Milli Mücadele Döneminde Halide Edip Adıvar

Tez Türkçe Tarih× Edebiyat×

Künye:

Yazarlar:

H. Murat ARABACI Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Adil DAĞISTAN

Ekle

Yayın Yılı:

1996

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Hacettepe Üniversitesi

Bölüm:

Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü / Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Nagehan Doğan

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Osmanlı Devleti, özellikle 18. ve 19. yy.larda bir takım iç ve dış faktörlerin etkisiyle önemli bir gerileme dönemine girmiş ve toprak kaybetmeye başlamıştır. Uzun süren siyasi, sosyal, ekonomik buhran sonunda devleti bir dünya harbine kadar sürüklemiş ve harbin neticesinde, devletin fiilen sonunu hazırlayan bir mütareke imzalanmasına kadar gidilmiştir. Mondros Mütarekesi'nin imzalanması ve uygulanmaya başlaması ile birlikte, Osmanlı Devleti'nin bir paylaşılma tehlikesi ile karşı karşıya kalması ve zaten varolan sıkıntılarının had safhaya ulaşması Aydınlar arasında çözüm arayışlarının artmasına sebep olmuştur. İşte bu dönemde yazdıkları, düşündükleri ve yaptıklarıyla dikkatimizi çeken bir aydın da Halide Edib Adıvar'dır. Halide Edib Adıvar, 1882 yılında İstanbul'da doğmuştur. O günün şartlarında oldukça iyi bir eğitim gören Halide Edib, Amerikan Kız Koleji'nin mezun ettiği ilk Türk öğrencidir. Bunun yanısıra Rıza Tevfık, Salih Zeki gibi devrin ünlü isimlerinden özel dersler almıştır. İşte bu eğitimin sonucunda Adıvar, henüz 15 yaşına gelmeden yazı hayatına atılmış, bir yandan gazetelerde yazarken, bir yandan da İngilizceden çeşitli klasik eserleri Türkçeye çevirmeye başlamıştır. 1910-1912 yıllarında Türk Ocağı ile temasta olan Halide Edib, Ziya Gökalp, Yusuf Akçura gibi kimselerle Ocak'ta çeşitli faaliyetlere katılmaktadır. Türk Ocağı'nın ilk kuruluş yılları olan bu yıllarda Halide Edib Hanım oldukça aktif roller üstlenmiştir. Bir süre eğitimcilik yapan Halide Edib, Cemal Paşa'nın davetiyle Suriye'ye gitmiş bir süre orada çalışmıştır. Suriye'de Araplara Türkiye'yi sevdirmek ve savaştan dolayı yetim kalan çocuklarla meşgul olmak için çeşitli okullar açan Halide Edib, döndükten sonra tekrar öğretmenlik yapar. Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra, devletin içine düştüğü durumdan kurtuluş için çare arayan aydınlar arasında ön saflarda gördüğümüz Halide Edib Hanım, bu yıllarda Amerikan Mandası taraftarıdır. Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durumdan tek başına kurtulmasının imkansız olduğunu, bu II sebeple ancak Amerika gibi büyük ve sömürgeci olmayan bir devletin mandası ile kurtuluşun mümkün olacağı iddiasındadır. Bu maksatla 1918 yılı sonlarında Wilson Prensipleri Cemiyeti adıyla bir dernek kuran Halide Edib, bir yandan gazeteci, idareci, aydınlar gibi entellektüel zümreyi bu konuda ikna etmeye çalışırken, bir yandan da Amerika Birleşik Devleti yetkilileriyle bu konuları görüşmektedir. Bu derneğin kapanmasından sonra, Halide Edib'i, İzmir'in işgalini protesto etmek için tertiplenen tel'in mitinglerinde görmekteyiz. Türk Ocağının daveti ile bu mitinglere katılan Halide Edib, buradaki konuşmalarıyla (mitinglerin ateşli hatibi) olarak anılacak ve her zaman bu mitinglerle birlikte onun adı da geçecektir. M.Kemal Paşa'nın Anadolu'ya geçmesinden sonra, fikir alışverişi yapmak için mektuplaştığı aydınlar arasında Halide Edib de bulunmaktadır. Halide Edib, M.Kemal'in bu mektubuna verdiği cevapta, memleketin kurtuluşu için mutlaka Amerikan Mandası altına girilmesi gerektiğini belirterek, bunun nasıl olacağını da ayrıntılı olarak ifade etmiştir. Ayrıca Sivas Kongresi'nde manda yanlısı bir karar çıkartabilmek için büyük gayret sarfetmiş fakat başarılı olamamıştır. İstanbul'un işgalinden sonra Ankara'ya, M.Kemal Paşa'nın yanına geçen Adıvar bundan sonra oldukça hareketli günler yaşamıştır. Bu dönemde karargahta çeşitli görevlerde bulunan Adıvar, Milli Mücadele döneminde Atatürk'ün çevresinde İngilizce okuyup yazabilen yegane kişidir. Bir süre sonra kendi isteği ile orduya asker olarak katılan Halide Edib, burada 'onbaşı' rütbesi ile cephe karargahında çalışmaya başlar. Bu yıllarda aynı zamanda cephe gerisindeki yerleşim yerlerini de görevli olarak dolaşan Halide Edib, buralarda ve cephede gördüklerinden yararlanarak Milli Mücadelenin en güzel romanlarından olarak kabul edilen eserlerini vermiştir. Zaferden sonra İstanbul'a dönen Halide Edib, çeşitli gazete ve dergilerde yazı hayatına devam eder. Bu yıllarda eşi Dr.Adnan Bey'le beraber, başta M.Kemal Paşa olmak üzere devrin idarecileri ile anlaşmazlığa düşer. 1924 yılında da kocası ile birlikte yurtdışına çıkar. Onbeş yıla yakın bir süreyi yurtdışında Ill geçiren Halide Edib Hanım, İngiltere ve Paris'te ikamet eder. Ayrıca bu süre zarfında iki defa Amerika ve bir defa da Hindistan'a gider. Amerika'ya, düzenlenen bir toplantıya başkan ve konuşmacı olarak katılan Adıvar burada özellikle yeni Türkiye hakkında Amerikalılara bilgiler verir. Halide Edib'in bu konuşmaları Amerika'da büyük ilgi toplamıştır. Hindistan'da düzenlenen çeşitli etkinliklere katılmak için giden Halide Edib Hanım, burada yaklaşık iki ay kalır ve çok sayıda konuşma yapar. Mustafa Kemal Paşa'nın ölümünden sonra 1939'da yurda dönen Adıvar, İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde Profesör olarak çalışmaya başlar. 1950 yılında İzmir Milletvekili olarak meclise giren Halide Edib, buradaki ortama uyum sağlayamadığından bir daha aday olamaz. 1955 yılında eşi Dr.Adnan Adıvar'ı kaybeden Halide Edib Hanım, bir süre daha üniversitede çalıştıktan sonra evine çekilir ve yazı hayatına devam eder. 1964 yılında hayata veda eder. Tercüme ve telif kırk beşe yakın eseri bulunan Halide Edib Hanımın Atatürk'ün yakın çevresindeki yegane kadın, tercüman, eğitimci, gazeteci ve bir milliyetçi sıfatlarını taşımaktadır. Amerikan Kız Kolejinin ilk Türk mezunu, ilk kadın Profesör ve Milli Mücadeleye katılmasından dolayı idama mahkum olan tek kadındır. Yirminci yüzyılın başında, Halide Edib'le aynı dönemde yaşayan, hatta aynı sınıf ve inançtan gelen kadınların konumu gözönüne alındığında Halide Edib'in önemi daha iyi anlaşılacaktır.