeflenmiştir. Verginin adil
olmadığı, haciz, hapis gibi yaptırımları, kadınlardan da alınmak istenmesi
kamuoyunda sürekli eleştirilmiştir. Ancak yöneticiler bütçenin yetersizliğinden
dolayı vergiden vazgeçememiş karayolu yapımı için toplanan para da çoğu zaman
eğitim gibi öncelikli başka işlere harcanmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarında verginin
iki kat artırılması halkın ödeme gücünü oldukça zorlamıştır. Çok partili hayata
geçişle birlikte yol vergisine ilişkin tepkiler muhalefetin desteğiyle daha da
yükselmiştir. Demokrat Parti iktidarının kurulmasının ardından 1952 yılında
kaldırılmıştır. Bu çalışmada döneme ilişkin arşiv belgeleri ve süreli yayınlar
taranarak yol vergisinin içeriği, iktisadi, siyasi ve sosyal yaşam üzerindeki etkileri
irdelenmiştir

Osmanlı Devleti’nin son döneminde karayolu çalışmalarını finanse etmek için 
alınan yol vergisi önce Kurtuluş Savaşı yıllarında daha sonra da Cumhuriyet 
döneminde bazı değişikliklerle uygulanmaya devam edilmiştir. Nakden ya da yol 
yapımında bedenen çalışma şeklinde ödenen vergi gelir seviyesine bakılmaksızın her 
erkek vatandaştan eşit oranda tahsil edilmiştir. Ancak beş ve üzeri çocuğu olanlar 
vergiden muaf tutularak nüfus artışının özendirilmesi hedeflenmiştir. Verginin adil 
olmadığı, haciz, hapis gibi yaptırımları, kadınlardan da alınmak istenmesi 
kamuoyunda sürekli eleştirilmiştir. Ancak yöneticiler bütçenin yetersizliğinden 
dolayı vergiden vazgeçememiş karayolu yapımı için toplanan para da çoğu zaman 
eğitim gibi öncelikli başka işlere harcanmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarında verginin 
iki kat artırılması halkın ödeme gücünü oldukça zorlamıştır. Çok partili hayata 
geçişle birlikte yol vergisine ilişkin tepkiler muhalefetin desteğiyle daha da 
yükselmiştir. Demokrat Parti iktidarının kurulmasının ardından 1952 yılında 
kaldırılmıştır. Bu çalışmada döneme ilişkin arşiv belgeleri ve süreli yayınlar 
taranarak yol vergisinin içeriği, iktisadi, siyasi ve sosyal yaşam üzerindeki etkileri 
irdelenmiştir