Emevîler Devrinde Aşağı Irak'ta (Sevâd) Büyük Çiftliklerin Doğuşu ve Gelişimi

İslam fetihleri ile ele geçen aşağı Mezopotamya’da (Sevad) Müslümanlar Kufe,
Basra ve Vasıt olmak üzre üç şehir kurdular. Kısa zamanda bu şehirlerin nüfusları
kalabalıklaşınca, etrafındaki topraklar da karlı yatırım alanı haline geldi. Kufe ve
Vasıt eski Sasani merkezlerinin yakınında kurulduklarından, bölgede Sasanilerden
kalma sahipsiz halde geniş çiftlikler bulunuyordu. Bu çiftlikler savafi adıyla önce
devletleştirilmiş, Hz. Osman’dan itibaren de ikta yoluyla yönetici elitin eline geç-
meye başlamıştı. Basra ise münhal bir alanda ve bataklığın kıyısında kurulduğun-
dan, buradaki toprakları imara açmak ve ihya etmek için Emevi valileri özel bir
gayret sarfettiler. Hicri I. asrın sonlarına gelindiğinde aşağı Irak’ta kabile eşra-
fından, Kureyş tüccar aristokrasisinden ve fethi gerçekleştren Müslüman liderler-
den oluşmuş, geniş topraklara malik bir sınıf ortaya çıkmıştı. Bu toprak istifcisi sı-
nıf, siyasi olaylar kadar sosyoekonomik gelişmede de belirleyici roller üstlenmiştir.
Ayrıca çiftliklerde ihtiyaç duyulan emek, topraksız köylüler ve köleler vasıtasıyla
karşılandığından, zamanla huzursuzluklara yol açmış ve bölgenin sosyal tarihinde
bir dizi isyana sebep olmuştur.

İslam fetihleri ile ele geçen aşağı Mezopotamya’da (Sevad) Müslümanlar Kufe, 
Basra ve Vasıt olmak üzre üç şehir kurdular. Kısa zamanda bu şehirlerin nüfusları
kalabalıklaşınca, etrafındaki topraklar da karlı yatırım alanı haline geldi. Kufe ve 
Vasıt eski Sasani merkezlerinin yakınında kurulduklarından, bölgede Sasanilerden 
kalma sahipsiz halde geniş çiftlikler bulunuyordu. Bu çiftlikler savafi adıyla önce 
devletleştirilmiş, Hz. Osman’dan itibaren de ikta yoluyla yönetici elitin eline geç-
meye başlamıştı. Basra ise münhal bir alanda ve bataklığın kıyısında kurulduğun-
dan, buradaki toprakları imara açmak ve ihya etmek için Emevi valileri özel bir 
gayret sarfettiler. Hicri I. asrın sonlarına gelindiğinde aşağı Irak’ta kabile eşra-
fından, Kureyş tüccar aristokrasisinden ve fethi gerçekleştren Müslüman liderler-
den oluşmuş, geniş topraklara malik bir sınıf ortaya çıkmıştı. Bu toprak istifcisi sı-
nıf, siyasi olaylar kadar sosyoekonomik gelişmede de belirleyici roller üstlenmiştir. 
Ayrıca çiftliklerde ihtiyaç duyulan emek, topraksız köylüler ve köleler vasıtasıyla 
karşılandığından, zamanla huzursuzluklara yol açmış ve bölgenin sosyal tarihinde 
bir dizi isyana sebep olmuştur.