Balkan Savaşları ve Edebiyata Yansıyan Boyutları

Makale Türkçe Avrupa× Siyaset× Sosyoloji× 20. yy× Rusya× 18. yy× Roman× Balkan× Osmanlı× Edebiyat× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

Hüseyin TUNCER

Ekle

Emeği Geçenler:

Bilinmiyor: Kübra ASAL

Ekle

Yayın Yılı:

2012

Yayınlandığı Eser:

Türk Yurdu

Cilt:

Sayı:

303

Sayfa Aralığı:

50-56

İçerik Dosyası:

İndirmek için tıklayınız

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Kübra Asal

Güncelleyen:

Kübra Asal

Özet:

BALKAN SAVAŞLARI ve EDEBİYATA YANSIYAN BOYUTLARI
Bu makale savaşların tarihçesi ve yaşanan acıların ve mübadele bağlamında, hikaye, roman, gezi, şiir ve hatıralara yansıyan boyutları üzerinde durmaktadır. Balkanlar; Arnavutlar, Bulgaristan, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye'nin Avrupa'daki topraklarını kapsayan bir coğrafyadan oluşmaktadır. 1789 Fransız ihtilali, Balkanlardaki devletlerde milliyet şuurunun uyanmasına sebep olur. 1911-1913 yılları aralığında, Balkan Birliği düşüncesi ortaya çıkmıştır. İlk olarak Bulgaristan, Sırbistan ile sonra Yunanistan ve Karadağ ile birleşir. Amaçları Osmanlı Devleti’ni Balkanlardan uzaklaştırmaktır.
İtalyanların Trablusgarp ve Bingazi’ye saldırmaları üzerine, Osmanlı-İtalyan savaşı başladı. Balkan devletleri ve devreye Rusya'nın da girmesiyle bir araya gelip Osmanlının Balkanlardaki topraklarını paylaşma konusunda anlaştılar. Osmanlı gelişmeler üzerine seferberlik ilan edip, Karadağ’da savaş ilan etti. Balkan devletleri Osmanlı Devletinden istekte bulundular. Osmanlı Devleti bu isteklere sıcak bakmadı ve Balkan müttefiklere karşı savaşacağını duyurdu. Osmanlı savaş alanlarındaki başarısızlıklarında dolayı Avrupa ülkelerine başvurarak, Yunanistan dışta kalmak üzere, Balkan devletleriyle bir mütareke imzaladı. Ancak Balkan devletlerinin istekleri üzerinde anlaşma sağlanamadı. Bunun üzerine Bulgarlar Edirne’ye saldırdılar. Edirne, çok diremesine rağmen başarısız oldu. Yunanlılarda ege adalarını ele geçirdi. Balkanların Edirne'yi ele geçirmesi üzerine Londra Anlaşması imzalandı.
Balkan savaşlarından söz eden, o dönemin yazarları, Edirne'nin Osmanlı için taşıdığı anlam üzerinde ısrarla ve sıklıkla dururlar. Yahya Kemal “Eğil Dağlar”ında, İsmail Habib “O Zamanlar”ında bu vurguyu yaparlar. Yahya Kemal “Eğil Dağlar”ında duygu ve düşüncelerini “Esas Edirne” ile “Yine Edirne İçin” başlıklı yazılarında dile getirmektedir. İsmail Habib “Edirne'nin Manası” yazısında, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali münasebetiyle “Edirne’ siz İzmir, Trakya ’sız Anadolu yaşayamaz. Öyle ise İzmir’i tamamen alabilmek için, Edirne’yi de almalıyız” der(Sevük,1981,146) ve ardından şunları ekler: “Edirne'nin tarafımızdan istirdadı(geri alınması) Yunan'ı kadimi(Eski Yunan'ı) hortlatmak emelinin bir intihası (sonu) ve Yunan ‘Megaloidea’(Büyük Fikir/Yunan Ülküsü) sının bir vedaiyesi olacaktır!”(Sevük,1981,147)
Balkan Devletleri arasında çıkan anlaşmazlıklar sonucunda İkinci Balkan Savaşları başladı. Savaş sürecinde Bulgaristan'ın başarısız olması Osmanlıyı harekete geçirdi. Osmanlı Edirne ve Kırklareli'ni geri aldı.
Balkan Savaşlarında Osmanlı Devleti, büyük toprak kayıplarına uğradı. Bu savaş, Türk tarihinin bir dönüm noktası oldu. Yahya Kemal, İsmail Habib ve Ömer Seyfettin bu dönemdeki duygu ve düşüncelerini eserlerine taşımıştır.
Balkan Savaşlarının Edebiyata Yansıyan Boyutları
Balkan savaşları ve doğurduğu sonuçlar, edebiyat alanında da akisler bulmuş ve birçok yazarımız, bu konuyu eserinde işlemiştir. Hatıra türünde Cemal Paşa'nın “Hatırat”, Rıza Nur’un ”Hayat ve Hatıratım”, Zeki Mustafa Paşa'nın “1912 Balkan Harbine Ait Hatıralarım”, Cemil Conk’un “Hatıraları/Balkan Harbi 1912-1913”, Abdullah Paşa’nın “Hatırat”ı vb. döneme ışık tutması adına önemli eserlerden bir kaçıdır. Özellikle Ömer Seyfettin’in günlükler şeklinde yazdığı “Balkan Harbi Hatıraları”, yaşananları bütün çıplaklığıyla ortaya koymaktadır. Ömer Seyfettin, Balkanlarda görev yaptığı için, savaş yıllarını yaşamış ve yaşadıklarını eserlerinde işlemiştir. Bunlardan bir kaçı şöyledir: At, Bomba, Primo Türk Çocuğu Nasıl Doğdu?, Primo Türk Çocuğu Nasıl Öldü?, Hürriyet Bayrakları, Mehdi, Piç, Beyaz Lale, Teke tek, Kütük, Çakmak, Nakarat, Tuhaf Bir Zulüm, Külah, Zeytin Ekmek, Mehmaemkem ve Aleko Bir Çocuk.
Aka Gündüz’ün yazmış olduğu “Türk’ün Kitabı” da Balkan Harbi hikâyelerinden oluşmaktadır. Hamdullah Suphi’nin önce “Türk Yurdu”da yayımlanan sonra “Günebakan” kitabında yer alan “Delik Kiremit” hikayesi de yazılmış örnek metinlerdir. Bunların yanı sıra Halit Ziya, Yakup Kadri, Müfide Ferit, Kazım Nami, Memduh Şevket gibi yazarlarında kaleme aldıkları hikâyelerden de söz edilebilir. Bu alanda antoloji çalışması olarak, Nesime Ceylan’ın “Balkan Savaşı Hikâyeleri” önemli bir ihtiyaca cevap vermektedir.
Kısaca özetlemek gerekirse Balkan Savaşları döneminde yaşanan sıkıntıları o dönemde yazılmış roman, hikâye ve türkülerde görmek oldukça kolaydır.

BALKAN SAVAŞLARI ve EDEBİYATA YANSIYAN BOYUTLARI
Bu makale savaşların tarihçesi ve yaşanan acıların ve mübadele bağlamında, hikaye, roman, gezi, şiir ve hatıralara yansıyan boyutları üzerinde durmaktadır. Balkanlar; Arnavutlar, Bulgaristan, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye'nin Avrupa'daki topraklarını kapsayan bir coğrafyadan oluşmaktadır. 1789 Fransız ihtilali, Balkanlardaki devletlerde milliyet şuurunun uyanmasına sebep olur. 1911-1913 yılları aralığında, Balkan Birliği düşüncesi ortaya çıkmıştır. İlk olarak Bulgaristan, Sırbistan ile sonra Yunanistan ve Karadağ ile birleşir. Amaçları Osmanlı Devleti’ni Balkanlardan uzaklaştırmaktır.
İtalyanların Trablusgarp ve Bingazi’ye saldırmaları üzerine, Osmanlı-İtalyan savaşı başladı. Balkan devletleri ve devreye Rusya'nın da girmesiyle bir araya gelip Osmanlının Balkanlardaki topraklarını paylaşma konusunda anlaştılar. Osmanlı gelişmeler üzerine seferberlik ilan edip, Karadağ’da savaş ilan etti. Balkan devletleri Osmanlı Devletinden istekte bulundular. Osmanlı Devleti bu isteklere sıcak bakmadı ve Balkan müttefiklere karşı savaşacağını duyurdu. Osmanlı savaş alanlarındaki başarısızlıklarında dolayı Avrupa ülkelerine başvurarak, Yunanistan dışta kalmak üzere, Balkan devletleriyle bir mütareke imzaladı. Ancak Balkan devletlerinin istekleri üzerinde anlaşma sağlanamadı. Bunun üzerine Bulgarlar Edirne’ye saldırdılar. Edirne, çok diremesine rağmen başarısız oldu. Yunanlılarda ege adalarını ele geçirdi. Balkanların Edirne'yi ele geçirmesi üzerine Londra Anlaşması imzalandı.
Balkan savaşlarından söz eden, o dönemin yazarları, Edirne'nin Osmanlı için taşıdığı anlam üzerinde ısrarla ve sıklıkla dururlar. Yahya Kemal “Eğil Dağlar”ında, İsmail Habib “O Zamanlar”ında bu vurguyu yaparlar. Yahya Kemal “Eğil Dağlar”ında duygu ve düşüncelerini “Esas Edirne” ile “Yine Edirne İçin” başlıklı yazılarında dile getirmektedir. İsmail Habib “Edirne'nin Manası” yazısında, İzmir’in Yunanlılar tarafından işgali münasebetiyle “Edirne’ siz İzmir, Trakya ’sız Anadolu yaşayamaz. Öyle ise İzmir’i tamamen alabilmek için, Edirne’yi de almalıyız” der(Sevük,1981,146) ve ardından şunları ekler: “Edirne'nin tarafımızdan istirdadı(geri alınması) Yunan'ı kadimi(Eski Yunan'ı) hortlatmak emelinin bir intihası (sonu) ve Yunan ‘Megaloidea’(Büyük Fikir/Yunan Ülküsü) sının bir vedaiyesi olacaktır!”(Sevük,1981,147)
Balkan Devletleri arasında çıkan anlaşmazlıklar sonucunda İkinci Balkan Savaşları başladı. Savaş sürecinde Bulgaristan'ın başarısız olması Osmanlıyı harekete geçirdi. Osmanlı Edirne ve Kırklareli'ni geri aldı. 
Balkan Savaşlarında Osmanlı Devleti, büyük toprak kayıplarına uğradı. Bu savaş, Türk tarihinin bir dönüm noktası oldu. Yahya Kemal, İsmail Habib ve Ömer Seyfettin bu dönemdeki duygu ve düşüncelerini eserlerine taşımıştır. 
Balkan Savaşlarının Edebiyata Yansıyan Boyutları
Balkan savaşları ve doğurduğu sonuçlar, edebiyat alanında da akisler bulmuş ve birçok yazarımız, bu konuyu eserinde işlemiştir. Hatıra türünde Cemal Paşa'nın “Hatırat”, Rıza Nur’un ”Hayat ve Hatıratım”, Zeki Mustafa Paşa'nın “1912 Balkan Harbine Ait Hatıralarım”, Cemil Conk’un “Hatıraları/Balkan Harbi 1912-1913”, Abdullah Paşa’nın “Hatırat”ı vb. döneme ışık tutması adına önemli eserlerden bir kaçıdır. Özellikle Ömer Seyfettin’in günlükler şeklinde yazdığı “Balkan Harbi Hatıraları”, yaşananları bütün çıplaklığıyla ortaya koymaktadır. Ömer Seyfettin, Balkanlarda görev yaptığı için, savaş yıllarını yaşamış ve yaşadıklarını eserlerinde işlemiştir. Bunlardan bir kaçı şöyledir: At, Bomba, Primo Türk Çocuğu Nasıl Doğdu?, Primo Türk Çocuğu Nasıl Öldü?, Hürriyet Bayrakları, Mehdi, Piç, Beyaz Lale, Teke tek, Kütük, Çakmak, Nakarat, Tuhaf Bir Zulüm, Külah, Zeytin Ekmek, Mehmaemkem ve Aleko Bir Çocuk.
Aka Gündüz’ün yazmış olduğu “Türk’ün Kitabı” da Balkan Harbi hikâyelerinden oluşmaktadır. Hamdullah Suphi’nin önce “Türk Yurdu”da yayımlanan sonra “Günebakan” kitabında yer alan “Delik Kiremit” hikayesi de yazılmış örnek metinlerdir. Bunların yanı sıra Halit Ziya, Yakup Kadri, Müfide Ferit, Kazım Nami, Memduh Şevket gibi yazarlarında kaleme aldıkları hikâyelerden de söz edilebilir. Bu alanda antoloji çalışması olarak, Nesime Ceylan’ın “Balkan Savaşı Hikâyeleri” önemli bir ihtiyaca cevap vermektedir.
Kısaca özetlemek gerekirse Balkan Savaşları döneminde yaşanan sıkıntıları o dönemde yazılmış roman, hikâye ve türkülerde görmek oldukça kolaydır.