Halil (Kut) Paşanın askeri ve siyasi faaliyetleri

Tez Türkçe Tarih× Biyografi - Otobiyografi ×

Künye:

Yazarlar:

Mehmet Emin DİNÇ

Ekle

Danışmanlar:

Doç.Dr. Ahmet Özgiray

Ekle

Yayın Yılı:

1998

Yayın Yeri:

İzmir

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Ege Üniversitesi

Bölüm:

Tarih Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Burhan İsaoğlu

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

Halil Paşa, yakın tarihimizin önemli şahsiyetlerinden birisidir. 1882'de İstanbul'da doğmuştur. Babası, aslen Kırım' lı olan Abdullah Ağa soyundan Harız Kâmil Efendi, annesi Hasene Hanım'dır. İlk tahsilini Beşiktaş, Fatih ve Hamidiye Mahalle Mekteplerinde, orta tahsilini Beşiktaş Askeri Rüşdiyesi'nde ve Kuleli Askeri Lisesi'nde, yüksek tahsilini de Harp 0- kulu ve Harp Akademisi 'nde yapmıştır. 1904'te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Ordu hizmetine katılmıştır. 1904-1909 arasında Makedonya' daki Üçüncü Ordu emrinde karargâh subayı, Avcı Taburu Bölük Komutam ve eşkıya takipçisi olarak görev yapmıştır. 1908'de ihtilâl görevi ile İran'a gönderilmiş, ancak "31 Mart Ayaklanması" üzerine geri çağrılmıştır. Sırasıyla Saray Muhafız Birlikleri Komutanlığı, Trablusgarp Savaşı'nda Hums Cephesi Komutanlığı, Balkan Savaşı'nda Çatalca Cephesi Gönüllü Çıkarma Birlikleri Komutanlığı, Söke ve Güney Ege Sahilleri Komutanlığı, Van Jandarma Alay Komutan lığı ve nihayet İstanbul Merkez Komutanlığı yapmıştır. Birinci Dünya Saşaşı'nda da sırasıyla "Beşinci Kûvvâ-yı Seferi yye Komutanlığı", "Birinci Halil Bey Kûvvâyı Seferiyyesi Komutanlığı", "51. Tümen Komutanlığı", "18. Kolordu Komutanlığı", "Irak Grubu Komutanlığı", "Altıncı Ordu Komutanlığı ve Bağdat Valiliği" ve en son olarak da "Şark Ordular Grubu Komutanlığı" görevlerinde bulunmuştur. Birinci Dünya Savaşı'nda Irak cephesinde kazandığı "KUT ZAFERİ" onun en büyük başarısıdır. Halil Paşa, Mütareke'den sonra İstanbul'a dönmüş, tutuklanmış ve Bekirağa Bölüğü'nde hapsedilmiştir. Ermeni tehcir ve katliâmı davasında Sıkıyönetim Mahkemesi'nce yargılanırken hasipten kaçarak, Anadolu'ya geçmiş, Mustafa Kemal Paşa ile Sivas'ta görüşmüş ve kendisine verilen 'Azeriler ve Ruslar'dan silah, malzeme ve para yardımı temini" görevi ile Kafkasya'ya getirmiştir. Kafkasya'da bir süre (Nahcıvan ve Karabağ'da) milis teşkilatlanması ve parti kurma {Baku Türk Komünist Fırkası) çalışmaları ile uğraştıktan sonra Moskova'ya gitmiştir. Burada bir süre Anadolu adına yarı resmi temsilci sıfatıyla Ruslar' la görüş meler yapmış, para, silah ve cephane temin ederek bunları Anadolu'ya ulaştırmıştır. Bu arada Türkiye ve Rusya arasında resmi görüşmelerin ve elçilik bazında teşkilatlı ilişkilerin kurulmasını sağlamış ve bundan sonra kendisini "Turan ideâli' ne adamıştır. Türkistan macerası beklediği gibi gelişmeyince tekrar Kaskasya'ya dönerek Enver Paşa'nın Rusya'ya gelmesiyle başlayan ittihatçı örgütlenmeye katılmış, bu yüzden Ana dolu'ya girişine izin verilmemiş, bir süre Batum'da kaldıktan sonra Almanya'ya gitmiş tir. Almanya'da Ermeni takibi ve tehdidi altında çok zor günler geçiren Halil paşa, zaferden (Başkomutanlık Zaferi) sonra Mustafa Kemal Paşa'nın izniyle Kasım- 1922' de Türkiye'ye dönmüştür. 1922'den 1957'ye kadar sakin bir hayat süren Halil Paşa 20 Ağustos 1957'de vefat etmiştir. Turan, Türkistan, Kafkasya ve Yakın Doğu'yu içine alan büyük ve birleşik bir Türk Ülkesi hayali ve idealidir. Türkiye'de ise Anadolu Türklüğü 'nün siyasi geleceğini Orta Asya Türklüğü ile birleştiren bir görüş olarak gelişmiştir. Özellikle Ziya Gökalp'in ifadesiyle Turan, "Türk Milletinin çekici bir ha yal olan uzak ülküsü" dür. XIX. Yy.'da Türk Dünyasında ve Türkiye'de Gaspıralı İsmail, Ağaoğlu Ahmet, Akçuraoğlu Yusuf, Ziya Gökalp, Ferit Tek ve Mehmet Emin Yurdakul gibi öncülerin çabalarıyla gelişmeye başlamış bir fikir akımı olan Turancılık, genellikle siyasi bir karakter taşımıştır.

Halil Paşa, yakın tarihimizin önemli şahsiyetlerinden birisidir. 1882'de İstanbul'da doğmuştur. Babası, aslen Kırım' lı olan Abdullah Ağa soyundan Harız Kâmil Efendi, annesi Hasene Hanım'dır. İlk tahsilini Beşiktaş, Fatih ve Hamidiye Mahalle Mekteplerinde, orta tahsilini Beşiktaş Askeri Rüşdiyesi'nde ve Kuleli Askeri Lisesi'nde, yüksek tahsilini de Harp 0- kulu ve Harp Akademisi 'nde yapmıştır. 1904'te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle Ordu hizmetine katılmıştır. 1904-1909 arasında Makedonya' daki Üçüncü Ordu emrinde karargâh subayı, Avcı Taburu Bölük Komutam ve eşkıya takipçisi olarak görev yapmıştır. 1908'de ihtilâl görevi ile İran'a gönderilmiş, ancak "31 Mart Ayaklanması" üzerine geri çağrılmıştır. Sırasıyla Saray Muhafız Birlikleri Komutanlığı, Trablusgarp Savaşı'nda Hums Cephesi Komutanlığı, Balkan Savaşı'nda Çatalca Cephesi Gönüllü Çıkarma Birlikleri Komutanlığı, Söke ve Güney Ege Sahilleri Komutanlığı, Van Jandarma Alay Komutan lığı ve nihayet İstanbul Merkez Komutanlığı yapmıştır. Birinci Dünya Saşaşı'nda da sırasıyla "Beşinci Kûvvâ-yı Seferi yye Komutanlığı", "Birinci Halil Bey Kûvvâyı Seferiyyesi Komutanlığı", "51. Tümen Komutanlığı", "18. Kolordu Komutanlığı", "Irak Grubu Komutanlığı", "Altıncı Ordu Komutanlığı ve Bağdat Valiliği" ve en son olarak da "Şark Ordular Grubu Komutanlığı" görevlerinde bulunmuştur. Birinci Dünya Savaşı'nda Irak cephesinde kazandığı "KUT ZAFERİ" onun en büyük başarısıdır. Halil Paşa, Mütareke'den sonra İstanbul'a dönmüş, tutuklanmış ve Bekirağa Bölüğü'nde hapsedilmiştir. Ermeni tehcir ve katliâmı davasında Sıkıyönetim Mahkemesi'nce yargılanırken hasipten kaçarak, Anadolu'ya geçmiş, Mustafa Kemal Paşa ile Sivas'ta görüşmüş ve kendisine verilen 'Azeriler ve Ruslar'dan silah, malzeme ve para yardımı temini" görevi ile Kafkasya'ya getirmiştir. Kafkasya'da bir süre (Nahcıvan ve Karabağ'da) milis teşkilatlanması ve parti kurma {Baku Türk Komünist Fırkası) çalışmaları ile uğraştıktan sonra Moskova'yagitmiştir. Burada bir süre Anadolu adına yarı resmi temsilci sıfatıyla Ruslar' la görüş meler yapmış, para, silah ve cephane temin ederek bunları Anadolu'ya ulaştırmıştır. Bu arada Türkiye ve Rusya arasında resmi görüşmelerin ve elçilik bazında teşkilatlı ilişkilerin kurulmasını sağlamış ve bundan sonra kendisini "Turan ideâli' ne adamıştır. Türkistan macerası beklediği gibi gelişmeyince tekrar Kaskasya'ya dönerek Enver Paşa'nın Rusya'ya gelmesiyle başlayan ittihatçı örgütlenmeye katılmış, bu yüzden Ana dolu'ya girişine izin verilmemiş, bir süre Batum'da kaldıktan sonra Almanya'ya gitmiş tir. Almanya'da Ermeni takibi ve tehdidi altında çok zor günler geçiren Halil paşa, zaferden (Başkomutanlık Zaferi) sonra Mustafa Kemal Paşa'nın izniyle Kasım- 1922' de Türkiye'ye dönmüştür. 1922'den 1957'ye kadar sakin bir hayat süren Halil Paşa 20 Ağustos 1957'de vefat etmiştir. Turan, Türkistan, Kafkasya ve Yakın Doğu'yu içine alan büyük ve birleşik bir Türk Ülkesi hayali ve idealidir. Türkiye'de ise Anadolu Türklüğü 'nün siyasi geleceğini Orta Asya Türklüğü ile birleştiren bir görüş olarak gelişmiştir. Özellikle Ziya Gökalp'in ifadesiyle Turan, "Türk Milletinin çekici bir ha yal olan uzak ülküsü" dür. XIX. Yy.'da Türk Dünyasında ve Türkiye'de Gaspıralı İsmail, Ağaoğlu Ahmet, Akçuraoğlu Yusuf, Ziya Gökalp, Ferit Tek ve Mehmet Emin Yurdakul gibi öncülerin çabalarıyla gelişmeye başlamış bir fikir akımı olan Turancılık, genellikle siyasi bir karakter taşımıştır.