Demokrat Parti dönemi Türk-Amerikan ilişkileri (1949-1960)

Tez Türkçe Tarih× Siyaset×

Künye:

Yazarlar:

H. Gülşen DOĞRAMACI Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Danışmanlar:

Doç.Dr. Edip Semih YALÇIN Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ekle

Yayın Yılı:

1998

Yayın Yeri:

Ankara

Seviye:

MASTER

Kurum:

Gazi Üniversitesi

Bölüm:

Sosyal Bilimler Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Elif Aygün

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Türk-Amerikan ilişkileri Amerika'nın II. Dünya Savaşı'ndan sonra bir süper güç haline gelmesi ile siyasi ile siyasi yani kuvvet dengesi niteliği kazanmaya başlamıştır. İncelediğimiz dönemde Türkiye savaşın sonunda ortaya çıkan ikinci süper güç diyebileceğimiz Rusya'nın tehdidi ile karşı karşıyadır. Rusya Türkiye tarafından endişe ile izlenen bir yayılma politikası izlemekte, Boğazlarda ve Doğu Anadolu'da kendi çıkarma yeni düzenlemeler istemekteydi. Bu durum Türkiye'nin Rusya'ya karşı Batı Bloku yaratma gayreti içindeki Amerika'ya yaklaşmasına neden olmuştur. İlişkilerdeki sıcaklığın ilk belirtisi 1946'da ABD'nin Washington'da ölen Türk Büyükelçisi Münir Ertegün'ün naaşım İstanbul'a Missouri Zırhlısı ile göndermesidir. Bu, o sırada Sovyet tehlikesi ile karşı karşıya kalan Türkiye için açık bir destek olarak değerlendirilmiştir. Soğuk savaş döneminde Amerika Rus, aynı zamanda Komünizm tehlikesi ile karşı karşıya olan devletlere ve bu rejimle yönetilen ülkelere komşu devletlere açık destek vermeye başladı. Bunlardan jeopolitik açıdan en önemli devlet Türkiye ve Yunanistan idi. Bu politikanın bir sonucu olarak Amerika, Türkiye'yi ekonomik, askeri ve siyasi açıdan desteklemiş, Sovyet etkisinden kurtarmaya çalışmıştır. Bu yardımları sağlamak için Truman ve Marshall yardım programlan ayrıca Eisenhower Doktrini yaratılmıştır. Truman yardımı sonucu ABD 22 Mayıs 1947'de yürürlüğe giren bir kanunla Türkiye'ye mali yardım, malzeme, hizmet ve bilgi yardımı, askeri ve teknik uzmanlar göndermiştir. Bu Kanun'un adı "Yunanistan ve Türkiye'ye Yardım KanumTdur. Bu yardım Türkiye'ye Rusya'ya karşı önemli bir avantaj ve prestij kazandırmıştır. Türkiye, Irak, İran ve Pakistan arasında imzalanan Bağdat Paktı* sayesinde bölgede Rusya'ya karşı önemli bir savunma ittifakı kurulmuştur. Ancak Bağdat Paktı'mn Türkiye'nin Rusya ve pakta katılmayan diğer Arap ülkeleri ile ilişkilerinde olumsuz etkisi olmuştur. Daha sonraki adı CENTO'dur. ffl Eisenhower Doktrini ise Ortadoğu'da banş ve güvenliği sağlamak amacı ile Ortadoğu ülkelerine yardım amacı taşımaktadır. Türkiye 22 Mart 1957'de Bağdat Paktı'nın diğer üyeleri ile birlikte Eisenhower Doktrini'ne katılmıştır. Bu doktrinin en önemli sonucu Türkiye'nin Ortadoğulu bir ülke olarak Batılı müttefiki ABD'nin dostu ve yardımcısı kimliğine bürünmesidir. Bu doktrinin en önemli sonucu İngiltere'nin Ortadoğu'daki liderliğine son vermesi ve ABD'nin Bağdat Paktı devletlerine karşı açık bir yüklem altına girmiş olmasıdır. ABD böylece Ortadoğu'da kesin söz sahibi olduğunu söyleyebiliriz. Tüm bu gelişmeler Rusya'nın etkisinde bulunan Suriye ile Türkiye arasında gerginliklere sebep olmuş ve doktrinin etkileri açığa çıkmıştır. Rusya Suriye'ye askeri yardım yapmış ve Türkiye doğu ve güney sınırından gelecek tehlikelerle karşı karşıya kalmıştır. Türkiye dünya barışının korunması ve komşusu olan ülkelerle her zaman iyi niyet anlayışı içinde dostane ilişkiler kurmak istediğini her firsatta belirtmiş, ancak Suriye-Türkiye arasındaki gerginlik bir süre devam etmiştir. Suriye olayı Ortadoğu'da ihtimal gerginlik ve tecavüzleri gündeme getirmiş ve ABD'nin Bağdat Paktı'na pakta üye devletleri her türlü saldırıya karşı korumak amacı ile dolaylı olarak dahil olması ile sonuçlanmıştır. ABD üye devletlerle yaptığı ikili anlaşmalar ile onları koruma ve yardım etme garantisi vermiştir. Bu çerçevede Türkiye ile ABD arasında 24 Şubat 19S9'da Karşılıklı işbirliği Anlaşması imzalanacaktır. Marshall Yardımı Programı ise Türkiye'yi ekonomik açıdan destekleyen bir anlaşmadır. Türkiye Ankara'da 4 Temmuz 1948 'de imzaladığı bir anlaşma ile bu programa dahil edilmiştir. Marshall Yardımı, II. Dünya Savaşı sırasında ekonomileri yıpranmış, ekonomik ve sosyal bakımdan kalkınması gerekli devletler içindir. ABD'nin, bu devletlerin Rusya'nın etkisinde kalmalarından çekindiği için uygulamaya koyduğu bir plandır. Türk-Amerikan ilişkilerinde temel değişikliklere neden olan olaylardan biri de Türkiye'nin Kore Savaşı'na katılarak Komünizm tehlikesine karşı batıya, dolayısı ile batının lideri ABD'ye destek vermesidir. Türkiye, Birleşmiş Milletler'in amacı ve hedeflerine uymak ve dünya barışının korunmasına katkıda bulunmak istediği için bu savaşa katıldığını açıklamış, özellikle ABD'nin sempatisini kazanmıştır. IV Türkiye'nin Kore Savaşı' na katılmasının en önemli sonucu 18 Şubat 1952'de NATO'ya üye olarak kabul edilmesidir. Türkiye NATO'ya girerek tüm güvenliğini NATO içindeki ortak savunma ve işbirliğine bağlama gibi bir avantaj kazanmış ve ABD'nin resmen desteğini kazanmıştır. NATO'ya üye olduktan sonra ABD ile Türkiye arasında bir dizi ikili anlaşmalar imzalanmıştır. Araştırdığımız dönemde Rusya ve ABD'nin Ortadoğu'da iki rakip olarak güç dengesini kendi lehlerinde yaratmaya çalıştıklarını söylememiz mümkündür. Bunun sonucu Ortadoğu'da bir Savunma Paktı imzalanması ve Ortadoğu ülkelerinin Rusya'ya ve komünizme karşı ekonomik olarak desteklenmesidir. Bu çerçevede gelişen en önemli iki olay Bağdat Paktı ve Eisenhower Doktrini'dir.