Gök Tanrı İnancı Ve Bu İnanç Sisteminin İçinde Alkış, Dua Ve Dilekler

Makale Türkçe Orta Asya× Orta Asya Türk×

Künye:

Yazarlar:

Enver Kapağan

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2014

Yayınlandığı Eser:

Turkish Studies (International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic )

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

801-810

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://www.turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=6118&Detay=Ozet

Operatör:

Gülşah Çoban

Güncelleyen:

Ramazan Acun

Özet:

‘Şamanizm’ mi ‘Gök Tanrı’ dini mi, ifadesi bazı tartışmalara sebep olsa da aslında birbirinden ayrılmaz tanımlardır. Bugünkü Altay tanrıcılarının başı Akay Kunayev,bu konuda şu açıklamayı yapar: ‘Nasıl kelebek kışın kozada saklanır yazın çıkar, tengricilik de Şamanizm’den öyle çıkmıştır’ ve bugün bu dine ‘ak din’ dendiğini ifade eder. Şaman din görevlisine kam (kahin, şifacı, büyücü, ıslah eden, hakim, hikmetli, vakur, ağırbaşlı, akıllı, filozof,bilge v.b) denir. Kırgız ve Kazaklarda kam kelimesi yerine ‘baksı’ kullanılmaktadır: baksı :’gezgin, ozan, aşık, saz şairi, büyücü, hekim, bilge kişi, ilahi öğretmen, üstat, şarkı söyleyen kişi, anlamlarına gelirken Uygurcada; yazan, katip anlamına gelmektedir. Bazı kaynaklarda ise iyilik güzellik doğruluk anlamlarında kullanılmaktadır. Kam kendi nefsine yönelik çalışmada bulunmaz. Halk edebiyatı ürünü olarak alkışlar; halkın mitolojisini, günlük hayatını, iyilik ve kötülük hakkındaki duygu ve düşüncelerini, güzellik ve çirkinlik anlayışlarını, hastalık ve hastalık sebepleri ile bunların tedavi yöntemlerini, doğa-insan ilişkilerini, gök, yer, atalar kültü gibi halk bilgisinin çeşitli yönlerini dua ve dilekleri vasıtası ile yansıtmalarından oluşan ve bazen doğal halleri korunarak bazen de yeni kültür unsurları ile özdeşleşerek gelecek kuşaklara aktarılan kültür öğeleridir. Alkış kelimesinin temelini dualar oluşturur. Türk sözlü kültür unsurları içinde önemli bir yer tutmaktadır. Alkışlar daha çok bir yakarış şeklinde, kadirşinaslığın göstergesi olarak bir dilekte bulunma veya yapılan bir iyiliğe karşılık iyilik istemedir. Bunun zıttı ise beddua (kargış veya ters bata) olarak ifade edilebilir. Bugün dua ederken ‘ Allah’ım günahlarımı affet’ deriz oysa Şamanizm’de bunun daha saf olgun örneğini görürüz. Altaylarda bir nevi Şamanizm’i temsil ve devam ettiren tanrıcılar (Şamanistler) ‘tanrım hatamı düzeltmem için bana fırsat ver’ şeklinde dua ederler. Kısaca bugün ettiğimiz duaların çoğunun alt yapısını oluşturan temel yapı Gök tanrı (Şamanizm) inancıdır.