II. Dünya Savaş Yıllarında Türkiye’de Bir Dergi: Yurt ve Dünya

II. Dünya Savaş›, Türkiye’yi d›ş politikada olduğu kadar iç politika
konular›nda da derinden etkilemiştir. 1939–1945 aras› dönemde Türkiye çok tarafl›
anlaşmalar ile savaş›n d›ş›mda kalmaya çal›ş›rken, uygulamaya koyduğu askeri
tedbirler sebebiyle geniş kitlelerin hayat›n› zorlaşt›ran iktisadi sorunlarla karş›
karş›ya kalm›şt›r.
Savaş karş›s›nda belirlenen denge politikas› ve ağ›r ekonomik sorunlar,
hükümetlerin bas›n karş›s›nda izlediği tutumu da belirlemiştir. Dergi yay›nc›l›ğ›nda
büyük bir canlanman›n yaşand›ğ› bu dönemde hükümetler, iç ve d›ş politik
gelişmelere göre s›kl›kla gazete ve dergileri kapatma yoluna gitmiştir.
Bu incelemenin konusu olan Yurt ve Dünya dergisi de bu dönemde
yay›nlanmaya başlam›şt›r. İlk say›s› Ocak 1941, son say›s› Mart 1944’te yay›nlanan
ve Nisan 1944’te Bakanlar Kurulu karar› ile kapat›lan derginin çekirdek yazar
kadrosu Adnan Cemgil, Pertev Naili Boratav, Hüseyin Avni Şanda, Niyazi Berkes ve
Mediha Berkes’ten oluşmuştur.
Ele ald›ğ› konular değerlendirildiğinde; “Yurt ve Dünya”n›n, ağ›rl›kl› olarak
›rkç›l›k-Turanc›l›k ve faşizm karş›tl›ğ›, kapitalizm eleştirisi, makineleşme yoluyla köy
nüfusunun azalt›larak sanayiye aktar›lmas›, Kemalizm’in kazan›mlar›na sahip
ç›k›lmas›, bilimin bağ›ms›zl›ğ›n›n savunulmas› gibi düşüncelere yer veren bir dergi
olduğu görülmektedir.
Türkiye II. Dünya Savaş›’nda tarafs›z kalmakla birlikte Almanya ile daha yak›n
siyasi ilişkiler geliştirmişti. Şubat 1943’te Almanlar›n Stalingrad’daki yenilgisi ile
hükümetin d›ş politikas› değişirken dergilere karş› tutumu da sertleşmiş; ›rkç›-
Turanc› dergilerle birlikte sol dergiler bu arada Yurt ve Dünya dergisi de
kapat›lm›şt›r.
Anahtar Kelimeler: Köy, köylülük, tar›mda makineleşme, sanayileşme,
şehirleşme, faşizm ve ›rkç›l›k-Turanc›l›k karş›tl›ğ›, kapitalizm eleştirisi, Hümanizm,