363 numaralı (H.974 - M.1567 tarihli) Tahrir Defterine göre Sakız Adası

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Murat KEKEÇ

Ekle

Danışmanlar:

Yasemin DEMİRCAN

Ekle

Yayın Yılı:

2009

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Gazi Üniversitesi

Bölüm:

Tarih Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Tayfun Demirhan

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Tarih boyu Anadolu'ya hâkim olan devletlerin hâkimiyet mücadelelerinin önemli ve zor bir yönü olan Ege Denizi ve Ege Adaları hâkimiyeti, Osmanlı Devleti'nin de ilgisini çekmiş olmalı ki daha kuruluş döneminden itibaren burada yer alan adaları doğrudan ya da dolaylı olarak elde tutmaya çalışmışlardı. Elbette ki bu adaların varlığı bir devlet için vazgeçilmez öneme sahipti. Bu önem içindir ki Osmanlı Devleti de bu hassas coğrafyanın denetimi konusunda özellikle esnek bir politika gütmüştü. Bölgenin coğrafi ve etnik yapısı göz önüne alındığında bu uygulamanın bir zorunluluktan kaynaklandığı görülmektedir. Osmanlıların çoğunlukla Adalar Denizi ya da Cezayir-i Bahri Sefid (Akdeniz Adaları) isimleriyle tesmiye ettikleri bu coğrafi bölgenin önemli ve büyük adalarından olan Sakız Adası Osmanlı Devleti'nin yükselme döneminde Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti'nin bir sancağı olarak sınırlara dâhil olmuştu. Kanuni Sultan Süleyman'ın son dönemlerine tekabül eden bu fetih Osmanlı Devleti'nin bu ada üzerindeki 346 yıllık hâkimiyetini başlatmıştı. Devlet denetimi altına aldığı her bölge için uyguladığı vergi nüfusunu kayıt altına alma işini bu ada için de uygulamış ve adanın fethine müteakip ve fethinden hemen sonra olmak üzere bölgede yaşayan vergi nüfusunu tespit etmek üzere tahrir yaptırmıştı (1566 ? 1567). Bu çalışmanın konusunu teşkil eden 1567 yılına ait tahrir defteri bölgede yaşayan vergi nüfusunu, nüfusun ödediği cizye miktarını bildirmektedir. Defterden adada o tarihlerde yaşayan yaklaşık insan sayısını, halkın ödediği vergilerden devletin elde ettiği gelir miktarını, adada yaşayan insanların etnik (Rum, İtalyan?), dini (Ortodoks, Katolik?) toplumsal (bey, kethüda?), medeni (dul, bekâr?), bedeni (ağma?), mesleki (değirmenci, tüccar?) durumlarını, geldikleri yerler (Venedik, İstanbul?) gibi adanın o günkü şartlarına dair birçok ipucunu bulmak mümkün olmaktadır. Osmanlı Türkçesinin ?Siyakat? adı verilen yazı türüyle yazılmış bu kayıtların şifrelerinin çözülmesiyle Türk tarihinin önemli sayfalarından olan Osmanlı Tarihi daha da aydınlanacaktır. Her geçen gün sayıları artan bu tür çalışmalardan gelecekte güzel sonuçlara ulaşılacağı şimdiye kadar yapılan çalışmalardan anlaşılmaktadır.

Tarih boyu Anadolu'ya hâkim olan devletlerin hâkimiyet mücadelelerinin önemli ve zor bir yönü olan Ege Denizi ve Ege Adaları hâkimiyeti, Osmanlı Devleti'nin de ilgisini çekmiş olmalı ki daha kuruluş döneminden itibaren burada yer alan adaları doğrudan ya da dolaylı olarak elde tutmaya çalışmışlardı. Elbette ki bu adaların varlığı bir devlet için vazgeçilmez öneme sahipti. Bu önem içindir ki Osmanlı Devleti de bu hassas coğrafyanın denetimi konusunda özellikle esnek bir politika gütmüştü. Bölgenin coğrafi ve etnik yapısı göz önüne alındığında bu uygulamanın bir zorunluluktan kaynaklandığı görülmektedir. Osmanlıların çoğunlukla Adalar Denizi ya da Cezayir-i Bahri Sefid (Akdeniz Adaları) isimleriyle tesmiye ettikleri bu coğrafi bölgenin önemli ve büyük adalarından olan Sakız Adası Osmanlı Devleti'nin yükselme döneminde Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti'nin bir sancağı olarak sınırlara dâhil olmuştu. Kanuni Sultan Süleyman'ın son dönemlerine tekabül eden bu fetih Osmanlı Devleti'nin bu ada üzerindeki 346 yıllık hâkimiyetini başlatmıştı. Devlet denetimi altına aldığı her bölge için uyguladığı vergi nüfusunu kayıt altına alma işini bu ada için de uygulamış ve adanın fethine müteakip ve fethinden hemen sonra olmak üzere bölgede yaşayan vergi nüfusunu tespit etmek üzere tahrir yaptırmıştı (1566 ? 1567). Bu çalışmanın konusunu teşkil eden 1567 yılına ait tahrir defteri bölgede yaşayan vergi nüfusunu, nüfusun ödediği cizye miktarını bildirmektedir. Defterden adada o tarihlerde yaşayan yaklaşık insan sayısını, halkın ödediği vergilerden devletin elde ettiği gelir miktarını, adada yaşayan insanların etnik (Rum, İtalyan?), dini (Ortodoks, Katolik?) toplumsal (bey, kethüda?), medeni (dul, bekâr?), bedeni (ağma?), mesleki (değirmenci, tüccar?) durumlarını, geldikleri yerler (Venedik, İstanbul?) gibi adanıno günkü şartlarına dair birçok ipucunu bulmak mümkün olmaktadır. Osmanlı Türkçesinin ?Siyakat? adı verilen yazı türüyle yazılmış bu kayıtların şifrelerinin çözülmesiyle Türk tarihinin önemli sayfalarından olan Osmanlı Tarihi daha da aydınlanacaktır. Her geçen gün sayıları artan bu tür çalışmalardan gelecekte güzel sonuçlara ulaşılacağı şimdiye kadar yapılan çalışmalardan anlaşılmaktadır.