İkinci Dünya Savaşı'nda İnönü'nün Dış Politikası

Kitap Türkçe

Künye:

Yazarlar:

Edward WEISBAND

Ekle

Emeği Geçenler:

Çeviren: Mehmet Ali Kayabal

Ekle

Yayın Yılı:

1950

Yayın Yeri:

İstanbul

Yayıncı:

Millet Yayınları

Cilt:

Basım Kaydı:

Sayfa Sayısı:

ISBN:

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_29/14.pdf

Operatör:

İsmail Gören

Güncelleyen:

Batuhan Bayhan

Özet:

İkinci Dünya Savaşı sırasında Türk dış politikasının hedefi, savaşa katılmadan
Türkiye'nin toprak bütünlüğünü korumak oldu. Türk politikasının yönünü çizenler,
yabancı askerleri Türk sınırlarından uzak tutarken, Türk askerlerini de yabancı
sınırlardan uzakta tutmaya yönelmiş bir tarafsızlık siyaseti izlediler. Türk
önderleri, ne bir karış toprak vermeyi, ne de bir karış daha toprak edinmeyi
düşünüyordu. Türkiye'yi savaşa sürükleyecek serüvenci bir politika izlememiş,
bunun yerine, bir ''Müttefik'' ya da ''Mihver'' zaferine karşı ağırlık olarak
Türkiye'nin güvenliğini sağlamayı uygun bulmuşlardı. Türkiye'nin tarafsızlığı,
bu bakımdan, küçük bir devletin bağımsız bir güç olarak kendisini saldırıdan
koruyup, dev ülkeler arasında bir denge unsuru olma politikasının uygulaması
olmuştur.
Devlet Başkanı ve tek siyasal partinin önderi olarak oynadığı rolle,
Ankara'nın mutlak egemeni İsmet İnönü, bu uygulamanın başyöneticisi olmuştur. En
önemli yardımcısı ise, dışişlerinde görevli Numan Menemencioğlu'ydu. Sınırlı bir
muhalefete izin veriliyor ve Cumhuriyet Halk Partisi Parlamento grubu, Bakanlar
Kurulu'ndaki öbür üye bakanlarla, basında ve üniversitede ileri gelen kişiler,
danışmanlık görevlerini yerine getiriyorlardı.
Bu kişilerce çizilen politikanın yönü, Atatürk'ün yönetimi altında girişilen
tarihsel denemenin geleneklerini yansıtıyordu: Türkiye Cumhuriyeti'nin toprak
bütünlüğünün dokunulmazlığı, Avrupa'daki güçler dengesinin korunması ve her
türlü serüvenci politikadan uzak durulması.
Ancak, tek bir kuşku bu geleneği bozdu. Atatürk, Sovyetler Birliği'yle bir
modus vivendi sağladığı halde, İnönü ve yardımcıları bunu olanaksız
gördüler. Bunun sonucu olarak da Türk önderleri, savaşın gidişi Müttefiklerden
yana gülmeye başladıktan sonra, şunlardan korkmaya başladılar:
1) Müttefikler, Almanya'yı bir güç olarak Avrupa'dan silmeye kalkışacaklardı;
2) İngilizler, Ruslarla etki alanları anlaşmalarına girişecek ve bunun sonucu
olarak Sovyetler Birliği, Doğu Avrupa'yla Balkanlara egemen olabilecekti; 3)
İngiltere, Türkiye'yi savaşa girmeye zorlayacaktı; 4) Sovyetler, Türk
havaalanlarının kullanılması da içinde, İngilizlere tanınan hakların, Türk
hükûmetince kendilerine de tanınmasını isteyeceklerdi.
1943 yılında olaylar geliştikçe, Türk politikasını çizenler bu görüşlerin
geçerliğine daha çok inandılar ve Türkiye savaşa girecek olursa, Sovyet
Rusya'nın ülkelerini Mihver'e karşı koruma bahanesiyle istila edebileceği
görüşünü savundular.
Bu nedenle, İnönü ve Menemencioğlu, İngilizlerle işbirliğine yanaşmayı kabul
etmediler. Çeşitli nedenlerle İngiliz ve Amerikalıları, Sovyetler Birliği'ninsavaş sonrası niyetleri konusunda uyardılar. Bu alanda başarısızlığa uğrayınca
da, İngilizlerin kendilerini savaşa sokma çabalarına ve Türk topraklarında hava
üsleri kurma isteklerine set çektiler. Bu alandaki görüşmeler, adım adım
ilerlediği halde, dış bakanları düzeyinde hatta zirve toplantılarında bile
başarısızlıkla sonuçlandı. Türkler, İngilizlerin Stalin'in ekmeğine yağ
sürdüğüne, gittikçe daha çok inanıyordu. İngilizler de, Türklerin Müttefiklerden
yana oldukları üzerine söylenenleri politik oyun sayıyordu. Sonuç olarak bu
durum, 1944 yılı başlarında bir güvensizlik bunalımına yol açtı.
Fakat Müttefiklerin savaşı kazanacakları kesinleşince, İnönü, Türkiye'nin tek
başına kalmakta olduğunu anladı; özellikle, ülkesinin Sovyetler Birliği
karşısında yalnız bırakılmasından kuşkulandı. Bu kuşku, 1944 yılı ortalarında
yeni bir dönüşe yol açtı. Türk dış politikasını yeniden Müttefiklerin çizgisine
sokma çabası içinde Türkiye, Mihver devletleriyle olan diplomatik ve ekonomik
ilişkilerini sertleştirdi, bunu da Numan Menemencioğlu'nun görevinden ayrılması
izledi. Türkiye, San Francisco Konferansı'na katılabilmek için 23 Şubat 1944'te
Mihver devletlerine savaş açtı. Savaş, Türk sözcülerinin Sovyetler Birliği'yle
pek sıkı bir biçimde ilgilendikleri, fakat, endişelerini umut dolu bir güven
maskesi ardında sakladıkları hava içinde sona erdi.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Türk dış politikasının hedefi, savaşa katılmadan
Türkiye'nin toprak bütünlüğünü korumak oldu. Türk politikasının yönünü çizenler,
yabancı askerleri Türk sınırlarından uzak tutarken, Türk askerlerini de yabancı
sınırlardan uzakta tutmaya yönelmiş bir tarafsızlık siyaseti izlediler. Türk
önderleri, ne bir karış toprak vermeyi, ne de bir karış daha toprak edinmeyi
düşünüyordu. Türkiye'yi savaşa sürükleyecek serüvenci bir politika izlememiş,
bunun yerine, bir ''Müttefik'' ya da ''Mihver'' zaferine karşı ağırlık olarak
Türkiye'nin güvenliğini sağlamayı uygun bulmuşlardı. Türkiye'nin tarafsızlığı,
bu bakımdan, küçük bir devletin bağımsız bir güç olarak kendisini saldırıdan
koruyup, dev ülkeler arasında bir denge unsuru olma politikasının uygulaması
olmuştur.
 Devlet Başkanı ve tek siyasal partinin önderi olarak oynadığı rolle,
Ankara'nın mutlak egemeni İsmet İnönü, bu uygulamanın başyöneticisi olmuştur. En
önemli yardımcısı ise, dışişlerinde görevli Numan Menemencioğlu'ydu. Sınırlı bir
muhalefete izin veriliyor ve Cumhuriyet Halk Partisi Parlamento grubu, Bakanlar
Kurulu'ndaki öbür üye bakanlarla, basında ve üniversitede ileri gelen kişiler,
danışmanlık görevlerini yerine getiriyorlardı.
 Bu kişilerce çizilen politikanın yönü, Atatürk'ün yönetimi altında girişilen
tarihsel denemenin geleneklerini yansıtıyordu: Türkiye Cumhuriyeti'nin toprak
bütünlüğünün dokunulmazlığı, Avrupa'daki güçler dengesinin korunması ve her
türlü serüvenci politikadan uzak durulması.
 Ancak, tek bir kuşku bu geleneği bozdu. Atatürk, Sovyetler Birliği'yle bir
modus vivendi sağladığı halde, İnönü ve yardımcıları bunu olanaksız
gördüler. Bunun sonucu olarak da Türk önderleri, savaşın gidişi Müttefiklerden
yana gülmeye başladıktan sonra, şunlardan korkmaya başladılar:
 1) Müttefikler, Almanya'yı bir güç olarak Avrupa'dan silmeye kalkışacaklardı;
2) İngilizler, Ruslarla etki alanları anlaşmalarına girişecek ve bunun sonucu
olarak Sovyetler Birliği, Doğu Avrupa'yla Balkanlara egemen olabilecekti; 3)
İngiltere, Türkiye'yi savaşa girmeye zorlayacaktı; 4) Sovyetler, Türk
havaalanlarının kullanılması da içinde, İngilizlere tanınan hakların, Türk
hükûmetince kendilerine de tanınmasını isteyeceklerdi.
 1943 yılında olaylar geliştikçe, Türk politikasını çizenler bu görüşlerin
geçerliğine daha çok inandılar ve Türkiye savaşa girecek olursa, Sovyet
Rusya'nın ülkelerini Mihver'e karşı koruma bahanesiyle istila edebileceği
görüşünü savundular.
 Bu nedenle, İnönü ve Menemencioğlu, İngilizlerle işbirliğine yanaşmayı kabul
etmediler. Çeşitli nedenlerle İngiliz ve Amerikalıları, Sovyetler Birliği'ninsavaş sonrası niyetleri konusunda uyardılar. Bu alanda başarısızlığa uğrayınca
da, İngilizlerin kendilerini savaşa sokma çabalarına ve Türk topraklarında hava
üsleri kurma isteklerine set çektiler. Bu alandaki görüşmeler, adım adım
ilerlediği halde, dış bakanları düzeyinde hatta zirve toplantılarında bile
başarısızlıkla sonuçlandı. Türkler, İngilizlerin Stalin'in ekmeğine yağ
sürdüğüne, gittikçe daha çok inanıyordu. İngilizler de, Türklerin Müttefiklerden
yana oldukları üzerine söylenenleri politik oyun sayıyordu. Sonuç olarak bu
durum, 1944 yılı başlarında bir güvensizlik bunalımına yol açtı.
 Fakat Müttefiklerin savaşı kazanacakları kesinleşince, İnönü, Türkiye'nin tek
başına kalmakta olduğunu anladı; özellikle, ülkesinin Sovyetler Birliği
karşısında yalnız bırakılmasından kuşkulandı. Bu kuşku, 1944 yılı ortalarında
yeni bir dönüşe yol açtı. Türk dış politikasını yeniden Müttefiklerin çizgisine
sokma çabası içinde Türkiye, Mihver devletleriyle olan diplomatik ve ekonomik
ilişkilerini sertleştirdi, bunu da Numan Menemencioğlu'nun görevinden ayrılması
izledi. Türkiye, San Francisco Konferansı'na katılabilmek için 23 Şubat 1944'te
Mihver devletlerine savaş açtı. Savaş, Türk sözcülerinin Sovyetler Birliği'yle
pek sıkı bir biçimde ilgilendikleri, fakat, endişelerini umut dolu bir güven
maskesi ardında sakladıkları hava içinde sona erdi.

Doğan Can Aktan

“Tek Parti Dönemi Kaynakça ve Atıf Dizini”.

388 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

64 kez

görüntülendi.

Aysel Durmaz

“Bilinmeyenleriyle İsmet İnönü Kaynakçası”.

352 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

216 kez

görüntülendi.

Güngör Orçun Acar

“Nazi Almanyası”.

336 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

13 kez

görüntülendi.

Fatih Yılmaz

“Siyasi Tarih Kaynakçası”.

185 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

469 kez

görüntülendi.

Burcu Kılınç

“İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası Kaynakçası”.

176 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

320 kez

görüntülendi.

Avtandil Taalaibek Uulu

“''ORTA ASYA TÜRKLERİNİN TARİHİ”.

154 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

26 kez

görüntülendi.

Beyza Uçar

“İkinci Dünya Savaşı Kaynakçası”.

149 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

56 kez

görüntülendi.

Murat Özbek

“İkinci Dünya Savaşı”.

101 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

19 kez

görüntülendi.

Batuhan Bayhan

“İkinci Dünya Savaşı”.

55 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

3079 kez

görüntülendi.

Meral Kavuzkoz

“2.dünya savaşı kaynakçası”.

17 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

685 kez

görüntülendi.

İlaha Yusifli

“Almaniya haqqında”.

5 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

0 kez

görüntülendi.

Yağmur Aycan Aydın

“Tez”.

2 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

2 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

A. Suat BILGE , Oral SANDER , Cem SAR , Duygu B. SEZER , A. Haluk ÜLMAN , Ahmed Şükrü ESMER , Mehmet GÖNLÜBOL

Olaylarla Türk Dış Politikası: 1919-1965

Ankara, 1969, Sevinç Matbaası.

Kitap Türkçe Tarih Türkiye Cumhuriyeti 20. yy Anadolu

Bu Kitap

169 kez

görüntülendi.

Zehra Önder

İkinci Dünya Savaşı'nda Türk Dış Politikası

İstanbul, 2010, Bilgi Yayınevi.

Kitap Türkçe Tarih İktisat

Bu Kitap

35 kez

görüntülendi.

Hüner TUNCER

İsmet İnönü'nün Dış Politikası (1938-1950) İkinci Dünya Savaşı'nda Türkiye

İstanbul, 2012, Kaynak Yayınevi.

Kitap Türkçe Tarih Siyaset Türkiye Cumhuriyeti 21. yy Anadolu

Bu Kitap

35 kez

görüntülendi.

Mücahit ÖZÇELİK

“İkinci DünyaSavaşı'ında Türk Dış Politikası”

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.

Makale İngilizce Tarih Siyaset

Bu Makale

21 kez

görüntülendi.

Erol AYAN

İkinci Dünya Savaşı Dönemi Türk Basınında Dış Politika

İstanbul, 1988, MASTER.

Tez Türkçe

Bu Tez

11 kez

görüntülendi.

Şevket Süreyya AYDEMİR

İkinci Adam

İstanbul, 1976, Remzi Kitabevi.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

9 kez

görüntülendi.

George KIRK

The Middle East in the War, 1939-1945

London, 1950, Oxford.

Kitap İngilizce Tarih Avrupa Orta Doğu 20. yy Avrupa

Bu Kitap

7 kez

görüntülendi.

T.B.M.M. Zabıt Ceridesi I

, , .

Kitap Tarih

Bu Kitap

7 kez

görüntülendi.

Mehmet GÖNLÜBOL , Cem SAR

Atatürk ve Türkiye'nin Dış Politikası (1919 - 1938)

Ankara, 1997, Atatürk Araştırma Merkezi.

Kitap Türkçe Türkiye Cumhuriyeti 20. yy Anadolu

Bu Kitap

17 kez

görüntülendi.

E.L. WOODWARD

Documents on British foreng policy 1919 - 1939

London, 1952, Her Majesty's Stationery Office.

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Adem Ruhi KARAGÖZ

Bulgaristan Türk Basını 1879-1945

İstanbul, 1945, Üniversite Basımevi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Firuzan Hüsrev TÖKİN

Basın Ansiklopedisi

İstanbul, 1963, Kulen Basımevi.

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Frederick W. FREY

The Turkish political elite

Cambridge, 1965, Massachusetts Institute Of Technology.

Kitap İngilizce

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Levent KONYAR

Alman Dış İşleri Dairesi Belgeleri - Türkiye'de Alman Politikası (1941-1943)

İstanbul, 1977, .

Kitap Türkçe Tarih Siyaset Türkiye Cumhuriyeti 20. yy

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Enver Ziya KARAL

Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918-1944

İstanbul, 1945, .

Kitap Türkçe

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Nimet ARZIK

Bitmeyen Kavga= İsmet İnönü

Ankara, 1966, Kurtuluş Matbaası.

Kitap Türkçe Tarih Siyaset Türkiye Cumhuriyeti 19. yy

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Suna KİLİ

Türk Anayasaları

İstanbul, 1982, Tekin Yayınevi; Tarih.

Kitap Türkçe Türkiye Cumhuriyeti 20. yy Anadolu

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Harry Nicholas HOWARD

“Germany, the Soviet Union and Turkey during World War II”

Department of State Bulletin.

Makale İngilizce

Bu Makale

3 kez

görüntülendi.

Cevat AÇIKALIN

“Turkey's International Relations”

International Affairs.

Makale İngilizce Tarih Avrupa 20. yy Avrupa

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Ziya Şakir

İsmet İnönü, Hususi, Askeri, Siyasi Hayatı

İstanbul, 1939, Ülkü Matbaası.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Yusuf Hikmet Bayur

Türkiye Devletinin Dış Siyasası

İstanbul, 1938, İ.Ü. Yayınları.

Kitap Türkçe Türkiye Cumhuriyeti 19. yy Anadolu

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

Lord Patrick Kinross

Atatürk: The Rebirth of a Nation

London, 1981, .

Kitap İngilizce

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Rıfkı Salim Burçak

Türk-Rus-İngiliz Münâsebetleri (1791-1941)

Istanbul, 1949, Aydınlık Matmaası.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

İbrahim Alaettin Gövsa

Türk Meşhurları Ansiklopedisi

Istanbul, 1936, .

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih Eğitim

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Yusuf Ziya ORTAÇ

İsmet İnönü

İstanbul, 1946, .

Kitap Türkçe Tarih Siyaset Türkiye Cumhuriyeti 19. yy

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Tekin ERER

Yasakçılar

İstanbul, 1965, Toker Matbaası.

Kitap Tayvanca

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Lütfi Levonyan

the turkish press

Beyrut, 1937, .

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Lothar KRECKER

Deutschland und die Türkei im zweiten Weltkrieg

Frankfurt am Main, 1964, U.Klostermann.

Kitap Almanca

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Mümtaz SOYSAL

Dış Politika ve Parlamento

Ankara, 1964, .

Kitap Türkçe Tarih Siyaset

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Ali Fuat ERDEN

İsmet İnönü

Ankara, 1999, Bilgi Yayınevi;.

Kitap Türkçe Türkiye Cumhuriyeti 20. yy Anadolu

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Edward WEISBAND

2. Dünya Savaşında İnönü'nün Dış Politikası

, 1974, Milliyet Yayınları.

Kitap Türkçe Türkiye Cumhuriyeti

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Tekin ERER

Basında Kavgalar

İstanbul, 1973, .

Kitap Türkçe Tarih Siyaset

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Barbara WARD

Turkey

Londra, 1942, Oxford University Press.

Kitap İngilizce

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Anthony EDEN

The Eden Memoirs: Facing the Dictators

London, 1962, .

Kitap İngilizce

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Türkkaya Ataöv

Turkish Foreign Policy

Ankara, 1965, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basımevi.

Kitap İngilizce Tarih Anadolu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Nadir NADİ

Perde Aralığından

İstanbul , 1964, Cumhuriyet Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Gordon A. CRAİG , Felix GİLBERT

The Diplomats

Princeton, 1953, Princeton University Press.

Kitap İngilizce Siyaset Avrupa

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Servet TARHAN

La monnaie Turque pendant la deuxieme guerre mondiale

Neuchatel, 1952, .

Tez Fransızca

Bu Tez

0 kez

görüntülendi.

A. RUSTOW

“Foreing policy of the Turkish republic; 1923-1939”

Englewood Cliffs.

Makale İngilizce

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

İsmet İNÖNÜ

İnönü'nün Söylev ve Demeçleri

, 1946, TÜRK DEVRİM TARİHİ ENSTİTÜSÜ.

Kitap Türkçe Tarih Siyaset

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Tarık Zafer TUNAYA

Türkiye’de Siyasi Partiler

İstanbul, 1995, Arba Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

D. J. Dallin

Soviet Foreign Policy after Stalin

New Haven, 1942, Yale University Press.

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

William Arthur HELSETH

Turkey and the United States, 1784-1945

Pricintion, 1957, .

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

John Kingsley Birge

Turkey between two world wars

New York, 1944, Foreign Policy.

Kitap İngilizce

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Kazım Nami DURU

cumhuriyet Devri Hatıralarım

İstanbul, 1958, Sucuoğlu Matbaası.

Kitap Türkçe Anı - Gezi - Söyleşi Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Franz von Papen

Anılar

New York, , E.P. Dutton.

Kitap İngilizce Anı - Gezi - Söyleşi Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

A.C. EDWARD

“Impact of the war on Turkey”

International Affairs.

Makale İngilizce

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Hilmi URAN

Hatıralarım

Ankara, 1959, Ayyıldız Matbaası.

Kitap Türkçe Anı - Gezi - Söyleşi Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

İzzet ÖZTOPRAK

“İkinci Dünya Savaşı Döneminde Adana Görüşmelerinin Askeri Yönü”

Belleten.

Makale Türkçe

Bu Makale

46 kez

görüntülendi.

Cemil KOÇAK

Türkiye'de Milli Şef Dönemi 2

İstanbul, 2013, İletişim Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Siyaset Türkiye Cumhuriyeti 20. yy

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

İlhan TEKELİ , Selim İlkin

İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi

İstanbul, 2013, İletişim Yayıncılık.

Kitap Türkçe Tarih Türkiye Cumhuriyeti 20. yy

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Eser istatistikleri yükleniyor...