Memlûklerde Meşrûiyet Arayışları ve Saltanat İnşasına Yönelik Çabalar “Sultanı Öldüren Sultan Olur”

Makale Türkçe

Künye:

Yazarlar:

Süleyman ÖZBEK

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2013

Yayınlandığı Eser:

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

155-172

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1779/18792.pdf

Operatör:

Ozan Şener

Güncelleyen:

Ramazan Acun

Özet:

1250-1517 yılları arasında yaklaşık iki buçuk asır Mısır ve Suriye coğrafyasında
hüküm süren Memlûkler, köle asıllı olmaları sebebiyle meşruiyet kazanmak
amacıyla yoğun çalışmalara girmişlerdir. Bu konuda karşılarına çıkan iki önemli
fırsatı olumlu bir şekilde kullanarak bir anda İslam âleminin hâmisi mevkiine
yükselmişlerdir. Bu fırsatlardan ilki; Moğolların 1260’da Ayn-Calût’ta Memlûkler
tarafından ağır bir yenilgiye uğratılarak Orta-Doğu’daki ilerleyişini durdurmak
zorunda kalmalarıdır. İkincisi ise; 1258 yılında Bağdad’da ortadan kaldırılan
Abbasî Halifeliği’nin Mısır’da yeniden ihyâ edilmesidir. Memlûk sultanları hem
Ayn-Calût zaferi hem de Abbasî Halifeliği’ni himayeleri altına alarak İslam
âleminde söz sahibi bir konum kazanmışlardır. İslam âleminde meşrûiyet kazanan
Memlûk sultanları, bundan sonra içeride kendi aralarında hâkimiyet ve saltanat
prensipleri oluşturma gayretine girmiştir. Devletin kanlı bir ihtilal sonucunda
kurulması daha sonraki yıllarda da “sultanı öldüren sultan olur” cümlesiyle
özetlenebilecek bir prensip olarak kabul görecek ve yıkılışa kadar veliahdlık sistemi
birkaç istisna dışında gerçekleşmeyecektir. Kanlı ihtilâller, emirler arasındaki nüfûz
mücadeleleri Memlûkleri Mısır ve Suriye coğrafyasına hapsedecek, bunun
sonucunda tarihte kurulan bütün Türk devletlerinde gördüğümüz fütûhatçı felsefenin
temel hedefi olan cihan hâkimiyeti idealini uygulamaya koyamayacaklardır.
Kendilerini belirli bir coğrafyaya hapsetmeleri sebebiyle dünyadaki olayları ve teknolojik gelişmeleri takip edememişler bunun sonucunda da yıkılış kaçınılmaz hale
gelmiştir.

1250-1517 yılları arasında yaklaşık iki buçuk asır Mısır ve Suriye coğrafyasında 
hüküm süren Memlûkler, köle asıllı olmaları sebebiyle meşruiyet kazanmak 
amacıyla yoğun çalışmalara girmişlerdir. Bu konuda karşılarına çıkan iki önemli 
fırsatı olumlu bir şekilde kullanarak bir anda İslam âleminin hâmisi mevkiine 
yükselmişlerdir. Bu fırsatlardan ilki; Moğolların 1260’da Ayn-Calût’ta Memlûkler 
tarafından ağır bir yenilgiye uğratılarak Orta-Doğu’daki ilerleyişini durdurmak 
zorunda kalmalarıdır. İkincisi ise; 1258 yılında Bağdad’da ortadan kaldırılan 
Abbasî Halifeliği’nin Mısır’da yeniden ihyâ edilmesidir. Memlûk sultanları hem 
Ayn-Calût zaferi hem de Abbasî Halifeliği’ni himayeleri altına alarak İslam 
âleminde söz sahibi bir konum kazanmışlardır. İslam âleminde meşrûiyet kazanan 
Memlûk sultanları, bundan sonra içeride kendi aralarında hâkimiyet ve saltanat 
prensipleri oluşturma gayretine girmiştir. Devletin kanlı bir ihtilal sonucunda 
kurulması daha sonraki yıllarda da “sultanı öldüren sultan olur” cümlesiyle
özetlenebilecek bir prensip olarak kabul görecek ve yıkılışa kadar veliahdlık sistemi 
birkaç istisna dışında gerçekleşmeyecektir. Kanlı ihtilâller, emirler arasındaki nüfûz 
mücadeleleri Memlûkleri Mısır ve Suriye coğrafyasına hapsedecek, bunun 
sonucunda tarihte kurulan bütün Türk devletlerinde gördüğümüz fütûhatçı felsefenin 
temel hedefi olan cihan hâkimiyeti idealini uygulamaya koyamayacaklardır. 
Kendilerini belirli bir coğrafyaya hapsetmeleri sebebiyle dünyadaki olayları ve teknolojik gelişmeleri takip edememişler bunun sonucunda da yıkılış kaçınılmaz hale 
gelmiştir.

Ahmet Can Kocabay

“Türk İslam Devletleri”.

107 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

31 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Mehmet Fuad KÖPRÜLÜ

“Türk ve Moğol Sülâlelerinde Hanedan Azasının İdamında Kan Dökme Memnuiyeti”

Türk Hukuk Tarihi Dergisi.

Makale Türkçe Tarih Genel Türk Moğol

Bu Makale

82 kez

görüntülendi.

M. C. Şehabeddin TEKİNDAĞ

“Fatih Devrinde Osmanlı-Memlüklu Münasebetleri”

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

59 kez

görüntülendi.

Ali AKTAN

“Memlûklerde Saltanat Değişikliği Usulü”

Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi.

Makale Türkçe Psikoloji

Bu Makale

33 kez

görüntülendi.

Cüneyt KANAT

“Orta Doğu’da Hakimiyet Mücadelesi Memlûk-Timurlu Münasebetleri”

Türkler Ansiklopedisi (Cilt 1).

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Makale

32 kez

görüntülendi.

Reşat GENÇ

Karahanlı Devlet Teşkilatı

Ankara, 2002, Turk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe 10. yy İslam

Bu Kitap

37 kez

görüntülendi.

İsmail AKA

“Timurlularda Hâkimiyet Anlayışı”

Türk Kültürü Dergisi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

22 kez

görüntülendi.

David AYALON

“Memlûk Devletinde Kölelik Sistemi”

Tarih İncelemeleri Dergisi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

18 kez

görüntülendi.

Osman TURAN

Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi

İstanbul, 1969, İstanbul Matbaası.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

15 kez

görüntülendi.

Altan ÇETİN

“Selçuklu Teşkilâtı'nın Memlûklere Tesiri”

Belleten.

Makale Türkçe 12. yy Tarih Selçuklu Mısır

Bu Makale

26 kez

görüntülendi.

Berthold SPULER

İran Moğolları

Ankara, 1957, Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Kitap Türkçe Tarih Orta Doğu Moğol

Bu Kitap

7 kez

görüntülendi.

İbrahim Kafesoğlu

Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri

Ankara, 1980, Kültür Bakanlığı Yayınları.

Kitap Türkçe Kaynak Yayını

Bu Kitap

13 kez

görüntülendi.

Muhammed b. Ali b. Süleyman ER-RAVENDİ

Rahatu's-sudûr ve Ayetü's-surur

Leiden, 1921, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu İslam

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Bar HEBRAEUS

Abû'l-Farac Tarihi

Ankara, 1999, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe Tarih Edebiyat

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Kutb El-dîn Mûsa B. MUHAMMED EL-YÛNÎNÎ

Zeyl Mir’ât el-Zamân

Hyderabad, 1960, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Ebû El-mehâsin Cemal Ed-dîn Yûsuf IBN TAGRIBİRDİ

en-Nucûm ez-Zâhire fî Mulûk Mısr ve el-Kahire

Kahire, 1963, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Ebû El-mehâsin Cemal Ed-dîn Yûsuf IBN TAGRIBİRDİ

el-Menhelü's-safi ve'l-müstevfa ba'de'l-vafi

Kahire, 1984, .

Kitap Arapça

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Mehmet Altay KÖYMEN

SİYASET-NAME

ankara, 1999, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Zeyn Ed-dîn Muhammed B. Ahmed IBN IYAS

Bedâî' ez-Zuhûr fî Vekâi ed-Duhûr

Kahire, 1982, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Kazım Yaşar KOPRAMAN

“Memlükler”

Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

İbrahim Kafesoğlu , İbrahim Kafesoğlu

Türk Milli Kültürü

İstanbul, 2005, Boğaziçi Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Orta Asya Orta Asya Türk Folklor

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

İsmail Hakkı Uzunçarşılı

Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal

Ankara, 1984, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Mehmet Altay KÖYMEN

Selçuklu Devri Türk Tarihi

Ankara, 1963, .

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Samira KORTANTAMER

Bahri Memlüklülerde Üst Yönetim Mensupları ve Aralarındaki İlişkiler

İzmir, 1993, .

Kitap Türkçe Yeni Çağ 15. yy Tarih İslam Anadolu

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Osman TURAN

Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi

İstanbul, 1990, .

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Said Abd El-Fettâh AŞUR

el-‘Asr el-Memâlikî Fî Misr ve eş-Şam

Kahire, 1994, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Rıfat ŞAHINER

Memluk Devletinde Askeri Teşkilat

İstanbul, 2007, Eren Yayıncılık.

Kitap Türkçe 11. yy Orta Doğu Mısır

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Gregory Abu’l-Farac

Abû'l-Farac Tarihi II

Ankara, 1950, .

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

İsmail Hakkı Uzunçarşılı

Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal

Istanbul, 1937, .

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...