Tahrir Defterlerine Göre Anadolu’da Kalenderîler ve Haydarîler

Makale Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Sadullah GÜLTEN

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2012

Yayınlandığı Eser:

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

35-54

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1744/18521.pdf

Operatör:

Ozan Şener

Güncelleyen:

Ramazan Acun

Özet:

Moğol istilasının önünden kaçarak Anadolu’ya gelen dervişler arasında Şeyh
Cemaleddin Sâvî ve Şeyh Kudbeddin Haydar tarafından kurulan Kalenderî ve
Haydarî tarikatlarına mensup pek çok dervişin de bulunduğu bilinmektedir. Bu
dervişlerden popüler olanları hakkında bazı araştırmalar yapılmış olmasına rağmen,
onların Anadolu’da dağıldıkları sahaları gösteren herhangi bir çalışma mevcut
değildir. XV. ve XVI. yüzyıllarda düzenlenen tahrir defterlerinde, Selçuklular
döneminden itibaren Kalenderî ve Haydarî dervişleri tarafından kurulan
kalenderhâne ve haydarîhânelerin tespiti bir nevi bu tarikat üyelerinin de tespiti
anlamına gelmektedir. Bu bağlamda, çalışmada Ankara, Aksaray, Ayasuluk,
Bayburt, Beyşehir, Birgi, Bursa, Erzincan, Erzurum, Hısn-ı Keyf, Kastamonu,
Kayseri, Kırşehir, Konya, Larende, Niksar, Milas, Tokat ve Zile kazalarında tespit
edilen kalenderhâne ve haydarîhâne zaviyelerinin kuruluş süreçleri, muafiyetleri,
vakıfları, giderleri ve ayrıca Bektaşî ve Mevlevîler gibi diğer bazı tarikatlar ile
ilişkileri üzerinde durulmuştur.

Moğol istilasının önünden kaçarak Anadolu’ya gelen dervişler arasında Şeyh 
Cemaleddin Sâvî ve Şeyh Kudbeddin Haydar tarafından kurulan Kalenderî ve 
Haydarî tarikatlarına mensup pek çok dervişin de bulunduğu bilinmektedir. Bu
dervişlerden popüler olanları hakkında bazı araştırmalar yapılmış olmasına rağmen,
onların Anadolu’da dağıldıkları sahaları gösteren herhangi bir çalışma mevcut 
değildir. XV. ve XVI. yüzyıllarda düzenlenen tahrir defterlerinde, Selçuklular 
döneminden itibaren Kalenderî ve Haydarî dervişleri tarafından kurulan 
kalenderhâne ve haydarîhânelerin tespiti bir nevi bu tarikat üyelerinin de tespiti 
anlamına gelmektedir. Bu bağlamda, çalışmada Ankara, Aksaray, Ayasuluk, 
Bayburt, Beyşehir, Birgi, Bursa, Erzincan, Erzurum, Hısn-ı Keyf, Kastamonu, 
Kayseri, Kırşehir, Konya, Larende, Niksar, Milas, Tokat ve Zile kazalarında tespit 
edilen kalenderhâne ve haydarîhâne zaviyelerinin kuruluş süreçleri, muafiyetleri, 
vakıfları, giderleri ve ayrıca Bektaşî ve Mevlevîler gibi diğer bazı tarikatlar ile 
ilişkileri üzerinde durulmuştur.