Topkapı Sarayı Haremi: IV. Mehmed Dönemi (1648-1687)

Tez Türkçe Sanat Tarihi× Osmanlı× Anadolu× 17. yy×

Künye:

Yazarlar:

Murat KOCAASLAN Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı

Ekle

Danışmanlar:

Ekle

Yayın Yılı:

2010

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Bölüm:

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Merve Kılıç

Güncelleyen:

Fatma Altan

Özet:

Topkapı Sarayı Haremi’nin ele alındığı bu tezde, Osmanlı hanedan üyelerinin yaşadığı Harem’in mimari örgütlenmesi ve mimariye kadınların etkisi IV. Mehmed dönemi sınırları içinde tartışılmıştır. Böyle bir sınırlama gidilmesinin en önemli nedeni Harem’in bir yaşam alanı olması ve mekânlardaki değişimin süreklilik arz etmesidir. Mimari örgütlenmenin beraberinde getirdiği ve “bilinçli” veya “bilinçsiz” olarak oluşturulan sınırlar da ele alınan bir başka konu olmuştur.
Bilindiği üzere özellikle 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Topkapı Sarayı Harem’i ön plana çıkmaya başlamıştır. Özellikle valide sultanların artan siyasi gücünün yanında bir de dârüssaâde ağalarının siyasi bir güç elde etmeleri bunda önemli bir rol oynamıştır. Ancak Harem’in asıl etkin bir güç olmaya başlaması, 17. yüzyılın başında şehzadelerin sancaklara gönderilmeyip yerine Harem’de yaşamaya başlamısıyla olmuştur. Bu yeni durum Osmanlı hanedanlığı içinde süregelen iktidar oyununun sahnelendiği yerin Harem olmasına yol açmıştır.
Bu çalışma sonucunda Osmanlı hanedan üyelerinin yaşadığı Harem’de mimari örgütlenmesinin doğrudan statüyle ilgili olduğu ortaya konmuştur. Bu örgütlenme içinde Harem’de yaşayan her bir bireyin sınırları da çizilmiştir. Bunun yanında Harem’deki mimari örgütlenmenin Saray’ın genel mimari örgütlenmesiyle örtüşen bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren güçlenmeye başlayan valide sultan ve dârüssaâde ağalığı makamına gelen kişilerin elde ettikleri siyasi güce paralel olarak yaşam alanlarında da belirgin bir kalite artışı olduğu görülmüştür.
Günümüze kadar gelen Harem’in yapısının, IV. Mehmed döneminde meydana gelen 1076 (1665) yangını sonrasında başlatılan mimari etkinliği sonrasına ait olduğu arşiv belgelerinden anlaşılır. IV. Mehmed’in annesi Valide Turhan Sultan’ın 1076 (1665) yılı yangını sonrasındaki yenileme projesinde yönlendirici bir rol oynaması, Harem’in mimari örgütlenmesinde kadının rolü olduğunu açıkça ortaya çıkarmıştır. Bugünkü Harem’in temel yapısının Valide Turhan Sultan’ın eseri olduğu kesinlikle söylenebilir.
Bununla birlikte, Topkapı Sarayı’nda yaşayan Osmanlı hanedanına mensup kişilerin ortaya koydukları siyasi mücadelelerde sınırların kesin olarak çizildiği görülmüştür. Her grup kendi sınırlarında yaşamaya ve onu korumaya çaba göstermiştir.

Topkapı Sarayı Haremi’nin ele alındığı bu tezde, Osmanlı hanedan üyelerinin yaşadığı Harem’in mimari örgütlenmesi ve mimariye kadınların etkisi IV. Mehmed dönemi sınırları içinde tartışılmıştır. Böyle bir sınırlama gidilmesinin en önemli nedeni Harem’in bir yaşam alanı olması ve mekânlardaki değişimin süreklilik arz etmesidir. Mimari örgütlenmenin beraberinde getirdiği ve “bilinçli” veya “bilinçsiz” olarak oluşturulan sınırlar da ele alınan bir başka konu olmuştur. 
Bilindiği üzere özellikle 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Topkapı Sarayı Harem’i ön plana çıkmaya başlamıştır. Özellikle valide sultanların artan siyasi gücünün yanında bir de dârüssaâde ağalarının siyasi bir güç elde etmeleri bunda önemli bir rol oynamıştır. Ancak Harem’in asıl etkin bir güç olmaya başlaması, 17. yüzyılın başında şehzadelerin sancaklara gönderilmeyip yerine Harem’de yaşamaya başlamısıyla olmuştur. Bu yeni durum Osmanlı hanedanlığı içinde süregelen iktidar oyununun sahnelendiği yerin Harem olmasına yol açmıştır. 
Bu çalışma sonucunda Osmanlı hanedan üyelerinin yaşadığı Harem’de mimari örgütlenmesinin doğrudan statüyle ilgili olduğu ortaya konmuştur. Bu örgütlenme içinde Harem’de yaşayan her bir bireyin sınırları da çizilmiştir. Bunun yanında Harem’deki mimari örgütlenmenin Saray’ın genel mimari örgütlenmesiyle örtüşen bir yapıya sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren güçlenmeye başlayan valide sultan ve dârüssaâde ağalığı makamına gelen kişilerin elde ettikleri siyasi güce paralel olarak yaşam alanlarında da belirgin bir kalite artışı olduğu görülmüştür. 
Günümüze kadar gelen Harem’in yapısının, IV. Mehmed döneminde meydana gelen 1076 (1665) yangını sonrasında başlatılan mimari etkinliği sonrasına ait olduğu arşiv belgelerinden anlaşılır. IV. Mehmed’in annesi Valide Turhan Sultan’ın 1076 (1665) yılı yangını sonrasındaki yenileme projesinde yönlendirici bir rol oynaması, Harem’in mimari örgütlenmesinde kadının rolü olduğunu açıkça ortaya çıkarmıştır. Bugünkü Harem’in temel yapısının Valide Turhan Sultan’ın eseri olduğu kesinlikle söylenebilir. 
Bununla birlikte, Topkapı Sarayı’nda yaşayan Osmanlı hanedanına mensup kişilerin ortaya koydukları siyasi mücadelelerde sınırların kesin olarak çizildiği görülmüştür. Her grup kendi sınırlarında yaşamaya ve onu korumaya çaba göstermiştir.

Kaan Yılmaz

“Osmanlı Haremi Kaynakçası”.

119 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

83 kez

görüntülendi.

Fatma Altan

“IV. Mehmed Kaynakçası”.

22 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

187 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Bu eserin yaptığı atıf bulunmuyor.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...