XVI. Yüzyılda İstanbul'da İhtida Hareketleri

Tez Türkçe Tarih× 16. yy×

Künye:

Yazarlar:

Kamil ÇOLAK

Ekle

Danışmanlar:

Ahmet Yaşar OCAK

Ekle

Yayın Yılı:

2000

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Hacettepe Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü/Tarih Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Nagehan Doğan

Güncelleyen:

Yağız Fatih Nazlıer

Özet:

İslam'ın yayılmasıyla beraber karşılaşmaya başladığımız ihtida vak'alan, İslam coğrafyasının büyümesine paralel olarak artış göstermiştir. Bir İslam devleti olan Osmanlı Devleti'nde de, ihtida hadiselerine sıkça rastlanmaktadır. XVI. yüzyılda İstanbul'da vuku bulan ihtidalarda, gayr-i müslimlerin çoğunlukla siyasî ve iktisadî nüfuz ve çıkar elde etmek amacıyla din değiştirdikleri anlaşılmaktadır. Ayrıca, az da olsa, dinî, sosyo-kültürel ve psikolojik faktörlerin de bunda etkili olduğu görülmektedir. Mühtediler, bir kanun olmamakla beraber, ihtida hadisesinden sonra hazineden para ve çeşitli kıyafet yardımları almakta, gayr-i müslimlerin ödedikleri vergilerden muaf tutulmakta ve hepsinden de önemlisi, büyük oranda devlet bünyesinde istihdam edilmektedirler. Ayrıca, devlet bünyesinde istihdam edilenlerin önemli bir miktarının, devlet görevlilerinin akrabalarından olduğu dikkat çekmektedir. Mühtediler arasında, kendi milletinin ileri gelenlerinden olan siyasi nitelikli bazı şahsiyetler ile, papaz ve keşiş gibi dinî şahsiyetlerin de bulunduğu müşahede edilmektedir. Bu kimselere, diğer mühtedilerden farklı olarak, yüksek oranda tımar ve zeamet gibi tevcihlerin yapıldığım görüyoruz. Bu arada, çeşitli mesleklere mensup bazı gayr-i müslimlerin de ihtida ettikleri görülmektedir ki, devlet bunları ilgili meslek kollarına yerleştirerek, onlardan istifade yoluna gitmiştir. Bazı yüksek rütbeli devlet adamları arasında da mühtedilere rastlanmaktadır. Bunlar devşirme olmamakla birlikte, genellikle çocuk yaşlarda iken savaşlarda esir edilmiş olan kimseler arasından çıkmakta ve yine devşirmeler gibi yetiştirilmektedirler. Rum, Yahudi, Ermeni, Leh, Macar, Sırp, Arnavut, Gürcü, Çerkeş, Abaza, İtalyan, Alman, İngiliz, İspanyol milletlerinden insanlar ile köle ve cariyelerin de ihtida ettikleri görülmekte, bu ihtidaların bir kısmı teşvik ve telkin yoluyla cereyan ederken, diğer bir kısmı da kişilerin kendi arzularıyla gerçekleşmektedir. u İslam'a giriş kelime-i şehadet getirerek başlamakta ve sünnet ile beraber bir tören alayıyla devam etmektedir. Bu arada, çok azı istisna edilirse, mühtedilerin ismi değiştirilmekte ve hukukî statüleri de değiştiğinden artık diğer Müslümanlar gibi hayatlarına devam etmektedirler. Ancak aralarında gerçekten İslam'ı benimsemediği için eski inancını gizli olarak yaşamaya devam edenler ve hatta eski dinine dönenler bile olabilmektedir. İstanbul'da vuku bulan bu ihtidalarda bir zorlama olduğu söylenemez; zîrâ, İslam'da zorlamanın yasak olmasına ilaveten, çalışmamızda da ifade ettiğimiz gibi, bazı sosyo-ekonomik nedenler de Osmanlılar açısından buna bir engel teşkil etmektedir.