XI - XII. Yüzyıllarda (1040-1171) Selçuklu-Fatimi İlişkileri

Tez Türkçe Tarih×

Künye:

Yazarlar:

Marina ATİLA Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Prof.Dr. Ali Sevim Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Yayın Yılı:

1996

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Ankara Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Anabilim Dalı / Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Celal Pestil

Güncelleyen:

Yağız Fatih Nazlıer

Özet:

XI. yüzyılda, Anadolu'daki Türkler tarafından gerçekleştirilen fetih hareketlerine paralel olarak Kuzey-Suriye'de fetih hareketleri görülmüştür. Anadolu'daki fetih hareketleri Bizans'a karşı yapılırken, Kuzey-Suriye'deki mücadeleler Şiî Fatımî Halifeliğine karşı yönelmiştir. Fatımîlerle ilk ilişkiler daha Tuğrul Bey döneminde başlamıştır. 1055 yılında Bağdat'taki Abbasî halifesinin ordu kumandanı olan Arslan el-Besâsirî halifeyi hapsederek, Bağdat'ta Şiî Fatımî Halifeliği adına hutbe okuttu. Abbasî halifesinin yardım isteği karşısında harekete geçen Tuğrul Bey, ordusuyla Bağdat'a gelerek halifeyi kurtardığı gibi, bir yıl sonra Arslan el-Besâsirî'yi bertaraf etmiştir. Selçuklu-Fatımî ilişkileri Arslan el-Besâsirî'nin ölümü ile son bulmamıştır. Zaman zaman Selçuklu ailesi içerisinde başgösteren isyan olaylarında, genellikle Fatımî halifeliği önemli bir rol oynamıştır. Alp Arslan zamanında Fatımîlere karşı Kuzey-Suriye'de gerçekleştirilen fetihlerin yanında, Alp Arslan'ın Mısır seferi önemli yer tutar. Bu seferde Alp Arslan Fatımî Halifeliği'nin merkezi olan Mısır'ı ele geçirerek Şiî Fatımî hâkimiyetine son vermek istiyordu. Fakat aynı tarihte Bizans imparatoru Romanus Diogenos'un Selçuklulara karşı giriştiği askeri seferin sonucu olarak, Alp Arslan Mısır seferinden vazgeçmek zorunda kalmıştır. Melik Şah döneminde Selçuklu-Fatımî ilişkileri tamamıyle başka bir boyut kazanmıştır. Bu dönemde, Selçuklu fetih hareketine karşı Fatımîler Şiî mezhebini yayma yolunu seçmişler ve bunu gerçekleştirirken de, her türlü propagandanın yanında Selçuklu devlet adamlarına yönelik suikast ve terör olaylarına girişmişlerdir. Melik Şah'ın ölümünden sonra, Kuzey-Suriye'de Tutuş'un oğulları Rıdvan ve Dukak yönetiminde Büyük Selçuklu Devletine bağlı iki ayrı Selçuklu emirliği ortaya çıkmıştır. Bu arada İslâm alemine karşı tertiplenen seferlerin sonucunda Urfa, Antakya, Kudüs'te birer kontluk kuran Haçlılara karşı bu iki Selçuklu emirliği mücadele etmiştir. Daha sonra bu mücadeleye Zengiler devleti de katılmıştır. Selçuklu-Haçlı mücadelelerinde Fatımîler, daima Haçlıların tarafını tutmuş ve Selçuklulara karşı Haçlıların yanında yer almışlardır. Fatımîlerin takındıkları durum karşısında Salâhüddin Eyyubî idaresinde Mısır'a bir ordu gönderen Nureddin Mahmud Zengi Mısır'da hâkimiyeti ele geçirerek Şiî Fatımî Halifeliğini ortadan kaldırmıştır. 250 yıldan fazla bir süre Orta-Doğu'nun siyasi alanında büyük bir rol oynayan Şiî Fatımî Halifeliği, islâm aleminde sürekli mezheb çatışmalarına ve çeşitli karışıklıklara sebeb olmuştur. Sünnî akideyi temsil ve himaye eden, başta Büyük Selçuklu Devleti olmak üzere, Halep ve Dımaşk Selçuklu emirlikleriyle Zengiler, Fatımîlere karşı yürüttükleri mücadelelerle islâm aleminde Sünnî akideyi tekrar güçlendirmişlerdir. Selçukluların ortaya çıktıkları ilk yıllarda İslam aleminin çok büyük bir kısmında Şiî mezhebi hâkim durumda idi. Irak'ta Şiî Büveyhoğullarının hâkimiyetinin yanında Bağdat Abbasî Halifeliği de, Şiî taraftarı olan Arslan el-Besasiri'nin hâkimiyeti altına girmişti. Mısır ve Kuzey-Afrika'da da, hakim unsur Şiî Fatımî Halifeliği idi. Şiî-Sünnî çatışmasının İslâm dünyasında pek çok karışıklıklara sebep olmasının yanında, ilim aleminde ve özellikle felsefe sahasında sayısız eserlerin verilmesi de görülmüştür. Aynı zamanda, Selçuklu medreselerinin ilkini teşkil eden Nizamiye medresesinin kuruluş nedeni, bu Sünnî-Şiî çatışmalarında aramak gerekmektedir.