Sir Mark Sykes Hayatı ve Ortadoğu'daki İngiliz Politikasının Şekillenmesindeki Rolü

Tez Türkçe Tarih× Biyografi - Otobiyografi × Orta Doğu×

Künye:

Yazarlar:

Celal ÇITAK Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Yrd.Doç.Dr. Mehmet Veli SEYİTDANLIOĞLU Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

Ekle

Yayın Yılı:

1997

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Hacettepe Üniversitesi

Bölüm:

Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Cem Köymen

Güncelleyen:

Yağız Fatih Nazlıer

Özet:

Bu çalışmada, Cumhuriyet tarihimizin başlangıcından günümüze değin iç ve dış politika gündemini oluşturan Anadolu mozayiğini yakından tanımış birisi olan Sir Mark Sykes'ın, Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki İngiliz politikasını ne şekilde etkilediği ve yönlendirdiği araştırılmaya çalışılmıştır. Sykes'ın meraklı gözleri, küçük yaşlarından itibaren İncil'de de adı geçen Türkiye'nin Asya'daki esrarengiz topraklarına çevrilmiştir. Babası Tatton Sykes'ın da teşviki ile okul eğitimini bile aksatmayı göze alarak çıktığı geziler onu ilk zamanlar tam bir Türk hayranı yapmıştı. Hatta bu öyle bir hayranlıktı ki görünümü bile bir Türk gibiydi. Sir Mark Sykes, aslında oldukça varlıklı bir ailenin çocuğuydu. Eğer isteseydi hayatının sonuna kadar çok lüks ve rahat bir hayat sürdürebilirdi. Fakat bu şehir hayatı ona göre değildi, zaten istediği de bu değildi. O tam tersini seçerek hayatının büyük bir bölümünü seyahatlere adamıştır. Babasının aşıladığı seyehat zevki ve annesinin de edebiyata karşı kendisinde uyandırdığı aşırı ilgi, ortaya Türkiye hakkında önemli eserler çıkarmıştır. Anadolu'yu yıllarca gezerek oluşturduğu gezi notlarını "Through Five Turkish Provinces" (1900, Beş Türk Vilayetinde), "Dar'ül- İslam"(1904, İslam Ülkesi) ve The Caliph's Last Heritage (1915,Halifenin Son Mirası) gibi eserlerinde topladı. Bu eserler, Sykes'ın Anadolu'yu karış karış gezmesinin etkisi ile çok kapsamlı ve o derece de İngiltere'nin bölgedeki nüfuzunu arttıracak politikaların üretilmesinde bir nevi yol gösterici olmuştur. Bu aşamada Sykes'ın hayatını iki bölüme ayırabiliriz. Birinci bölüm ; amatör bir ruhla Anadolu'yu gezen ve Türk dostu olan Sykes, ikinci Bölüm; seyahatleri neticesinde edindiği bilgiler ile ülkesinin çıkarları doğrultusunda Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması ve paylaşılması yolunda darbeler indiren politikaları üretmekten kaçınmayan Sykes. Bu iki aşama birbirine son derece zıt davranışlar sergileyen Sykes'ın yaşamının bilmecesidir. Bu dönüşümün sebepleri bir kaç başlıkta toplanabilir. Bunlara kısaca değinecek olursak; politikaya girme amacında olan Sykes'ın rakiplerinden farklı olma çabası, eşinin bu konuda baskı yapması ve Lord Kitchener'in onun bilgi birikimini kavraması ve aktif görevlerde kullanması, Sykes'taki dönüşümün belli başlı sebeplerindendir. Kitchener'in, Sykes'ı Genel Kurmay'daki göreve atamasıyla İngiltere'nin Osmanlı politikası da hareketlilik kazanır. Sykes'ın, Siyonist çizgiyle yürüttüğü faaliyetler ve Arap Büro ve daha sonra eleştirilere maruz kalan Sykes-Picot Anlaşması bu dönemin günümüzde dahi Türkiye için çok derin izler bırakacak faaliyetleridir. Sözü geçen Arap Bürosu'nun fonksiyonu, Arap politikasını koordine etmekti. Fakat, Büro kısa sürede Kral Hüseyin'i ve onun ailesini, tüm Arap dünyasına empoze etmek isteyen bir politikanın taraftarları tarafından ele geçirildi ve Büro'nun yöneticileri tarihe hayalperest ve yetersiz kişiler olarak geçtiler. Sykes, bu faaliyetlerinde Osmanlı topraklarında yaşayan Arap ve Ermeni gibi unsurların hamisi olmuş ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılmaları için tüm şartların oluşturulmasında yoğun etkinlikler göstermiştir. Sykes-Picot Anlaşması, bütün bu yürütülen politikaların sonucunda ortaya çıkan tarihsel bir vakıadır. Rusya'nın katkısıyla Fransızlar ve İngilizler arasında oluşturulan bu gizli anlaşma ile Türkiye hakkında çok acı planlar hazırlanmıştır. Bu faaliyetlere göre, Suriye ve Irak Fransız ve İngiliz nüfuz ve denetim alanlarına bölünecek, Filistin ise uluslararası bir denetime tabi olacaktır. 1917'de Sovyet Bolşevik Devrimi'nden sonra kurulan hükümetin açıkladığı anlaşma hükümleri, bağımsızlık bekleyişindeki Araplar arasında büyük tepki yarattı. İngiltere ve Fransa arasındaki bu paylaşım kavgası ve Anadolu'daki bağımsızlık hareketinin elde ettiği başarılar nedeni ile anlaşma hükümleri bir türlü hayata geçirilemedi. Bu başarısızlığa rağmen Osmanlı Topraklarının parçalanması gerçekleşmiş ve Ortadoğu günümüze değin kaynayan kazan durumunu sürdüregelmiştir. 1990'lar Türkiye'sinde halen buna benzer planlar tezgahlanmakta ve ileride de çeşitli etnik sorunlar gündemin ilk sırasında yer alacağa benzemektedir.