Osmanlı Sanaileşme Hareketleri İçerisinde Zonguldak Kömür Havzası

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Feza UNCU

Ekle

Danışmanlar:

Gümeç KARAMUK

Ekle

Yayın Yılı:

1992

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Hacettepe Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Kübra Çakmak

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Zonguldak havzasında 1830' lu yıllardan itibaren kömür madenleri işletilmekteydi. Osmanlı Devleti 'nin bu madenlerle ilgisi 184-8 yılında başlamıştır. Bazı hayır kurumlarına vakfedilen havzanın yönetimine getirilen kişilerin yetersizliği sebebiyle uzun yıllar üretimde bir artış kaydedilememiştir. 0 yıllarda kömüre ihtiyaç duyan Tersane ve Tophane gibi kurumların ihtiyaçları karşılanamamıştır. 1865 yılından itibaren Bahriye Nezareti nin yönetimine verilen havzada bir nizamname hazırlanarak, işlerin düzene konulmasına çalışılmıştır. Ancak bu çabalara rağmen üretimde istenilen artış sağlanamamıştır. Bunun en önemli sebeplerinden biri de, Bahriye Nezareti'nin tek alıcı olarak kömürü kendi belirlediği fiyattan almasıydı. Madenciler bu şartlarda bile ala caklarını çoğu zaman tahsil edemiyor lardı. 1882 yılından itibaren kömürün bir bölümünün serbestçe satışına izin verilmesiyle, havzada belirli bir canlılılık başlamıştı. Bu gelişmeden sonra havzaya gelen yatırımcılar, özellikle de Fransız sermayeli Ereğli Şirket-i Osmaniyesi havzadaki madencilerin karşısında büyük bir güç olarak çıktılar. Ereğli şirket-i Osmaniyesi elde ettiği imtiyazlarla kısa bir süre içerisinde havzadaki en önemli kuruluş haline geldi. Bu şirketin havzadaki üstünlüğü Cumhuriyet devrindeki devletleştirmeye kadar sürdü. II Havzadaki madenciler ilk yıllarda devletin ilgisizliğinden yakınıyorlardı. Ancak, devletin havzaya el atmasın¬ dan sonra da durumlarında önemli bir değişiklik olmadı, özellikle havzaya sermaye akınının başlamasından sonra küçük madenciler zor durumlara düştüler ve çoğu iflâs etti. işçilerin çalışma şartları, 1867'de yürürlüğe giren nizamname ile düzeltilmek istenmiş, ancak başarılı olunamamıştı. Sağlık sorunlarına ilişkin bir düzenleme ve mağduriyetlerine karşı bir güvence getirilmemiştir. Meşrutiyet döneminde havzada açılan sağlık kuruluşlarında da tedavi ve ilaç ücretli olduğundan, zaten maddi sıkıntı içinde olan işçilere bir yarar sağlamamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan yardım sandıklarıyla, çok sınırlı da olsa bazı sosyal güvenceler sağlanmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti, Zonguldak havzasındaki doğal servet ile yeterince ilgilenmeyerek, bu serveti sanayii geliştirecek biçimde değerlendirememiştir.

Zonguldak havzasında 1830' lu yıllardan itibaren kömür madenleri işletilmekteydi. Osmanlı Devleti 'nin bu madenlerle ilgisi 184-8 yılında başlamıştır. Bazı hayır kurumlarına vakfedilen havzanın yönetimine getirilen kişilerin yetersizliği sebebiyle uzun yıllar üretimde bir artış kaydedilememiştir. 0 yıllarda kömüre ihtiyaç duyan Tersane ve Tophane gibi kurumların ihtiyaçları karşılanamamıştır. 1865 yılından itibaren Bahriye Nezareti nin yönetimine verilen havzada bir nizamname hazırlanarak, işlerin düzene konulmasına çalışılmıştır. Ancak bu çabalara rağmen üretimde istenilen artış sağlanamamıştır. Bunun en önemli sebeplerinden biri de, Bahriye Nezareti'nin tek alıcı olarak kömürü kendi belirlediği fiyattan almasıydı. Madenciler bu şartlarda bile ala caklarını çoğu zaman tahsil edemiyor lardı. 1882 yılından itibaren kömürün bir bölümünün serbestçe satışına izin verilmesiyle, havzada belirli bir canlılılık başlamıştı. Bu gelişmeden sonra havzaya gelen yatırımcılar, özellikle de Fransız sermayeli Ereğli Şirket-i Osmaniyesi havzadaki madencilerin karşısında büyük bir güç olarak çıktılar. Ereğli şirket-i Osmaniyesi elde ettiği imtiyazlarla kısa bir süre içerisinde havzadaki en önemli kuruluş haline geldi. Bu şirketin havzadaki üstünlüğü Cumhuriyet devrindeki devletleştirmeye kadar sürdü.II Havzadaki madenciler ilk yıllarda devletin ilgisizliğinden yakınıyorlardı. Ancak, devletin havzaya el atmasın¬ dan sonra da durumlarında önemli bir değişiklik olmadı, özellikle havzaya sermaye akınının başlamasından sonra küçük madenciler zor durumlara düştüler ve çoğu iflâs etti. işçilerin çalışma şartları, 1867'de yürürlüğe giren nizamname ile düzeltilmek istenmiş, ancak başarılı olunamamıştı. Sağlık sorunlarına ilişkin bir düzenleme ve mağduriyetlerine karşı bir güvence getirilmemiştir. Meşrutiyet döneminde havzada açılan sağlık kuruluşlarında da tedavi ve ilaç ücretli olduğundan, zaten maddi sıkıntı içinde olan işçilere bir yarar sağlamamıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan yardım sandıklarıyla, çok sınırlı da olsa bazı sosyal güvenceler sağlanmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti, Zonguldak havzasındaki doğal servet ile yeterince ilgilenmeyerek, bu serveti sanayii geliştirecek biçimde değerlendirememiştir.