Türkiye Selçukluları'nda Ticari Hayat (1220-1277)

Tez Türkçe 13. yy× Tarih× Selçuklu× İktisat× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

Mehmet Suat BAL Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Ekrem PAMUKÇU

Ekle

Yayın Yılı:

1998

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Gazi Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Celal Pestil

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Türkiye Selçukluları' nda Ticarî Hayat ( 1220-1277) Anadolu tarih boyunca önemli medeniyetlere beşiklik yapmış, büyük göç ve ticaret yollarının geçiş noktası olmuştur. Türkiye Selçukluları gelmeden önce Anadolu, Bizans ve Arap mücadelelerinden dolayı harabeye dönmüş, Bizans'ın otoritesi kayıp olduktan sonra kültür ve medeniyet açısından gerilemiştir. Selçuklular, Malazgirt (1071) savaşından sonra Anadolu'ya yerleşereka 1075 yılında Türkiye Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Türkiye Selçuklu Devleti Bizans'la mücadele ve Haçlı savaşları dönemini geçirdikten sonra Anadolu'ya tam olarak yerleşmeye başlamış, Miryakefelon savaşından sonra ise Anadolu Türkiye ismiyle anılmıştır. Selçuklu Sultanları, II. Kılıç Arslan'dan başlayarak I. Gıyâseddin Keyhüsrev, I. İzeddin Keykâvus ve I. Alâeddin Keykubâd siyasetlerine ticarete göre yön vermişlerdir. Ekonominin gelişmesi için Anadolu'da canlı bir ticari hayat olması gerektiğini kavrayan bu Sultanlar, ticaretin gelişmesi için çeşitli tedbirler almışlardır. Kıbrıslılar, Venedikliler ve diğer Avrupalılarla çeşitli anlaşmalar yaparak tüccarlara geniş haklar ve avantajlar (sigorta, gümrük indirimi) sağlamışlardır. Ayrıca ülkeye gelen tüccarın rahat seyahat edebilmesi için yapılan kervansaraylar, Anadolu'dan geçen ticaret yolarının büyük rağbet görmesini sağlamıştır. Selçuklu Sultanları tüccarlara saldırmayı savaş sebebi olarak kabul etmişlerdir. Seferlerde ticarî siyaset ön planda olmuş, Antalya, Alanya, Suğdak ve Sinop gibi önemli limanlar alınarak uluslararası deniz ticareti geliştirilmiştir. Devlet ticareti canlı tutabilmek için üretime de önem vermiş, göçebe halkı yerleştirerek ziraî üretimi desteklemiştir. Şehirlerde gerçekleşen üretim (sanayi), Ahi örgütleri tarafından organize edilmiş ve Devletin kontrolü altında olmuştur. Göçebelerin üretime katkısı da hayvancılık alanında olmuştur. Bu şekilde Selçuklu Devleti ülkeler arası ticareti yaparken aynı zamanda önemli bir üretim merkezi haline 123 gelmiştir. Türkiye Selçukluları çevresindeki ülkelerin belirli ihtiyaçlarını karşılayacak çapta ihracât gerçekleştirebilme kapasitesine ulaşmıştır. Türkiye Selçukluları, Alâeddin Keykubâd döneminde ticarette en gelişmiş seviyeye ulaşmışlardır. Daha sonra II. Gıyâseddin Keyhüsrev döneminde Babaî isyanı ile zayıflayan devlet, 1243 Kösedağ savaşı ile Moğolların kontrolüne girmiştir. 1277 yılına kadar Moğollara vergi ödeyip tâbi durumunda kalmışlardır. Bu dönemde Moğollara ödenen vergi, devlet adamları arasındaki çekişme ve iç isyanlar devleti zayıflatmış ticaretin canlılığını kaybetmesine sebep olmuştur. 1277 yılından sonra tamamen Moğolların kontrolüne girip bir Moğol ili gibi yönetilen Türkiye Selçukluları siyasî karışıklıklar ve Moğolların etkisi ile iyice zayıflamış, ticarette de gerilemiştir. Ancak Moğolların desteklediği Ayas-Tebriz, Trabzon-Tebriz yolu ve çevresi canlılığını korumuştur. Türkiye Selçukluları Ticaret sahasında gelişmesinden dolayı para naklinde çek, senet ve havale mektubu gibi yeni usuller kullanmışlardır. Ticaret kervanları, ticaret şirketleri ve ortakları tarafından organize edilmiştir. Selçuklu parası, ticarette gelişmiş oldukları dönemde (Alâeddin Keykubâd) değer kazanmış ve dünya piyasalarında rağbet görmüştür. Ancak ticarette zayıfladıktan ve ekonomik açıdan geriledikten sonra Anadolu'da Selçuklu parası değil, ticaret yapılan diğer ülkelerin (Mısır, Venedik, Ceneviz) paraları kullanılmıştır. 1220-1243 dönemi Anadolu'da çok canlı bir ticarî hayat yaşanmış, bunun sonucu hayat seviyesi yükselmiş ve Anadolu mâmur hale gelmiştir. Ancak 1243-1277 döneminde ticaret giderek duraklamış ve Moğolların çıkarlarına göre yapılmıştır. Türkiye Selçuklularının Anadolu'da ortaya koyduğu gelişmiş ticarî hayat ve parlak medeniyet Moğol istilası ile yıkılmıştır. Orta ve Doğu Anadolu tekrar eski seviyesine gelemezken Batı Anadolu, Beylikler ve Osmanlılar döneminde büyük gelişme kaydetmiştir.

Türkiye Selçukluları' nda Ticarî Hayat ( 1220-1277) Anadolu tarih boyunca önemli medeniyetlere beşiklik yapmış, büyük göç ve ticaret yollarının geçiş noktası olmuştur. Türkiye Selçukluları gelmeden önce Anadolu, Bizans ve Arap mücadelelerinden dolayı harabeye dönmüş, Bizans'ın otoritesi kayıp olduktan sonra kültür ve medeniyet açısından gerilemiştir. Selçuklular, Malazgirt (1071) savaşından sonra Anadolu'ya yerleşereka 1075 yılında Türkiye Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Türkiye Selçuklu Devleti Bizans'la mücadele ve Haçlı savaşları dönemini geçirdikten sonra Anadolu'ya tam olarak yerleşmeye başlamış, Miryakefelon savaşından sonra ise Anadolu Türkiye ismiyle anılmıştır. Selçuklu Sultanları, II. Kılıç Arslan'dan başlayarak I. Gıyâseddin Keyhüsrev, I. İzeddin Keykâvus ve I. Alâeddin Keykubâd siyasetlerine ticarete göre yön vermişlerdir. Ekonominin gelişmesi için Anadolu'da canlı bir ticari hayat olması gerektiğini kavrayan bu Sultanlar, ticaretin gelişmesi için çeşitli tedbirler almışlardır. Kıbrıslılar, Venedikliler ve diğer Avrupalılarla çeşitli anlaşmalar yaparak tüccarlara geniş haklar ve avantajlar (sigorta, gümrük indirimi) sağlamışlardır. Ayrıca ülkeye gelen tüccarın rahat seyahat edebilmesi için yapılan kervansaraylar, Anadolu'dan geçen ticaret yolarının büyük rağbet görmesini sağlamıştır. Selçuklu Sultanları tüccarlara saldırmayı savaş sebebi olarak kabul etmişlerdir. Seferlerde ticarî siyaset ön planda olmuş, Antalya, Alanya, Suğdak ve Sinop gibi önemli limanlar alınarak uluslararası deniz ticareti geliştirilmiştir. Devlet ticareti canlı tutabilmek için üretime de önem vermiş, göçebe halkı yerleştirerek ziraî üretimi desteklemiştir. Şehirlerde gerçekleşen üretim (sanayi), Ahi örgütleri tarafından organize edilmiş ve Devletin kontrolü altında olmuştur. Göçebelerin üretime katkısı da hayvancılık alanında olmuştur. Bu şekilde Selçuklu Devleti ülkeler arası ticareti yaparken aynı zamanda önemli bir üretim merkezi haline123 gelmiştir. Türkiye Selçukluları çevresindeki ülkelerin belirli ihtiyaçlarını karşılayacak çapta ihracât gerçekleştirebilme kapasitesine ulaşmıştır. Türkiye Selçukluları, Alâeddin Keykubâd döneminde ticarette en gelişmiş seviyeye ulaşmışlardır. Daha sonra II. Gıyâseddin Keyhüsrev döneminde Babaî isyanı ile zayıflayan devlet, 1243 Kösedağ savaşı ile Moğolların kontrolüne girmiştir. 1277 yılına kadar Moğollara vergi ödeyip tâbi durumunda kalmışlardır. Bu dönemde Moğollara ödenen vergi, devlet adamları arasındaki çekişme ve iç isyanlar devleti zayıflatmış ticaretin canlılığını kaybetmesine sebep olmuştur. 1277 yılından sonra tamamen Moğolların kontrolüne girip bir Moğol ili gibi yönetilen Türkiye Selçukluları siyasî karışıklıklar ve Moğolların etkisi ile iyice zayıflamış, ticarette de gerilemiştir. Ancak Moğolların desteklediği Ayas-Tebriz, Trabzon-Tebriz yolu ve çevresi canlılığını korumuştur. Türkiye Selçukluları Ticaret sahasında gelişmesinden dolayı para naklinde çek, senet ve havale mektubu gibi yeni usuller kullanmışlardır. Ticaret kervanları, ticaret şirketleri ve ortakları tarafından organize edilmiştir. Selçuklu parası, ticarette gelişmiş oldukları dönemde (Alâeddin Keykubâd) değer kazanmış ve dünya piyasalarında rağbet görmüştür. Ancak ticarette zayıfladıktan ve ekonomik açıdan geriledikten sonra Anadolu'da Selçuklu parası değil, ticaret yapılan diğer ülkelerin (Mısır, Venedik, Ceneviz) paraları kullanılmıştır. 1220-1243 dönemi Anadolu'da çok canlı bir ticarî hayat yaşanmış, bunun sonucu hayat seviyesi yükselmiş ve Anadolu mâmur hale gelmiştir. Ancak 1243-1277 döneminde ticaret giderek duraklamış ve Moğolların çıkarlarına göre yapılmıştır. Türkiye Selçuklularının Anadolu'da ortaya koyduğu gelişmiş ticarî hayat ve parlak medeniyet Moğol istilası ile yıkılmıştır. Orta ve Doğu Anadolu tekrar eski seviyesine gelemezken Batı Anadolu, Beylikler ve Osmanlılar döneminde büyük gelişme kaydetmiştir.