Osmanlı Devleti'nde Bir İdari Modernleşme Kurumu Olarak Şura-yı Devlet (1868-1876)

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Halim KILIÇ

Ekle

Danışmanlar:

Cenk Reyhan

Ekle

Yayın Yılı:

2012

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Gazi Üniversitesi

Bölüm:

Tarih Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Tayfun Demirhan

Güncelleyen:

Yağız Fatih Nazlıer

Özet:

Osmanlı Devleti'nin modern bir yönetim sistemi geliştirme süreci, sistematik olarak Tanzimat döneminde başlamıştır. II. Mahmud döneminin sonlarında başlayan bu süreçte, Avrupaî tarzda kabine sistemi, görevleri ve azaları belirlenmiş yasama-danışma organları Osmanlı Devleti'nde kurulmuştur. Bu dönemde kurulan meclislerin en önemlisi Tanzimat reformlarını hayata geçirme, modern bir idari, adli, askerî ve mali yapı kurma sürecinde gerekli yasal altyapıyı sağlama ile görevlendirilen Meclis-i Ahkâm-ı Adliye'dir. 1854 yılında Meclis-i Vâlâ'nın artan iş yükü dolayısıyla üst bir yasama organı olarak Meclis-i Âli Tanzimat kurulmuştur. İkili meclis döneminde yasama görevini ağırlıklı olarak Meclis-i Tanzimat üstlenirken Meclis-i Vâlâ, adlî konularla ilgilenmiştir. İkili meclis yapısı, meclislerin görev tanımlarının açık olmaması nedeniyle reforme edilerek iki meclis Meclis-i Ahkâm-ı Adliye adı altında birleştirilmiştir. Meclis- Vâlâ'nın yapısal reform sürecinin son halkası olarak ise yasama ile görevli Şura-yı Devlet, yargı ile görevli Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, 1868 yılında ortaya çıkmıştır. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile Osmanlı Vilayet İdaresi'nde uygulamaya konan kuvvetler ayrılığı prensibi böylelikle Osmanlı merkez yönetiminde de geçerli hale getirilmiştir. Şura-yı Devlet, her türlü konuda kanun ve nizamname hazırlama, idari konularda danışmanlık yapma, idarenin taraf olduğu davaları görme görevleri ile Osmanlı Devleti'nde reformun merkezi olarak kurulmuştur. Özellikle, yönetim çatışmalarından uzak kaldığı üç yıllık çalışma periyodu içerisinde pek çok önemli reform faaliyetini gerçekleştiren, etkin bir kurum olarak ön plana çıkmıştır. Ancak, ikinci Tanzimat kuşağının en önemli liderleri olan Âli ve Fuad Paşa'nın 1872 yılında ölümleri, idarî, malî ve politik yapıyı bir kargaşa ortamına sürüklemiştir. Bu ortamda Şura-yı Devlet'in bürokratik yapısı ve yetkileri mütemadiyen reforma uğramıştır. Bu istikrarsızlık neticede Şura-yı Devlet'in pasifize edilmiş bir kurum haline gelmesine yol açmıştır. Nihayetinde, 1876 Anayasası ile kanunları hazırlama ve Meclis-i Mebusan'a danışmanlık yapma görevleri ile yer alan Şura-yı Devlet, kesintilerle de olsa varlığını Danıştay adını alarak günümüze kadar sürdürmüştür.

Osmanlı Devleti'nin modern bir yönetim sistemi geliştirme süreci, sistematik olarak Tanzimat döneminde başlamıştır. II. Mahmud döneminin sonlarında başlayan bu süreçte, Avrupaî tarzda kabine sistemi, görevleri ve azaları belirlenmiş yasama-danışma organları Osmanlı Devleti'nde kurulmuştur. Bu dönemde kurulan meclislerin en önemlisi Tanzimat reformlarını hayata geçirme, modern bir idari, adli, askerî ve mali yapı kurma sürecinde gerekli yasal altyapıyı sağlama ile görevlendirilen Meclis-i Ahkâm-ı Adliye'dir.1854 yılında Meclis-i Vâlâ'nın artan iş yükü dolayısıyla üst bir yasama organı olarak Meclis-i Âli Tanzimat kurulmuştur. İkili meclis döneminde yasama görevini ağırlıklı olarak Meclis-i Tanzimat üstlenirken Meclis-i Vâlâ, adlî konularla ilgilenmiştir. İkili meclis yapısı, meclislerin görev tanımlarının açık olmaması nedeniyle reforme edilerek iki meclis Meclis-i Ahkâm-ı Adliye adı altında birleştirilmiştir.Meclis- Vâlâ'nın yapısal reform sürecinin son halkası olarak ise yasama ile görevli Şura-yı Devlet, yargı ile görevli Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, 1868 yılında ortaya çıkmıştır. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile Osmanlı Vilayet İdaresi'nde uygulamaya konan kuvvetler ayrılığı prensibi böylelikle Osmanlı merkez yönetiminde de geçerli hale getirilmiştir. Şura-yı Devlet, her türlü konuda kanun ve nizamname hazırlama, idari konularda danışmanlık yapma, idarenin taraf olduğu davaları görme görevleri ile Osmanlı Devleti'nde reformun merkezi olarak kurulmuştur. Özellikle, yönetim çatışmalarından uzak kaldığı üç yıllık çalışma periyodu içerisinde pek çok önemli reform faaliyetini gerçekleştiren, etkin bir kurum olarak ön plana çıkmıştır. Ancak, ikinci Tanzimat kuşağının en önemli liderleri olan Âli ve Fuad Paşa'nın 1872 yılında ölümleri, idarî, malî ve politik yapıyı bir kargaşa ortamına sürüklemiştir. Bu ortamda Şura-yı Devlet'in bürokratik yapısı ve yetkileri mütemadiyen reforma uğramıştır. Bu istikrarsızlık neticede Şura-yı Devlet'in pasifize edilmiş bir kurum haline gelmesine yol açmıştır. Nihayetinde, 1876 Anayasası ile kanunları hazırlama ve Meclis-i Mebusan'a danışmanlık yapma görevleri ile yer alan Şura-yı Devlet, kesintilerle de olsa varlığını Danıştay adını alarak günümüze kadar sürdürmüştür.