Mustafapaşa (Sinasos), Konstantin ve Helena Kilisesi, Kilise I, Kilise II, Kilise III, Kilise IV

Makale Türkçe Osmanlı× 19. yy× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

M. Sacit PEKAK

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2009

Yayınlandığı Eser:

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

163-186

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/index.php/EFD/article/view/591/420

Operatör:

Mustafa Ceylan

Güncelleyen:

Seda Gökmen

Özet:

Ürgüp’ün 5 km. güneybatısındaki Mustafapaşa kasabasının adı 19. yüzyılda Sinasos’tur. Doğuda
Avra (Rafes), batıda Oylu (Elevres) dağlarının arasındaki kuzey-güney doğrultusunda
uzanan bir vadiye kurulmuş olan yerleşimin yakınlarındaki Damsa çayı, 30 km. kuzeydeki
Kızılırmak’a (Halys) akmaktadır. Ortaçağlar boyunca pek bilinmeyen yerleşim Osmanlı imparatorluğu
döneminde önem taşımaya başlamıştır. Özellikle 19. yüzyılda, Kappadokia bölgesinin
en gelişmiş yerleşimlerinden biri olan kasabada Ortodoks Rumlar, Müslümanlar ile birlikte
yaşamışlardır. 19. yüzyılda kasabanın 3.000’e yakın nüfusun üçte biri Müslüman, üçte ikisinin
Hıristiyan olduğu bilinmektedir. Kappadokia’nın diğer bölgelerinde yaşayan gayrımüslim vatandaşların
aksine, arazilerinin elverişli olmaması nedeniyle, tarımla geçimlerini sağlayamayan
Sinasoslular ticaretle ilgilenmiş, bu yolla zenginleşmişlerdir. Bu zenginliklerini, kasabalarına
büyük boyutlu konaklar, sosyal yapılar (Belediye binası, müze, otel, okul, kahvehane),
kayaya oyma veya kagir dini yapılar inşa etmek için harcamışlardır. Kız ve erkek okullarında,
çocukların zaten bildiği ve kullandığı Türkçe ve halk Yunancası’nın yanı sıra, ‘Katharevusa’
adı verilen, aydınlarla kilise mensuplarının kullandığı, antik Yunanca’ya öykünen bir dili de
öğretiliyordu. 1923 yılındaki Lozan Antlaşması ile Sinasoslular kasabalarını terk ederek, Mersin
Limanı üzerinden Yunanistan’a göçmek zorunda kalmışlar, orada Nea Sinasos’a yerleşmişlerdir.
Öte yandan, Yunanistan’ın Kastoria (Kesriye) bölgesindeki Jerveni köyünde yaşayan
Müslümanlar deniz yoluyla İzmir ve Mersin limanlarına, oralardan da Mustafapaşa’ya getirilmişlerdir.
Dini inanç ve ayinlerine son derecede bağlı olan Sinasoslular’ın sosyal yaşamlarına,
evlerine, dini yapılarına ilişkin pek çok bilgi-belge ve doküman Atina’daki Küçük Asya Araştırmaları
Merkezi’nde (KAAM) korunmaktadır. Çoğu Mübadele’den hemen sonra derlenmeye
başlayan bu belgeler, 19. yüzyıl Sinasos’u hakkında oldukça önemli bilgiler barındırmaktadır.
Özellikle ‘sözlü tarih’ belgeleri yerleşimdeki dini yapılar için vazgeçilmez niteliktedir. Bu belgelerde,
kasabanın içinde otuz, yakın çevresinde otuza yakın kilise olduğu belirtilmektedir.
Kasabadaki iki cemaat kilisesinden Başmelekler Mikael ve Gabriel’e ithaf edilen kagir kilise
20. yüzyıl başlarında, izi dahi belli olmayacak şekilde yıkılmıştır. İkinci cemaat kilisesi Konstantinos ve Helena kilisesi ise sağlam biçimde korunabilmiştir. Günümüzde Mustafapaşa ve
yakın çevresinde Osmanlı döneminde inşa edildiği düşünülen on kadar kilise veya manastır
saptanmıştır. Belediyesinin korumaya aldığı Konstantin ve Helena kilisesi, Ürgüp Müzesi’nin
denetimindeki Aziz Basileios kilisesi dışındaki diğer kiliseler günümüzde doğanın ve insan
elinin tahribatna açıktır. Daha önce tanıttığımız kiliselerin yanı sıra, aşağıdaki yazıda öncelikle
önemli cemaat kilisesi Konstantin ve Helena kilisesi yeni bilgi ve çizimler ile tekrar ele
alınacak, ardından orijinal adlarını bilemediğimiz için numaralandırdığımız Kilise I, Kilise II,
Kilise III ve Kilise IV ilk kez yayınlanan çizimleriyle ele alınacaktır. Sonraki yayınlarımızda,
liturjik özellikleriyle dikkat çeken Aziz Stephanos ve barındırdığı çok sayıda ve yüksek
kalitedeki duvar resimleriyle önem taşıyan Aziz Basileios Kilisesi tanıtılacaktır. 19. yüzyılda
Sinasos’ta Serafim Rizos’un inşa ettirdiği konağın kapısındaki yazıt, ele aldığımız konuyu
özetlemesi açısından dikkat çekicidir:“İnsanoğlu; eğer dostsan hoş geldin, düşman ve kötü niyetliysen
bu kapıdan uzak dur.Bugün benim, yarın başkasının ve hiçbir zaman hiç kimsenim,
1853” (Balta 2005, s.152).

Seda Gökmen

“Hristiyan Sanatı Kaynakçası”.

74 Eser İçeriyor

Bu kaynakça

224 kez

görüntülendi.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Bu eserin yaptığı atıf bulunmuyor.

Özge Özeke Eski

“Mimari Restitüsyonda Belge Yetersizliğinde Analojiden Yararlanma: Yozgat Fatih (Kilise) Camisi Örneği”

Vakıflar Dergisi.

Makale Türkçe İlahiyat Sosyal Bilimler Tarih Sanat Tarihi Anadolu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Eser istatistikleri yükleniyor...