Osmanlı Klasik Dönemi Biga Tarihi

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Hüsnü DEMİRCAN

Ekle

Danışmanlar:

Melek DELİLBAŞI

Ekle

Yayın Yılı:

2000

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Ankara Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Nagehan Doğan

Güncelleyen:

Yağız Fatih Nazlıer

Özet:

Biga adı, kaynak veya memba anlamına gelen Pegae veya Pegai kelimesinden gelmiştir. Biga'nın şehirleşme süreci Ortaçağ şehirlerinin gelişimi ile paralellik göstermektedir; denize yakın olarak gelişen müstahkem bir kale-kent, etrafında üretim sahaları. Biga, sahip olduğu doğal güzelliklerinden dolayı Bizans imparatorlarların ve Osmanlı sultanlarının bir dinlenme ve avlanma yeri olmuştur. Biga, bölge olarak sahip olduğu coğrafi konum itibarıyla Anadolu'ya açılan bir kapı niteliğindeydi Bir çok ordu, Büyük İskender, Venedikliler, Katalanlar, Latinler Anadolu seferlerini hep Biga'dan başlatmışlardır. Biga bölgesinin 'Anadolu'ya açılan kapı' olma özelliğine Osmanlılar için İstanbul'un fethine kadar 'Rumeli'ye giden yol' olma özelliği de eklenmiştir. Fakat böylesine önemli bir bölge hakkında bilgi veren kaynaklar ma'alesef çok azdır. Biga'nın Osmanlılar tarafından tam olarak ne zaman fethedildiği muallaktır. Ancak, bu çalışma ile şu sonuç ortaya çıkmştır ki Biga Sancağı olarak adlandırılan bölgenin fethi iki aşamada geçekleşmiştir. Bu aşamalardan birincisinde; Biga'nın üretim alanlarının ve çevresinin 1345 yılında Karasioğulları Beyliği ilhak edildikten hemen sonra düzenlenen akınlar ile ele geçirilmiştir. Biga'nın fethinin ikinci aşamasını oluşturan olay Sırpların Osmanlıların üzerine yürümeleridir. 1364 senesinde Sultân Murad, Biga'nın kalesi ve limanı olan olan Kara Biga'yı feth etmiştir. 256 Biga Sancağı çok verimli tarım alanlarına sahip bir bölgedir. Bundan dolayı sancak ekonomisi hınta ve şa'ir gibi tarım ürünlerine dayalıdır. Öşür gelirleri sancak gelirlerinin % 67'sini oluşturmaktadır. Resm gelirleri ise % 33 oranında kalmaktadır. Çok uzun bir sahil şeridine sahip olmasına rağmen denizden elde edilen vergi gelirleri önemli miktarlara ulaşamamaktadır. Sancak 'in bir üretim alanı olmasına rağmen, ürünlerin doğrudan İstanbul'a veya yakın ticari merkezlere gitmesi muhtemel olduğundan dolayı bölgede 'Pazar' ekonomisi gelişememiştir. Sancakta giderek azalan bir nüfus vardı. Bunu en belirgin göstergesi de hali köylerin ve harab Asiyâb (değirmen) sayısının oldukça fazla oluşudur. Dışarıdan bölgeye sürekli sürgün yapılması da bu tezi teklemektedir. Sancaktaki ekonomik gelir, halk tarafından nispeten eşit bir şekilde paylaşılmaktaydı. Bundan dolayı, XV. yüzyılın ikinci yarısında Biga Sancağı'nda yaşayan halk ekonomik yönden müreffeh bir toplumdu. Biga Sancağı, idarî yönden Osmanlı uygulamalarının klasik dönem özelliklerini sergilemektedir: Sancak yönetiminin en üst makamı olan bir sancakbeyi, kadıların yönettiği kazalar ve bölgede bulundurulması gerkli görülen askeri ve sivil teşkilat Sancaktaki toprak yönetimi de aynı klasik dönem özelliklerini göstermektdir. Sancaktaki Toprak başlıca, has, ze'âmet ve timâr olarak üçe ayrılmıştır. Sancakta bulunan vakıflar önemli miktarda vergi gelirlerini tasarruf etmektedirler. Biga Sancağı, tarıma dayalı bir bölge olduğu için çiftçiler sosyal hayatın en büyük parçasını teşkil etmekteydiler. Biga'da toplum Müslümanlardan (%98) Hıristiyanlardan (%2) oluşmaktaydı. Bölgede daha evvel Yahudi din adamlarının 257 varlığı bilinmekle beraber bunlara ve diğer dinlere mensub olanlar hakkında tahrîr defterinde herhangi bir kayıt yoktur. Sancakta yaşayan gayrimüslimlerin bazıları, bölgenin yerli halkının bir devamını oluştururken diğer bir bölümü buraya yapılan sürgünler sonucunda gelenlerdir. Sancakta, tahrîr defterinde kayıtlı veya diğer tarih kaynaklarının zikrettiği bir 'din kavgasına' rastlanmamıştır. Bu da bölgede toplumsal barışın egemen olduğunu göstermektedir. Ticaret yok denecek kadar az olduğundan tüccar sayısı belli değildir. Sancakta, sayıları mahdut olsa da debbağ, yaşmakçı, ekmekçi, çömlekçi, dülger gibi sanat erbabından insanlar mevcuttur. Bunlara ilaveten, azadlı köleler, elliciler, ortakçılar, katrancılar ve kul statüsünde bulunan susığırı yetiştiricileri mevcuttur. Sancakta ayrıca, yörük Cema'âtleri de bulunmaktadır. Özet olarak, Biga Sancağında yaşayan halk, siyasi yönden, Osmanlı klasik dönemi taşra yönetim özelliklerini gösteren, iktisadî yönden, tarıma dayalı ve müreffeh, dini yönden, Müslüman ve Hıristiyanların bir arada barış içinde yaşadıkları ve içtimâi yönden de bir çok sosyal tabakayı içeren bir toplumu oluşurmaktaydı.

Biga adı, kaynak veya memba anlamına gelen Pegae veya Pegai kelimesinden gelmiştir. Biga'nın şehirleşme süreci Ortaçağ şehirlerinin gelişimi ile paralellik göstermektedir; denize yakın olarak gelişen müstahkem bir kale-kent, etrafında üretim sahaları. Biga, sahip olduğu doğal güzelliklerinden dolayı Bizans imparatorlarların ve Osmanlı sultanlarının bir dinlenme ve avlanma yeri olmuştur. Biga, bölge olarak sahip olduğu coğrafi konum itibarıyla Anadolu'ya açılan bir kapı niteliğindeydi Bir çok ordu, Büyük İskender, Venedikliler, Katalanlar, Latinler Anadolu seferlerini hep Biga'dan başlatmışlardır. Biga bölgesinin 'Anadolu'ya açılan kapı' olma özelliğine Osmanlılar için İstanbul'un fethine kadar 'Rumeli'ye giden yol' olma özelliği de eklenmiştir. Fakat böylesine önemli bir bölge hakkında bilgi veren kaynaklar ma'alesef çok azdır. Biga'nın Osmanlılar tarafından tam olarak ne zaman fethedildiği muallaktır. Ancak, bu çalışma ile şu sonuç ortaya çıkmştır ki Biga Sancağı olarak adlandırılan bölgenin fethi iki aşamada geçekleşmiştir. Bu aşamalardan birincisinde; Biga'nın üretim alanlarının ve çevresinin 1345 yılında Karasioğulları Beyliği ilhak edildikten hemen sonra düzenlenen akınlar ile ele geçirilmiştir. Biga'nın fethinin ikinci aşamasını oluşturan olay Sırpların Osmanlıların üzerine yürümeleridir. 1364 senesinde Sultân Murad, Biga'nın kalesi ve limanı olan olan Kara Biga'yı feth etmiştir. 256Biga Sancağı çok verimli tarım alanlarına sahip bir bölgedir. Bundan dolayı sancak ekonomisi hınta ve şa'ir gibi tarım ürünlerine dayalıdır. Öşür gelirleri sancak gelirlerinin % 67'sini oluşturmaktadır. Resm gelirleri ise % 33 oranında kalmaktadır. Çok uzun bir sahil şeridine sahip olmasına rağmen denizden elde edilen vergi gelirleri önemli miktarlara ulaşamamaktadır. Sancak 'in bir üretim alanı olmasına rağmen, ürünlerin doğrudan İstanbul'a veya yakın ticari merkezlere gitmesi muhtemel olduğundan dolayı bölgede 'Pazar' ekonomisi gelişememiştir. Sancakta giderek azalan bir nüfus vardı. Bunu en belirgin göstergesi de hali köylerin ve harab Asiyâb (değirmen) sayısının oldukça fazla oluşudur. Dışarıdan bölgeye sürekli sürgün yapılması da bu tezi teklemektedir. Sancaktaki ekonomik gelir, halk tarafından nispeten eşit bir şekilde paylaşılmaktaydı. Bundan dolayı, XV. yüzyılın ikinci yarısında Biga Sancağı'nda yaşayan halk ekonomik yönden müreffeh bir toplumdu. Biga Sancağı, idarî yönden Osmanlı uygulamalarının klasik dönem özelliklerini sergilemektedir: Sancak yönetiminin en üst makamı olan bir sancakbeyi, kadıların yönettiği kazalar ve bölgede bulundurulması gerkli görülen askeri ve sivil teşkilat Sancaktaki toprak yönetimi de aynı klasik dönem özelliklerini göstermektdir. Sancaktaki Toprak başlıca, has, ze'âmet ve timâr olarak üçe ayrılmıştır. Sancakta bulunan vakıflar önemli miktarda vergi gelirlerini tasarruf etmektedirler. Biga Sancağı, tarıma dayalı bir bölge olduğu için çiftçiler sosyal hayatın en büyük parçasını teşkil etmekteydiler. Biga'da toplum Müslümanlardan (%98) Hıristiyanlardan (%2) oluşmaktaydı. Bölgede daha evvel Yahudi din adamlarının 257varlığı bilinmekle beraber bunlara ve diğer dinlere mensub olanlar hakkında tahrîr defterinde herhangi bir kayıt yoktur. Sancakta yaşayan gayrimüslimlerin bazıları, bölgenin yerli halkının bir devamını oluştururken diğer bir bölümü buraya yapılan sürgünler sonucunda gelenlerdir. Sancakta, tahrîr defterinde kayıtlı veya diğer tarih kaynaklarının zikrettiği bir 'din kavgasına' rastlanmamıştır. Bu da bölgede toplumsal barışın egemen olduğunu göstermektedir. Ticaret yok denecek kadar az olduğundan tüccar sayısı belli değildir. Sancakta, sayıları mahdut olsa da debbağ, yaşmakçı, ekmekçi, çömlekçi, dülger gibi sanat erbabından insanlar mevcuttur. Bunlara ilaveten, azadlı köleler, elliciler, ortakçılar, katrancılar ve kul statüsünde bulunan susığırı yetiştiricileri mevcuttur. Sancakta ayrıca, yörük Cema'âtleri de bulunmaktadır. Özet olarak, Biga Sancağında yaşayan halk, siyasi yönden, Osmanlı klasik dönemi taşra yönetim özelliklerini gösteren, iktisadî yönden, tarıma dayalı ve müreffeh, dini yönden, Müslüman ve Hıristiyanların bir arada barış içinde yaşadıkları ve içtimâi yönden de bir çok sosyal tabakayı içeren bir toplumu oluşurmaktaydı.