Mustafapaşa (Sinasos) ve Aziz Nikolaos Manastırı

Makale Türkçe Osmanlı× 19. yy× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

M. Sacit PEKAK

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2008

Yayınlandığı Eser:

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi

Cilt:

Sayı:

Sayfa Aralığı:

199-217

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/index.php/EFD/article/view/391/263

Operatör:

Mustafa Ceylan

Güncelleyen:

Seda Gökmen

Özet:

19. yüzyılda, Osmanlı imparatorluğu topraklarında yaşayan gayrimüslim vatandaşların inşa
ettiği dini yapılar hakkında yeterli bilimsel çalışma bulunmamaktadır. 1839 ve 1856
yıllarındaki düzenlemeler sonrasında, ekonomik açıdan da refahlarını arttıran gayrimüslimler
Osmanlı topraklarının hemen her yerinde büyük boyutlu ve çok sayıda kilise manastır infila
etmişlerdir. Kappadokia’daki Mustafapafla (Sinasos) bu yüzyılda, çok sayıda Hristiyan
vatandaşların yaşadığı bir yerleşimdir. İstanbul’la yakın ticaret ilişkileri sonrasında,
kasabalarına kiliseler, içleri duvar resimli çok sayıda konak inşa eden Mustafa paşalılar,
Mübadele sonrasında Yunanistan’a göç etmişler, oradan Mustafa paşa’ya gelen Müslümanlar,
bu evlere iskan edilmişlerdir. Yerleşimdeki kilise ve manastırlar ise kaderlerine terk
edilmişlerdir. Bu dini yapılardan biri olan Aziz Nikolaos Manastırı, 19. yüzyılda
Mustafa Paşa’nın Müslüman ve Hristiyan halkı için kutsal kabul edilmiş ve saygı görmüştür.
Kısmen kagir, kısmen kayaya oyulmuş manastır günümüzde haraptır ve kaderine terk
edilmiştir. Alt seviyede birbirine bitişik dört ayrı mekandan oluşan yapı topluluğunun en
güneyde olanı kanımızca en erken tarihli olanıdır. Günümüzde zorlukla seçilebilse de bu
mekanın duvarlarında yer alan anıtsal duvar resimlerin üslup özellikleri bu görüşü
kanıtlayacak niteliktedir. Ayrıca, bu mekanların üzerinde işlevleri tam olarak saptanamayan
iki ayrı seviyede mekanlar ve iç içe, üst üste oyulmuş bu mekanların güneybatısında yine hangi
işlevle kullanıldığı belirlenemeyen, beşik tonoz örtülü iki ayrı odadan oluşan kagir bir yapı
daha yer almaktadır. Günümüzde doğa ve insan eli tahribatına açık olan Aziz Nikolaos
Manastırı’nın ivedilikle korumaya alınıp onarılması, yeni ve doğru bir işlev verilerek hak
ettiği değere kavuşturulması gerekmektedir.19. yüzyılda Mustafa paşa yerleşiminin
ekonomik, dini ve sosyal açılardan taşıdığı büyük önemi kanıtlayan çok sayıda başka kilise
bulunmaktad›r. Bunlar arasında Konstantin ve Helena Kilisesi, Sinason Manastırı, Aziz
Ioannes Prodromos Kilisesi, Aziz Basileios Manastırı adları bilinenlerden bazılarıdır. Bu
eserlerin dışında, adları henüz saptanamayan ve tarafımızca ‘Kilise I’, ‘Kilise II’ gibi isimlerle adlandırılan çoğu kayaya oyma çok sayıda irili ufaklı kilise, manastır tesbit edilmiş
ve belgelenmiştir. Bu eserler sonraki yayınlarımızda bilim dünyasına tanıtılacaktır.19.
yüzyılda önemli gayrımüslim tebaa› barındıran Aksaray’a bağlı Güzelyurt (Kalvari/Gelveri),
Nevşehir’e bağlı Derinkuyu (Malakopia), Gülşehir (Zaropasos) gibi yerleşimlerin yanında
Mustafa paşa (Sinasos/Sinason) da sözü edilen yüzyıla ait taşınmaz kültür mirası eserlerini
barındırması açısından önemli tanıklarıdır. Ülkemizin hemen her bölgesinde örneklerine
rastladığımız bu yapılarla ilgili bilimsel çalışmaların artması, daha da önemlisi bu eserlerin
bir an önce koruma alt›na al›nması gerekmektedir.