XVI. Yüzyıl Anadolusunda Orman Tahribi: Hüdavendigar (Bursa) Sancağı Örneği

Avrupa’da yaşanan endüstri devriminden sonraki dönemde bir konu, özellikle çarpıcı bir hızla önem kazanmaya başlamıştır: Çevresel değişim. Birçok bileşeni bulunan çevresel değişim, artan nüfusa ve insanların ihtiyaçlarına bağlı olarak her geçen gün daha çok dikkat çeken ve araştırılan bir konu haline gelmiştir. Aslında işleyiş süreci, sonuçları ve bulunması gereken çözüm yolları, bütün ülkeleri ilgilendirmesine rağmen, ne yazık ki, bu konuda yapılan araştırmalar, gelişmiş batılı ülkelerle sınırlı kalmış gibidir.

Çevresel değişimin önemli bir bileşeni olan orman tahribi, günümüzde özellikle tropikal ormanlar söz konusu edildiğinde gündeme gelmektedir. Oysaki diğer bölgelerdeki ormanlar da en az tropik ormanlar kadar bu tehlikeyle karşı karşıyadır. Çünkü tropikal bölgelerde yağış ve sıcaklık şartları, ormanların kendini üretmesi için oldukça uygun iken, diğer birçok bölgede bu durum çok daha sınırlı görünmektedir. Üstelik bu konu, sadece içinde yaşadığımız dönemi değil, kökleri çok eskiye giden derin geçmişi de ilgilendirmektedir. Bu noktadan hareketle, yaptığımız bu çalışmada, çok eski tarihlerden beri insanların ve uygarlıkların var olduğu Anadolu’da geçmişteki orman tahribi incelenmiştir. Özellikle Osmanlı döneminde hazırlanan, çok sayıda ve çeşitli arşiv belgelerindeki orman tahribi kayıtları aranmış ve konu verilerin elverdiği ölçüde ele alınmıştır.

Ormanca zengin, ormanın kendini yenileyebildiği ve her dönem büyük bir nüfus barındıran İstanbul’a yakın bir sahada bulunan Hüdavendigar sancağı örneğinde konu derinlemesine araştırılarak, Anadolu geneli için de bazı sonuçlar çıkarılmaya çalışılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinden anlaşıldığına göre, XVI. yüzyıl gibi Anadolu’da nüfusun daha hızlı arttığı bir dönemde, artan ihtiyaçlara bağlı olarak bu dönemdeki orman tahribi dikkati çekecek boyutlara ulaşmıştır. Fakat buna rağmen, orman tahribi konusu şimdiye kadar pek dikkati çekmemiş, Osmanlı arşiv belgelerinden faydalananlar için bu konu biraz uzakta kalmıştır. Dolayısıyla, bu çalışma, konuya orman tahribi açısından yaklaşan ilk araştırma ve hatta Osmanlı döneminde Anadolu’da orman tahribi için de bir giriş niteliğindedir.

Çevresel değişimin önemli bir bileşeni olan orman tahribi, günümüzde özellikle tropikal ormanlar söz konusu edildiğinde gündeme gelmektedir. Oysaki diğer bölgelerdeki ormanlar da en az tropik ormanlar kadar bu tehlikeyle karşı karşıyadır. Çünkü tropikal bölgelerde yağış ve sıcaklık şartları, ormanların kendini üretmesi için oldukça uygun iken, diğer birçok bölgede bu durum çok daha sınırlı görünmektedir. Üstelik bu konu, sadece içinde yaşadığımız dönemi değil, kökleri çok eskiye giden derin geçmişi de ilgilendirmektedir. Bu noktadan hareketle, yaptığımız bu çalışmada, çok eski tarihlerden beri insanların ve uygarlıkların var olduğu Anadolu’da geçmişteki orman tahribi incelenmiştir. Özellikle Osmanlı döneminde hazırlanan, çok sayıda ve çeşitli arşiv belgelerindeki orman tahribi kayıtları aranmış ve konu verilerin elverdiği ölçüde ele alınmıştır.

Ormanca zengin, ormanın kendini yenileyebildiği ve her dönem büyük bir nüfus barındıran İstanbul’a yakın bir sahada bulunan Hüdavendigar sancağı örneğinde konu derinlemesine araştırılarak, Anadolu geneli için de bazı sonuçlar çıkarılmaya çalışılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinden anlaşıldığına göre, XVI. yüzyıl gibi Anadolu’da nüfusun daha hızlı arttığı bir dönemde, artan ihtiyaçlara bağlı olarak bu dönemdeki orman tahribi dikkati çekecek boyutlara ulaşmıştır. Fakat buna rağmen, orman tahribi konusu şimdiye kadar pek dikkati çekmemiş, Osmanlı arşiv belgelerinden faydalananlar için bu konu biraz uzakta kalmıştır. Dolayısıyla, bu çalışma, konuya orman tahribi açısından yaklaşan ilk araştırma ve hatta Osmanlı döneminde Anadolu’da orman tahribi için de bir giriş niteliğindedir.

Tahsin Şahin

“Celali İsyanları Kaynakçası”.

355 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

1817 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Ömer Lütfi Barkan

“Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”

İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı Anadolu

Bu Makale

185 kez

görüntülendi.

İdris BOSTAN

Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire

Ankara, 1992, TTK Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı Anadolu 17. yy

Bu Kitap

142 kez

görüntülendi.

Michael Allan COOK

Population Pressure in Rural Anatolia 1450-1600

London, 1972, Oxford University Press.

Kitap İngilizce 15. yy Tarih 16. yy Anadolu 17. yy

Bu Kitap

40 kez

görüntülendi.

Halil KUTLUK

Türkiye Ormancılığı ile İlgili Tarihi Vesikalar 893-1339 (1487-1923)

İstanbul, 1948, Osmanbey Matbaası.

Kitap Türkçe 15. yy Tarih Türkiye Cumhuriyeti 20. yy Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

24 kez

görüntülendi.

Alpaslan DEMİR

XVI. Yüzyılda Samsun-Ayıntab Hattı Boyunca Yerleşme, Nüfus ve Ekonomi

Ankara, 2007, DOKTORA.

Tez Türkçe Tarih Osmanlı 16. yy Anadolu

Bu Tez

24 kez

görüntülendi.

Hadiye TUNCER

Yavuz Sultan Selim Kanunnamesi (971 H.)

Ankara, 1987, Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

13 kez

görüntülendi.

Ömer Lütfi Barkan

XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Ziraî Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları, Kanunlar

İstanbul, 1943, İ. Ü. Edebiyat Fak. Türkiyat Enstitüsü Yayınları.

Kitap Türkçe 15. yy Tarih Osmanlı 16. yy Anadolu

Bu Kitap

14 kez

görüntülendi.

Yusuf İhsan GENÇ

Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi

İstanbul, 2000, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Türkiye Cumhuriyeti Çağdaş Anadolu

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

Erhan AFYONCU

Osmanlı Devlet Teşkilatında Defterhâne-i Âmire

İstanbul, 1997, DOKTORA.

Tez Türkçe Tarih

Bu Tez

7 kez

görüntülendi.

Ömer Lütfi Barkan , Enver MERİÇLİ

Hüdavendigar Livası Tahrir Defterleri

Ankara, 1988, Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

Ömer Lütfi Barkan

“Avarız, Çiftlik, Öşür, Timar”

İslam Ansiklopedisi VIII.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı

Bu Makale

5 kez

görüntülendi.

Osman GÜMÜŞÇÜ

XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus

Ankara, 2001, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Osman GÜMÜŞÇÜ

“The Concept of Village Boundary in Turkey From The Ottoman Times to The Present”

Archivum Ottomanicum.

Makale İngilizce Tarih Osmanlı Anadolu

Bu Makale

5 kez

görüntülendi.

Mehmet ÖZ

XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı

Ankara, 1999, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe 15. yy

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

Osman GÜMÜŞÇÜ

Tarihi Coğrafya

İstanbul, 2006, Yeditepe Yayınları.

Kitap Türkçe Coğrafya Tarih

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Eftal Şükrü BATMAZ , Bekir KOÇ , İsmail ÇETİNKAYA

Osmanlı Ormancılığı İle İlgili Belgeler I

Ankara, 1999, Orman Bakanlığı.

Kitap Türkçe İngilizce Osmanlı

Bu Kitap

7 kez

görüntülendi.

Halil İNALCIK

Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, 1300-1600

İstanbul, 2000, Eren Yayınları.

Kitap Türkçe 14. yy 15. yy Tarih Orta Doğu İktisat Balkan Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Osman GÜMÜŞÇÜ

“The Ottoman Tahrir Defters as a Source for Historical Geography”

Belleten.

Makale İngilizce Osmanlı

Bu Makale

16 kez

görüntülendi.

Osman GÜMÜŞÇÜ

“Internal Migrations in Anatolia in the XVI th Century”

Journal of Geography.

Makale İngilizce Tarih Osmanlı 16. yy Anadolu

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Huricihan İSLAMOĞLU-İNAN

Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Köylü

İstanbul, 1991, İletişim Yayınevi.

Kitap Türkçe Tarih Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Feridun M. Emecen

“Hüdavendigar”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı Anadolu

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Derleme Sözlüğü

Ankara, 1972, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe Sözlük

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Halil İNALCIK

Ottoman Empire: The Classical Age, 1300-1600

London, 1994, Phoenix.

Kitap İngilizce Tarih Osmanlı

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Yusuf Ziya YÖRÜKAN

Anadoluda Aleviler ve Tahtacılar

Ankara, 1998, Kültür Bakanlığı Yayınları.

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Ali Kemal YİĞİTOĞLU

Türkiye'de Ormancılığın Temelleri, Şartları ve Kuruluşu

Ankara, 1936, TC Yüksek Ziraat Enstitüsü.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Türkçe Sözlük

Ankara, 1998, Türk Dil Kurumu.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Robin A. BUTLIN

Historical Geography Through the Gates of Space and Time

London, 1993, Edward Arnold.

Kitap İngilizce Tarih Avrupa

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

İsa H. Bingöl

Geçmişten Günümüze Ormanlarımız ve Ormancılığımız

İstanbul, 1990, Ormancılık Eğitim Ve Kültür Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih Türkiye Cumhuriyeti

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Yücel ÇAĞLAR

Türkiye'de Ormancılık Politikası (Dün)

Ankara, 1979, Kendi Yayını.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

S. BOTTEMA

“Palynological Investigation on the Relation Between Prehistoric Man and Vegetation in Turkey: The Beyşehir Occup Phase”

Proceeding of 5. OPTIMA Meeting.

Makale İngilizce

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

S. BOTTEMA , H. Woldring

“The Prehistoric Environment of the Lake İznik Area A palynological Study”

The Ilıpınar Excavations I. Five Seasons of Fieldwork in NW Anatolia 1987-1991.

Makale İngilizce

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

Yücel ÇAĞLAR

“Türkiye Ormanlarındaki Değişmeler”

Türkiye’de Çevrenin ve Çevre Korumanın Tarihi Sempozyumu.

Makale Türkçe

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

Hayati DOĞANAY

Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya

İstanbul, 2003, Aktif Yayınevi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

D. Armenteras

“Patterns and Causes of Deforestations in the Colombian Amazon”

Ecological Indicators.

Makale İngilizce Canlı Varlıkları

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

İbrahim ATALAY

Vegetation Geography of Turkey

İzmir, 1994, Ege Üniversitesi Basımevi.

Kitap Türkçe İngilizce Coğrafya Türkiye Cumhuriyeti

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Ali Selçuk

Tahtacılar

İstanbul, 2004, Yeditepe Yayınevi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

İsa H. Bingöl

Geçmişten Günümüze Ormanlarımız ve Ormancılığımız

Ankara, 1990, Ormancılık Eğitim Ve Kültür Vakfı.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

M. Tevfik Pehlivanoğlu

“Tanzimat’tan Sonra Orman Yıkımı ve Çevre Tahribi”

Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Osmanlı 19. yy

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Philip M. FEARNSİDE

“Deforestation in Brazilian Amazonia: the effect of population and land tenure”

Ambio.

Makale İngilizce

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Bernard GEYER

“Données Géographique”

La Bithynie au Moyen Age.

Makale Fransızca

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Metin COŞGEL

“Ottoman Tax Registers (Tahrir Defterleri)”

Historical Methods.

Makale İngilizce

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Mehmet GENÇ

Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi

İstanbul, 2002, Ötüken Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih İktisat Balkan Osmanlı Anadolu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Henry Clifford Darby

“The clearing of the woodlands in Europe”

Man's Role in Changing the Face of the Earth.

Makale

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Frederic Achard

“Determination of Deforestation Rates of the World’s Humid Tropical Forests”

Science.

Makale İngilizce

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

J. Argant

“Données Palynologiques”

La Bithynie au Moyen Age.

Makale Fransızca

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Emine ERDOĞAN ÖZÜNLÜ , Osman GÜMÜŞÇÜ

“Osmanlı İmparatorluğu'nda İç Göç Aktörleri Olarak Çift-Bozanlar”

Amme İdaresi Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

23 kez

görüntülendi.

Eser istatistikleri yükleniyor...