XIX. yüzyıldan Cumhuriyet'e kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki isyanlar

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Ayhan AYDIN

Ekle

Danışmanlar:

Abdülhaluk ÇAY Hacattepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

Ekle

Yayın Yılı:

1998

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Hacattepe Üniversitesi

Bölüm:

Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Tayfun Demirhan

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da XIX. Yüzyılın ilk yarısından itibaren ortaya çıkan aşiret isyanlarına geçmeden önce Batılı emperyalist devletlerin doğu politikalarının temel taşlarından birini oluşturan "Şark Meselesi" terimi üzerinde durmak gereklidir. İlk defa 1815 Viyana Kongresi'nde Rus delegasyonu tarafından kullanılan terim, çeşitli manalarda tarif edilmiştir. Fransız tarihçi Albert Sorel "Türkler Avrupa'ya ayak bastığı günden itibaren Şark meselesi zuhur etti" diyerek meselenin aslında bir "Türk Meselesi" olduğunu vurgulamak istemektedir. Genel olarak ise Şark Meselesi, XIX. Yüzyılın ilk yarısında -özellikle İngiltere için- Osmanlı İmparatorluğu'nun toprak bütünlüğünü koruma, değişen dünya konjonktürüne göre yüzyılın ikinci yarısında Türkler'in Avrupa'daki topraklarının paylaşılması ve XX. Yüzyılda ise imparatorluğun bütün topraklarının paylaşılması anlamlarında kullanılmıştır. Hangi tanım esas alınırsa alınsın, Osmanlı Devleti'nin XIX. ve XX. yüzyılın başlarında yaşadığı çoğu olumsuz gelişmelerin temelinde "Şark Meselesi" politikası yatmaktadır. Dolayısıyla aşiret isyanlarının ve Kürtçülük faaliyetlerinin Şark Meselesi 'yle olan alakasını inkar etmek mümkün değildir. Osmanlı Devleti 1683 Viyana bozgunundan sonra birtakım ıslahat hareketlerine girişmiş ve ilk köklü değişiklikler de III. Selim ve II. Mahmud dönemlerinde gerçekleşmiştir. Bu padişahlar zamanında başlayan idarî reform hareketleri merkezî otoritenin ülkenin her tarafında sağlanması gayesine yönelikti. Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde ortaya çıkan "ayan" tipi idarecilere ve ailelere karşı harekete geçen devlet, XIX. Yüzyılın sonlarına doğru bunların büyük bir bölümünü tasfiye etmiştir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da ortaya çıkan başta Babanzâde Abdurrahman Paşa İsyanı olmak üzere Bedirhan'a kadar uzanan isyanların en önemli sebeplerinden biri budur. Kendi konumlarını, makamlarını korumak, ihtiraslarını tatmin etmek üzere ayaklanan bu feodal kalıntılar, zorbalıklarla toplayabildikleri cahil halkı arkalarına almak istemişlerdir. Genelde isyanların sebebi olarak gösterilen Devlet'e asker vermemek, vergilerden devlete ait olan hisseyi göndermemek şeklindeki davranışlar Yeniçeri isyanlar ındaki "kazan kaldırmak", "çorba içmemek" gibi sembolik yönü ağır basan hareketlerdir. Bölgedeki aşiret yapısı tamamen güç dengesine göre kurulmuştur. Bölgede birden fazla siyasî gücün bulunması aşiretleri de etilemiştir. Bir devletin tebası olmuş rakip veya hasım bir aşiretle başetmenin yolu bölgedeki diğer bir güçlü devlete dayanmaktır. XVI-XVII. yüzyıllarda Osmanlı-İran, XVIII-XIX, yüzyıllarda bu iki devletin yanında Rusya, İngiltere ve Fransa dayanılacak güç olarak görülmüştür. Bunların faaliyetleri neticesinde, Kürtçülük faaliyetleri görülmeye başlanmıştır. Başta Kürt Teâvün ve Terakki Cemiyeti olmak üzere kurulan çeşitli cemiyetler ve Kürdistan Gazetesi gibi yayın organlarıyla Kürtçülük hareketleri hız kazanmıştır. 1914 tarihinde Bitlis'te Molla Selim İsyanı'nın çıkmasında bu faaliyetlerin rolü büyüktür. Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde başlayan Milli Mücadele yıllarında ise, Kürt Teali Cemiyeti' nin faaliyetleri sonucunda Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da Ali Batı, Cemil Çeto, Milli Aşireti, Koçgiri İsyanı gibi ayaklanmalar çıkmıştır. Böylesine hassas bir dönemde ortaya çıkan bu isyanlar da gerektiği şekilde bastırılmıştır.

Tayfun Demirhan

“Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Tez Kaynakçası”.

279 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

299 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Bu eserin yaptığı atıf bulunmuyor.

Cabir DOĞAN

“XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Merkezileştirme Politikalarına Bir Tepki Olarak Ortaya Çıkan Kürt İsyanları Hakkında Genel Bir Değerlendirme”

Tarihte Kürtler ve Türkler Sempozyumu- Bildiriler 09-10 Ocak 2014/Ankara.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı 19. yy Anadolu

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

Eser istatistikleri yükleniyor...