Milli Mücadele Döneminde Fener Rum Patrikhanesi'nin ve Metropolitlerin Pontus Rum Devleti Kurulmasına Yönelik Girişimleri

Karadeniz kıyılarında bir Pontus Rum Devleti'nin kurulması fikrinin açıkça
ifade edilmesi, Filik-i Eterya'nm kurulması ve Yunanistan'ın bağımsızlığını
kazanmasıyla başlar. Zira Karadeniz Bölgesi'nde Pontus adıyla bir devlet kurmak,
Megalo Idea'nın hedeflerinden biri olarak ortaya konulmuştu. Bu hedefe ulaşmak
için harekete geçen Filik-i Eterya Cemiyeti, Yunanistan ve Fener Rum
Patrikhanesi'nden aldığı destekle Osmanlı topraklarında yaşayan Rumlar arasında
propaganda faaliyetlerine başladı.
Balkan Savaşlarına kadar gizli yürütülen Pontusçu girişimler I. Dünya Savaşı
yıllarında hem siyasi hem de çete faaliyetleri yönünden iyice belirginleşmişti.
Bölgedeki çetecilik hareketi Rusya Hükümeti ve Rusya 'daki Yunan siyasi
memurlarının girişimiyle bir silahlı ayaklanmaya dönüştürülmeye çalışıldı. Hatta bu
amaçla Batum'da teşkil edilen gizli komitelerle bölgeye silah, cephane ve mühimmat
gönderildi.
I. Dünya Savaşı'ndan Osmanlı Devleti'nin mağlup olarak çıkması ise Rumlar
açısından yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Zira 30 Ekim 1918'de imzalanan
Mondros Mütarekesi, Müttefiklere, çıkarlarının tehlikede olduğu her yerde duruma
müdahale etmek hakkını veriyordu (7.madde). Bu hüküm, Rum Cemiyetlerinin,
Fener Rum Patrikhanesi'nin ve diğer metropolitlerin, müttefiklerin müdahale
etmelerini sağlamak ve nihayetinde Pontus Rum Devleti'ni kurmak için Hıristiyan
nüfusu harekete geçirmelerine fazlasıyla yeterli oldu.
Gerçekten de İstanbul'daki Pontus Rum teşkilatlarıyla, Fener Rum
Patrikhanesi, mütarekeden hemen sonra Pontus meselesini alevlendirmeye
çalışmışlar ve Karadeniz Bölgesi'nde ihtilal hareketlerinin genişleyip gelişmesine yardımcı olmuşlardır. Hatta bazı patrikler Rum teşkilatlarının başında ya da
içerisinde yer almışlardır.
Pontus Rum Devleti kurulmasına yönelik faaliyetlerde; Rum cemiyetleri ve
Fener Rum Patrikhanesi'nden başka, Trabzon Metropoliti Hrisantos, Samsun
Metropoliti Germanos, Niksar Metropoliti Polikarpos ve Zile Piskoposu Eftimos
Zitos da büyük gayret sarf etmekteydi.

Karadeniz kıyılarında bir Pontus Rum Devleti'nin kurulması fikrinin açıkça 
ifade edilmesi, Filik-i Eterya'nm kurulması ve Yunanistan'ın bağımsızlığını 
kazanmasıyla başlar. Zira Karadeniz Bölgesi'nde Pontus adıyla bir devlet kurmak, 
Megalo Idea'nın hedeflerinden biri olarak ortaya konulmuştu. Bu hedefe ulaşmak 
için harekete geçen Filik-i Eterya Cemiyeti, Yunanistan ve Fener Rum 
Patrikhanesi'nden aldığı destekle Osmanlı topraklarında yaşayan Rumlar arasında 
propaganda faaliyetlerine başladı. 
Balkan Savaşlarına kadar gizli yürütülen Pontusçu girişimler I. Dünya Savaşı 
yıllarında hem siyasi hem de çete faaliyetleri yönünden iyice belirginleşmişti. 
Bölgedeki çetecilik hareketi Rusya Hükümeti ve Rusya 'daki Yunan siyasi 
memurlarının girişimiyle bir silahlı ayaklanmaya dönüştürülmeye çalışıldı. Hatta bu 
amaçla Batum'da teşkil edilen gizli komitelerle bölgeye silah, cephane ve mühimmat 
gönderildi. 
I. Dünya Savaşı'ndan Osmanlı Devleti'nin mağlup olarak çıkması ise Rumlar 
açısından yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Zira 30 Ekim 1918'de imzalanan 
Mondros Mütarekesi, Müttefiklere, çıkarlarının tehlikede olduğu her yerde duruma 
müdahale etmek hakkını veriyordu (7.madde). Bu hüküm, Rum Cemiyetlerinin, 
Fener Rum Patrikhanesi'nin ve diğer metropolitlerin, müttefiklerin müdahale 
etmelerini sağlamak ve nihayetinde Pontus Rum Devleti'ni kurmak için Hıristiyan 
nüfusu harekete geçirmelerine fazlasıyla yeterli oldu. 
Gerçekten de İstanbul'daki Pontus Rum teşkilatlarıyla, Fener Rum 
Patrikhanesi, mütarekeden hemen sonra Pontus meselesini alevlendirmeye 
çalışmışlar ve Karadeniz Bölgesi'nde ihtilal hareketlerinin genişleyip gelişmesine yardımcı olmuşlardır. Hatta bazı patrikler Rum teşkilatlarının başında ya da 
içerisinde yer almışlardır. 
Pontus Rum Devleti kurulmasına yönelik faaliyetlerde; Rum cemiyetleri ve 
Fener Rum Patrikhanesi'nden başka, Trabzon Metropoliti Hrisantos, Samsun 
Metropoliti Germanos, Niksar Metropoliti Polikarpos ve Zile Piskoposu Eftimos 
Zitos da büyük gayret sarf etmekteydi.