Batı'da ve Türkiye'de Fikri Hakların Gelişim Süreci ve Günümüzdeki Durumu

Tez Türkçe Sosyal Bilimler× Hukuk×

Künye:

Yazarlar:

Özgür SEMİZ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Prof.Dr. Kurthan FİŞEK Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Yayın Yılı:

2004

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Bölüm:

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Mehmet Kaan Tolgan

Güncelleyen:

kaynakca.info

Özet:

Fikri haklar, yaratıcı fikri emeğin ürünü olarak ortaya çıkan eserler üzerindeki hakları ifade etmektedir. Geniş anlamda fikri haklar kapsamına, bilim ve edebiyat eserleri, müzik eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserleri üzerindeki haklar kadar, buluş, marka, endüstriyel tasarım ve modeller üzerindeki sınai haklar da girmektedir. Dar anlamda fikri haklar ise, sadece fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar ile bağlantılı (komşu) hakları ifade etmek için kullanılır.

Bu tez çalışmasında, fikri haklar kavramı, dar anlamda incelenmekte olup, bilim, edebiyat, müzik, güzel sanatlar ve sinema eserleri üzerindeki maddi ve manevi haklar ile bu haklara komşu hakları ifade etmekte; çalışmanın boyutlarını aşırı genişletici nitelikte olan buluş, marka, endüstriyel tasarım ve modeller gibi sınai hakları kapsamamaktadır.

Günümüzde fikri haklar, gerek uluslararası boyutta, gerekse ulusal boyutta, önemi gittikçe artan bir alan haline gelmiştir. Uluslararası düzeyde, özellikle ekonomik ve ticari nitelikleriyle ön plana çıkan fikri haklara, ulusal boyutta ekonomik ve ticari nitelikleri kadar, yaratıcılığa, toplumsal ve kültürel gelişime sağladığı katkı dikkate alınarak etkin koruma sağlanması gerekliliği kendini hissettirmektedir. Fikri hakların korunması, fikir ve sanat eseri sahiplerine kazanımlar sağladığı gibi, bu yolla yaratıcılığı teşvik etmek suretiyle, yeni eserlerin ortaya çıkmasına da imkan yaratır. Her geçen gün yeni yeni eserlerin ortaya çıkmasının toplumsal ve kültürel yapıya zenginlik katacağı muhakkaktır.
Fikri hakların gelişim süreci ve günümüzdeki durumunu ele alan bu tez çalışması, fikri haklar konusunda okuyucuyu bilinçlendirmek, Batı’da ve Türkiye’de gelişim sürecini, Türkiye’de korumaya yönelik hukuki ve idari düzenlemelerin ortaya çıkışında etkili olan temel dinamikleri ve korumanın boyutlarını açıklığa kavuşturmak, fikri hak ihlallerine karşı mücadelede uygulamada yaşanan sorunları dile getirmek ve çözüm önerileri sunmak amacını taşımaktadır.

Bu tez çalışmasında, yanıtı aranan sorular şunlardır: Fikri haklara sağlanan korumanın, özelde yaratıcı fikri emek, genelde ise toplumsal ve kültürel yaşam için taşıdığı önem nedir? Batı’da fikri hakların gelişimi hangi aşamalardan geçmiştir? Türkiye’de geçmişten günümüze fikri hakların korunmasına yönelik olarak hangi adımlar atılmıştır? Bugün, Türkiye’de yoğun olarak hissedilen korsanlık ve taklitçilik gibi fikri hak ihlallerinin, hukuki düzenlemelere karşın varlığını sürdürebilmesinin nedenleri nelerdir? Hak ihlallerine karşı mücadelede hangi adımlar atılmalıdır?

Çalışmanın birinci bölümünde, fikri hak ve eser kavramı ele alınmış, fikri hakların hukuk sistemi içindeki yeri tartışılmış ve fikri hak kavramını açıklayan teorilere yer verilmiştir.

Fikri hakların tarihsel gelişim sürecinin analiz edildiği ikinci bölümde, öncelikle eskiçağ, ilkçağ ve ortaçağlarda fikri hak bilinci ve bu konudaki düzenlemelerin varlığına ilişkin izler aranmış, ardından, fikri hakların gelişimi açısından milat kabul edilen matbaanın icadı sonrasında, Batı’da ortaya çıkan düzenlemeler, 18. yüzyıldan itibaren başlayan ulusal hukuki düzenlemeler ve 19. yüzyıldan günümüze kadar gelinen süreçte, uluslararası alanda fikri hakların korunmasına ilişkin sözleşmeler ele alınmıştır. Yine bu bölümde Avrupa Birliği düzenlemelerine ayrıca değinilmiştir.

Üçüncü ve son bölümde ise Türkiye’de fikri haklar alanında yapılan düzenlemeler ve yaşanan gelişmelerin seyri, Cumhuriyet öncesi dönemden günümüze kadar gelinen süreçte ele alınmış, günümüzde korumanın boyutları değerlendirilerek, yaşanan sorunlara karşı çözüm önerileri dile getirilmiştir.

(Abstract: This Master’s Thesis, titled Development Process and Today’s Position of he Rights on Intellectual Works in the West and Turkey, was prepared to render the reader conscious about the rights on intellectual works, to clarify the development process of the rights in the West and Turkey, to clarify dimensions of the protection and problems faced in struggle to the violation of the rights and to propose solutions about the problems in Turkey.

Main questions answered in the thesis are as follows: What is the importance of the protection of the rights for the creative intellectual labour at special and for the social and cultural life in general? In which development process have the rights passed in the West? Which steps have been taken for the protection of the rights in Turkey? Today, What are the reasons of the violations of the rights like counterfeiting and piracy in spite of the legal arrangements and which steps must be taken in practice against the violations in Turkey?)

ÖZET: (Sonuç bölümü)

"Batı’da, matbaanın icadı sonrasında gelişme kaydeden ve 18. yüzyıldan itibaren ulusal hukuki düzenlemelerle koruma kapsamına alınmaya başlanan fikri haklar, hak ihlallerine karşı devletler arası işbirliği gereksiniminin kendini hissettirmeye başladığı 19. yüzyılla birlikte uluslararası sözleşmelere konu olmaya başlamıştır. 1886 tarihli Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi ile başlayan uluslararası fikri haklar akımı etkisi altında Türkiye’de fikri haklara ilişkin ilk hukuki düzenlemeler, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine rastlamaktadır. Türkiye’de, Cumhuriyet öncesi dönemden günümüze kadar gelinen süreçte fikri haklar, taraf olunan uluslararası sözleşmelere ve üyelik sürecinde bulunulan Avrupa Birliği mevzuatına uyum kaygısı ile hukuki ve idari düzenlemelerle güçlendirilmeye çalışılmıştır.

Cumhuriyet öncesi dönemde, yazılı eserlerin yayımlanmasına ilişkin kuralları içeren 1857 ve 1872 yıllarında çıkarılan matbaa ve telif nizamnamelerinde, eser sahiplerinin haklarına ilişkin belli hükümler bulunmakla birlikte, fikri haklara ilişkin ilk esaslı düzenleme, 1910 tarihli Hakkı Telif Kanunu ile ortaya çıkmıştır. 08 Mayıs 1910 tarihinde çıkarılan Kanun, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1952 yılına kadar uygulamada kalmıştır. Bu süreçte, 1910 tarihli Kanunun, 1886 tarihli Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi’nin ortaya çıkardığı uluslararası fikri haklar akımının etkisi altında hazırlandığı anlaşılmaktadır.

Cumhuriyet sonrası dönemde fikri haklara ilişkin ilk ulusal hukuki düzenleme, 1938 yılından itibaren hazırlık çalışmalarına başlanan ve 01 Ocak 1952 yılında yürürlüğe giren 5846 Sayılı Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu olmuştur. Söz konusu Kanun, aynı tarihte Türkiye’nin taraf olduğu 1886 tarihli Bern Sözleşmesi’nin hükümlerini karşılayan düzenlemeler getirmiştir.

Günün gelişmelerine bağlı olarak Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda 1983 yılında değişiklikler yapılmış ve bu değişikliklere bağlı olarak idari düzenlemelere gidilmiştir. 1986 yılında ise 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan ayrı olarak sinema ve müzik eserlerinin yapım, kayıt ve tescili, denetimi, dağıtımı, gösterimi ve bu işlemlerden doğan hakların esas ve usullerini düzenleyen 3257 Sayılı Sinema Video ve Müzik Eserleri Kanunu çıkarılmıştır. 3257 Sayılı Kanun hükümlerine işlerlik kazandırmak amacıyla tüzük ve yönetmelik gibi bir dizi idari düzenlemeler yapılmıştır.

1990’lı yıllar ve sonrasında Türkiye, fikri haklar alanında önceki yıllarda görülmemiş bir çaba içerisine girmiştir.

1990’lı yıllara girilirken, fikir ürünleri, küresel ekonominin temel öğeleri arasında yer almış gelişmiş ülkelerin dış ticaretinde milyar dolarlar ile ifade edilen hacimlere ulaşmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızla gelişmesi, bilgisayar programları gibi yeni eser türlerini ortaya çıkarırken, aynı zamanda fikir ürünlerinin sahtecilik, taklitçilik ve korsan üretim yoluyla küresel düzeyde ihlal yöntemlerinin de gelişmesine yol açmıştır. Daha önceleri imzalanmış olan Bern Sözleşmesi ve Roma Sözleşmesi gibi fikri haklara ilişkin uluslararası düzenlemeler, korumaya ilişkin belli standartlar getirmekle birlikte bağlayıcı hükümler taşımamaları karşısında, fikir ürünleri önemli ihraç maddeleri arasında yer alan gelişmiş ülkeler, küresel düzeyde etkin yaptırım getirecek mekanizmalara gereksinim duymuştur. Gelişmiş ülkeler, bir yandan ulusal düzenlemeleriyle, fikri haklara etkin koruma sağlamayan ülkelere karşı ticaret kısıtlayıcı önlemler alacaklarını ve o ülkelerde yatırım yapmayacaklarını açıklayarak göz dağı verirken, diğer yandan, fikri hakların dünya genelinde korunmasını, WTO bünyesinde öncelikli politikalar arasına sokmuştur. Bu süreçte, ABD etkin bir rol oynamış ve fikri haklar, WTO gözetimi altındaki ticari nitelikli sözleşme olan TRIPS kapsamında düzenlenmiş, taraf devletler, Sözleşmenin emredici hükümlerini kendi ulusal mevzuatlarında düzenlemek ve korumayı yaşama geçirmek yükümlülüğü altına girmiştir.

Uluslararası alanda anılan gelişmeler ortaya çıkarken, ekonomik bütünleşmeyi gerçekleştiren ve siyasi bir oluşuma doğru yönelen Avrupa Birliği de, Konsey direktifleriyle uluslararası düzenlemelere uygun olarak fikri haklara ilişkin mevzuatını oluşturmuş, Birlik ülkelerinin mevzuatını uyumlaştırma çabasına girişmiş ve üyelik sürecinde olan ülkelere de, Konsey direktiflerindeki hükümleri ulusal mevzuatlarına adaptasyon yükümlülüğü getirmiştir.

1990’lı yıllarla birlikte Türkiye, bir yandan ABD ve diğer gelişmiş ülkelerin ticari yaptırım mesajları karşısında, diğer yandan üyelik sürecinin baskısı altında, AB Konsey direktiflerini hayata geçirme kaygısıyla ulusal mevzuatını, taraf olduğu uluslararası sözleşmeler doğrultusunda düzenleme çabasına girişmiştir.

1952 yılında yürürlüğe giren 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yapılan 1983 yılı değişikliklerinden sonra, 1995 yılında 4110 sayılı Kanun, 2001 yılında 4630 sayılı Kanun ve 2004 yılında 5101 sayılı Kanun ile kapsamlı değişiklikler getirilmiş, bu değişikliklere bağlı olarak idari düzenlemelere gidilmiştir. Anılan değişikliklerle genel olarak, koruma kapsamında olan eser türleri genişletilirken, eser sahipleri ve komşu hak sahiplerinin fikir ürünleri üzerindeki hakları güçlendirilmiş, hak ihlallerine karşı caydırıcılığı sağlamak için kanunda öngörülen cezalar artırılmıştır.

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, uluslararası düzenlemelere ve Avrupa Birliği mevzuatına uyumun bir gerekliliği olarak son on yılda önemli değişiklikler geçirmiştir. Ancak, iç dinamiklerden çok dış dinamiklerin etkisi altında hukuki ve idari düzenlemelerde yapılan iyileştirme, uygulamaya yansımamış, kanunda öngörülen cezai müeyyidelere karşın, eser sahipleri ve komşu hak sahiplerinin ihlaller karşısındaki mağduriyetleri giderilememiştir. Kanun hükümlerinin uygulamada yaşama geçirilmemesi, fikir ürünlerini haksız ve yetkisiz bir biçimde gasp edenleri özendirmiştir.

Yoğun olarak yaşanan fikri hak ihlallerinin, ülkemize karşı uluslararası alanda ortaya çıkardığı tepkiler ve ticari yaptırım tehditleri bir yana, ülkemizde gerek eser üretiminin teşviki, gerekse toplumsal ve kültürel yaşamın gelişimi açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.

Fikir ve sanat eserleri, bir ülkenin toplumsal ve kültürel gelişiminde paha biçilmez bir değere sahiptir. Bu itibarla bilim, edebiyat, müzik, sinema ve güzel sanat eserlerinin korunması, eser sahiplerinin maddi ve manevi refahını yükseltmek suretiyle, yeni eser üretimini özendirecek, toplumsal ve kültürel birikime katkı sağlayacaktır. Aksi taktirde, üretilen eserden maddi ve manevi tatmini engellemek suretiyle eser sahiplerini cezalandıran ve eser üretimine ket vuran hak ihlalleri, kültürel yaşamda çölleşme sorununu beraberinde getirecektir.

Türkiye’de sorunun çözümü, devletin yönetsel, denetsel ve yargısal mekanizmalarıyla hukuki düzenlemeleri yaşama geçirmek suretiyle hak ihlallerine karşı etkin bir mücadeleye girişmesinde ve fikri haklar alanında izlenecek etkin bir eğitim politikasıyla toplumsal bilinçlenmenin sağlanmasında yatmaktadır."

Bu tez çalışmasında, fikri haklar kavramı, dar anlamda incelenmekte olup, bilim, edebiyat, müzik, güzel sanatlar ve sinema eserleri üzerindeki maddi ve manevi haklar ile bu haklara komşu hakları ifade etmekte; çalışmanın boyutlarını aşırı genişletici nitelikte olan buluş, marka, endüstriyel tasarım ve modeller gibi sınai hakları kapsamamaktadır.

Günümüzde fikri haklar, gerek uluslararası boyutta, gerekse ulusal boyutta, önemi gittikçe artan bir alan haline gelmiştir. Uluslararası düzeyde, özellikle ekonomik ve ticari nitelikleriyle ön plana çıkan fikri haklara, ulusal boyutta ekonomik ve ticari nitelikleri kadar, yaratıcılığa, toplumsal ve kültürel gelişime sağladığı katkı dikkate alınarak etkin koruma sağlanması gerekliliği kendini hissettirmektedir. Fikri hakların korunması, fikir ve sanat eseri sahiplerine kazanımlar sağladığı gibi, bu yolla yaratıcılığı teşvik etmek suretiyle, yeni eserlerin ortaya çıkmasına da imkan yaratır. Her geçen gün yeni yeni eserlerin ortaya çıkmasının toplumsal ve kültürel yapıya zenginlik katacağı muhakkaktır. 
Fikri hakların gelişim süreci ve günümüzdeki durumunu ele alan bu tez çalışması, fikri haklar konusunda okuyucuyu bilinçlendirmek, Batı’da ve Türkiye’de gelişim sürecini, Türkiye’de korumaya yönelik hukuki ve idari düzenlemelerin ortaya çıkışında etkili olan temel dinamikleri ve korumanın boyutlarını açıklığa kavuşturmak, fikri hak ihlallerine karşı mücadelede uygulamada yaşanan sorunları dile getirmek ve çözüm önerileri sunmak amacını taşımaktadır.

Bu tez çalışmasında, yanıtı aranan sorular şunlardır: Fikri haklara sağlanan korumanın, özelde yaratıcı fikri emek, genelde ise toplumsal ve kültürel yaşam için taşıdığı önem nedir? Batı’da fikri hakların gelişimi hangi aşamalardan geçmiştir? Türkiye’de geçmişten günümüze fikri hakların korunmasına yönelik olarak hangi adımlar atılmıştır? Bugün, Türkiye’de yoğun olarak hissedilen korsanlık ve taklitçilik gibi fikri hak ihlallerinin, hukuki düzenlemelere karşın varlığını sürdürebilmesinin nedenleri nelerdir? Hak ihlallerine karşı mücadelede hangi adımlar atılmalıdır?         
   
Çalışmanın birinci bölümünde, fikri hak ve eser kavramı ele alınmış, fikri hakların hukuk sistemi içindeki yeri tartışılmış ve fikri hak kavramını açıklayan teorilere yer verilmiştir.

Fikri hakların tarihsel gelişim sürecinin analiz edildiği ikinci bölümde, öncelikle eskiçağ, ilkçağ ve ortaçağlarda fikri hak bilinci ve bu konudaki düzenlemelerin varlığına ilişkin izler aranmış, ardından, fikri hakların gelişimi açısından milat kabul edilen matbaanın icadı sonrasında, Batı’da ortaya çıkan düzenlemeler, 18. yüzyıldan itibaren başlayan ulusal hukuki düzenlemeler ve 19. yüzyıldan günümüze kadar gelinen süreçte, uluslararası alanda fikri hakların korunmasına ilişkin sözleşmeler ele alınmıştır. Yine bu bölümde Avrupa Birliği düzenlemelerine ayrıca değinilmiştir.

Üçüncü ve son bölümde ise Türkiye’de fikri haklar alanında yapılan düzenlemeler ve yaşanan gelişmelerin seyri, Cumhuriyet öncesi dönemden günümüze kadar gelinen süreçte ele alınmış, günümüzde korumanın boyutları değerlendirilerek, yaşanan sorunlara karşı çözüm önerileri dile getirilmiştir.

(Abstract: This Master’s Thesis, titled Development Process and Today’s Position of he Rights on Intellectual Works in the West and Turkey, was prepared to render the reader conscious about the rights on intellectual works, to clarify the development process of the rights in the West and Turkey, to clarify dimensions of the protection and problems faced in struggle to the violation of the rights and to propose solutions about the problems in Turkey.

Main questions answered in  the thesis are as follows: What is the importance of the protection of the rights for the creative intellectual labour at special and for the social and cultural life in general? In which development process have the rights passed in the West? Which steps have been taken for the protection of the rights in Turkey? Today, What are the reasons of the violations of the rights like counterfeiting and piracy in spite of the legal arrangements and which steps must be taken in practice against the violations in Turkey?)

ÖZET: (Sonuç bölümü)

"Batı’da, matbaanın icadı sonrasında gelişme kaydeden ve 18. yüzyıldan itibaren ulusal hukuki düzenlemelerle koruma kapsamına alınmaya başlanan fikri haklar, hak ihlallerine karşı devletler arası işbirliği gereksiniminin kendini hissettirmeye başladığı 19. yüzyılla birlikte uluslararası sözleşmelere konu olmaya başlamıştır. 1886 tarihli Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi ile başlayan uluslararası fikri haklar akımı etkisi altında Türkiye’de fikri haklara ilişkin ilk hukuki düzenlemeler, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine rastlamaktadır. Türkiye’de, Cumhuriyet öncesi dönemden günümüze kadar gelinen süreçte fikri haklar, taraf olunan uluslararası sözleşmelere ve üyelik sürecinde bulunulan Avrupa Birliği mevzuatına uyum kaygısı ile hukuki ve idari düzenlemelerle güçlendirilmeye çalışılmıştır.

Cumhuriyet öncesi dönemde, yazılı eserlerin yayımlanmasına ilişkin kuralları içeren  1857 ve 1872 yıllarında çıkarılan matbaa ve telif nizamnamelerinde, eser sahiplerinin haklarına ilişkin belli hükümler bulunmakla birlikte, fikri haklara ilişkin ilk esaslı düzenleme, 1910 tarihli Hakkı Telif Kanunu ile ortaya çıkmıştır. 08 Mayıs 1910 tarihinde çıkarılan Kanun, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 1952 yılına kadar uygulamada kalmıştır. Bu süreçte, 1910 tarihli Kanunun, 1886 tarihli Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi’nin ortaya çıkardığı uluslararası fikri haklar akımının etkisi altında hazırlandığı anlaşılmaktadır.

Cumhuriyet sonrası dönemde fikri haklara ilişkin ilk ulusal hukuki düzenleme, 1938 yılından itibaren hazırlık çalışmalarına başlanan ve 01 Ocak 1952 yılında yürürlüğe giren 5846 Sayılı Fikri ve Sanat Eserleri Kanunu olmuştur. Söz konusu Kanun, aynı tarihte Türkiye’nin taraf olduğu 1886 tarihli Bern Sözleşmesi’nin hükümlerini karşılayan düzenlemeler getirmiştir.

Günün gelişmelerine bağlı olarak Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda 1983 yılında değişiklikler yapılmış ve bu değişikliklere bağlı olarak idari düzenlemelere gidilmiştir. 1986 yılında ise 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan ayrı olarak sinema ve müzik eserlerinin yapım, kayıt ve tescili, denetimi, dağıtımı, gösterimi ve bu işlemlerden doğan hakların esas ve usullerini düzenleyen 3257 Sayılı Sinema Video ve Müzik Eserleri Kanunu çıkarılmıştır. 3257 Sayılı Kanun hükümlerine işlerlik kazandırmak amacıyla tüzük ve yönetmelik gibi bir dizi idari düzenlemeler yapılmıştır.

1990’lı yıllar ve sonrasında Türkiye, fikri haklar alanında önceki yıllarda görülmemiş bir çaba içerisine girmiştir.

1990’lı yıllara girilirken, fikir ürünleri, küresel ekonominin temel öğeleri arasında yer almış gelişmiş ülkelerin dış ticaretinde milyar dolarlar ile ifade edilen hacimlere ulaşmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızla gelişmesi, bilgisayar programları gibi yeni eser türlerini ortaya çıkarırken, aynı zamanda fikir ürünlerinin sahtecilik, taklitçilik ve korsan üretim yoluyla küresel düzeyde ihlal yöntemlerinin de gelişmesine yol açmıştır. Daha önceleri imzalanmış olan Bern Sözleşmesi ve Roma Sözleşmesi gibi fikri haklara ilişkin uluslararası düzenlemeler, korumaya ilişkin belli standartlar getirmekle birlikte bağlayıcı hükümler taşımamaları karşısında, fikir ürünleri önemli ihraç maddeleri arasında yer alan gelişmiş ülkeler, küresel düzeyde etkin yaptırım getirecek mekanizmalara gereksinim duymuştur. Gelişmiş ülkeler, bir yandan ulusal düzenlemeleriyle, fikri haklara etkin koruma sağlamayan ülkelere karşı ticaret kısıtlayıcı önlemler alacaklarını ve o ülkelerde yatırım yapmayacaklarını açıklayarak göz dağı verirken, diğer yandan, fikri hakların dünya genelinde korunmasını, WTO bünyesinde öncelikli politikalar arasına sokmuştur. Bu süreçte, ABD etkin bir rol oynamış ve fikri haklar, WTO gözetimi altındaki ticari nitelikli sözleşme olan TRIPS kapsamında düzenlenmiş, taraf devletler, Sözleşmenin emredici hükümlerini kendi ulusal mevzuatlarında düzenlemek ve korumayı yaşama geçirmek yükümlülüğü altına girmiştir.

Uluslararası alanda anılan gelişmeler ortaya çıkarken, ekonomik bütünleşmeyi gerçekleştiren ve siyasi bir oluşuma doğru yönelen Avrupa Birliği de,  Konsey direktifleriyle uluslararası düzenlemelere uygun olarak fikri haklara ilişkin mevzuatını oluşturmuş, Birlik ülkelerinin mevzuatını uyumlaştırma çabasına girişmiş ve üyelik sürecinde olan ülkelere de, Konsey direktiflerindeki hükümleri ulusal mevzuatlarına adaptasyon yükümlülüğü getirmiştir.

1990’lı yıllarla birlikte Türkiye, bir yandan ABD ve diğer gelişmiş ülkelerin ticari yaptırım mesajları karşısında, diğer yandan üyelik sürecinin baskısı altında, AB Konsey direktiflerini hayata geçirme kaygısıyla ulusal mevzuatını, taraf olduğu uluslararası sözleşmeler doğrultusunda düzenleme çabasına girişmiştir.

1952 yılında yürürlüğe giren 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yapılan 1983 yılı değişikliklerinden sonra, 1995 yılında 4110 sayılı Kanun, 2001 yılında 4630 sayılı Kanun ve 2004 yılında 5101 sayılı Kanun ile kapsamlı değişiklikler getirilmiş, bu değişikliklere bağlı olarak idari düzenlemelere gidilmiştir. Anılan değişikliklerle genel olarak, koruma kapsamında olan eser türleri genişletilirken, eser sahipleri ve komşu hak sahiplerinin fikir ürünleri üzerindeki hakları güçlendirilmiş, hak ihlallerine karşı caydırıcılığı sağlamak için kanunda öngörülen cezalar artırılmıştır.   
	
5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, uluslararası düzenlemelere ve Avrupa Birliği mevzuatına uyumun bir gerekliliği olarak son on yılda önemli değişiklikler geçirmiştir. Ancak, iç dinamiklerden çok dış dinamiklerin etkisi altında  hukuki  ve idari düzenlemelerde yapılan iyileştirme, uygulamaya yansımamış, kanunda öngörülen cezai müeyyidelere karşın, eser sahipleri ve komşu hak sahiplerinin ihlaller karşısındaki mağduriyetleri giderilememiştir. Kanun hükümlerinin uygulamada yaşama geçirilmemesi, fikir ürünlerini haksız ve yetkisiz bir biçimde gasp edenleri özendirmiştir.

Yoğun olarak yaşanan fikri hak ihlallerinin, ülkemize karşı uluslararası alanda ortaya çıkardığı tepkiler ve ticari yaptırım tehditleri bir yana, ülkemizde gerek eser üretiminin teşviki, gerekse toplumsal ve kültürel yaşamın gelişimi açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.

Fikir ve  sanat  eserleri,  bir  ülkenin  toplumsal  ve  kültürel  gelişiminde paha biçilmez bir değere sahiptir. Bu itibarla bilim, edebiyat, müzik, sinema ve güzel sanat eserlerinin korunması, eser sahiplerinin maddi ve manevi refahını yükseltmek suretiyle, yeni eser üretimini özendirecek, toplumsal ve kültürel birikime katkı sağlayacaktır. Aksi taktirde, üretilen eserden maddi ve manevi tatmini engellemek suretiyle eser sahiplerini cezalandıran ve eser üretimine ket vuran hak ihlalleri, kültürel yaşamda çölleşme sorununu beraberinde getirecektir.

Türkiye’de sorunun çözümü, devletin yönetsel, denetsel ve yargısal mekanizmalarıyla hukuki düzenlemeleri yaşama geçirmek suretiyle hak ihlallerine karşı etkin bir mücadeleye girişmesinde ve fikri haklar alanında izlenecek etkin bir eğitim politikasıyla toplumsal bilinçlenmenin sağlanmasında yatmaktadır."

Mehmet Kaan Tolgan

“Telif”.

15 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

122 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Ramazan ACUN

“Yeni Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu”

İLESAM Bülteni.

Makale Türkçe Türkiye Cumhuriyeti Çağdaş Anadolu

Bu Makale

671 kez

görüntülendi.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...