16. ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasetname ve Ahlaknamelerinde İbn Haldunizm: Kınalızade Ali Efendi, Katip Çelebi ve Naima Örnekleri

Öz
İbn Haldûn, toplumu yaşayan bir organizmaya benzeten görüşün İslâm dünyasındaki en önemli
temsilcisi kabul edilir. Ona göre toplumlar da tıpkı canlı birer organizma gibi doğar, gelişir ve belirli bir
olgunluğa erişince gelişmeleri durur. Bu aşamadan sonra, toplum yavaş yavaş gerilemeye başlar ve nihai
son olan ölüme tâbi olur. Kâtip Çelebi, Mustafa Na’îmâ ve Kınalızâde Ali Efendi ise Osmanlı siyasi
düşüncesinin İbn Haldun’dan etkilenen önemli kuramcılarındandır. Bu üç düşünür, yazmış oldukları
eserler çerçevesinde İbn Haldûncu olarak nitelendirilebilecek birtakım görüşlere başvurmuşlar; toplumsal
yapıyı oluşturan temel unsurları ve yönetici ile yönetilen arasındaki ilişkiyi bu kuramla açıklamaya
çalışmışlardır. Bu çalışmada, Osmanlı siyasi düşüncesinde önemli bir yeri olan İbn Haldûncu görüşler
bağlamında Kâtip Çelebi, Mustafa Na’îmâ ve Kınalızâde Ali Efendi’nin siyaset ve toplum teorileri
tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: İbn Haldun, Organizmacı Toplum Anlayışı, Osmanlı Siyasi Düşüncesi, Kâtip Çelebi, Na’îmâ, Kınalızâde Ali Efendi.

Anahtar Kelimeler: İbn Haldun, Organizmacı Toplum Anlayışı, Osmanlı Siyasi Düşüncesi, Kâtip Çelebi, Na’îmâ, Kınalızâde Ali Efendi.