Fransız Arşiv Belgelerinin Işığında Chester Demiryolu Projesi

Nitekim, I. Dünya Savaşı'nın bitmesini takiben oluşturulan diplomasi
platformlarından biri de, ülke ve ulusumuzun geleceği ile doğrudan ilgisi olan
sorunların tartışıldığı Lozan Konferansı'dır.
Burada, şimdiye kadar yapılmış olan araştırmalara Fransız belgeleriyle katkıda
bulunmaya çalışacağımız Chester Projesi, gerek içeriği gerekse projelendirildiği
bölgenin uluslararası rekabetin tam kesişme noktasında bulunması nedeniyle,
denilebilir ki, devletlerarası gizli çekişmelerin odağını oluşturmuştur. Başlangıcı
1908'lere giden, ancak Meclis-i Mebusan'da sonuçlanamayan Chester Demiryolu
Projesi, 1922 yılında bu kez Ankara'nın gündemine oturmuştur. Proje görüntüsü
itibari ile ulaşım ve kalkınma sorunlarının çözümü gibi insani amaçlara yönelik,
masum bir izlenim vermektedir. Ancak, projenin işgal ettiği bölgenin hem siyasi hem
de kaynak zenginliği açısından İngiltere ve Fransa gibi ülkelerin çok önceden dış
politikalarının ilgi odağı olduğu hatırlanırsa, bu iki ülkenin böylesi bir proje
müzakerelerini başlatmış bulunan Türk-Amerikan bloğunun karşısına dikilmekte
duraksama göstermeyecekleri açıktı ve nitekim de öyle olmuştur.
Chester Demiryolu Projesi, kısa zamanda, uzun vade hedefinin bölgenin sahip
olduğu petrol kaynaklarının kontrol altına alınması olduğunun anlaşılması üzerine
özelikle Fransa, Amerika ve Türkiye arasında son derece ince hesaplara dayalı gizli
diplomasiyi davet etmiştir.
Yaptığımız bu derinlemesine araştırmada, bir yandan bugiin de bölgede devam
eden uluslararası rekabetin Lozan görüşmelerinde ortaya çıkan ilk diplomatik
boyutunu diğer yandan Chester Projesi ile ilgili tartışmaları Fransız belgelerinin
ışığında aydınlatmaya çalıştık.

Nitekim, I. Dünya Savaşı'nın bitmesini takiben oluşturulan diplomasi 
platformlarından biri de, ülke ve ulusumuzun geleceği ile doğrudan ilgisi olan 
sorunların tartışıldığı Lozan Konferansı'dır. 
Burada, şimdiye kadar yapılmış olan araştırmalara Fransız belgeleriyle katkıda 
bulunmaya çalışacağımız Chester Projesi, gerek içeriği gerekse projelendirildiği 
bölgenin uluslararası rekabetin tam kesişme noktasında bulunması nedeniyle, 
denilebilir ki, devletlerarası gizli çekişmelerin odağını oluşturmuştur. Başlangıcı 
1908'lere giden, ancak Meclis-i Mebusan'da sonuçlanamayan Chester Demiryolu 
Projesi, 1922 yılında bu kez Ankara'nın gündemine oturmuştur. Proje görüntüsü 
itibari ile ulaşım ve kalkınma sorunlarının çözümü gibi insani amaçlara yönelik, 
masum bir izlenim vermektedir. Ancak, projenin işgal ettiği bölgenin hem siyasi hem 
de kaynak zenginliği açısından İngiltere ve Fransa gibi ülkelerin çok önceden dış 
politikalarının ilgi odağı olduğu hatırlanırsa, bu iki ülkenin böylesi bir proje 
müzakerelerini başlatmış bulunan Türk-Amerikan bloğunun karşısına dikilmekte 
duraksama göstermeyecekleri açıktı ve nitekim de öyle olmuştur. 
Chester Demiryolu Projesi, kısa zamanda, uzun vade hedefinin bölgenin sahip 
olduğu petrol kaynaklarının kontrol altına alınması olduğunun anlaşılması üzerine 
özelikle Fransa, Amerika ve Türkiye arasında son derece ince hesaplara dayalı gizli 
diplomasiyi davet etmiştir. 
Yaptığımız bu derinlemesine araştırmada, bir yandan bugiin de bölgede devam 
eden uluslararası rekabetin Lozan görüşmelerinde ortaya çıkan ilk diplomatik 
boyutunu diğer yandan Chester Projesi ile ilgili tartışmaları Fransız belgelerinin 
ışığında aydınlatmaya çalıştık.