Sürgünden Sonra Hayber Yahudileri

Makale Türkçe Orta Doğu×

Künye:

Yazarlar:

Nuh ARSLANTAŞ

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2008

Yayınlandığı Eser:

Belleten

Cilt:

LXXII

Sayı:

264

Sayfa Aralığı:

431-474

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Zeynep Kurnaz

Güncelleyen:

Nur Mine Çiloğlu

Özet:

İbrânîce “kale” anlamına gelen Hayber, Yahudilerin Arabistan’daki en eski yerleşim yerlerinden biridir. Yahudilerin Hayber’e ilk olarak Asur sürgünüyle geldiği, sonraki sürgünlerle de şehrin bir Yahudi merkezine dönüştüğü kabul edilmektedir. İslâmiyet’in ortaya çıktığı dönemlerde, Arabistan Yahudileri içerisinde en güçlü ve organize Yahudi topluluğu, Hayber’de idi. Kalelerinin sağlamlığı, topraklarının verimliliği ve su bentlerinin çokluğuyla meşhur olan Hayber, Yarımada’nın kuzey-güney ana ticaret güzergâhında olması sebebiyle çok zenginleşmişti.

Hicretten sonra Hayber Yahudileri Medine’de kurulan yeni devlet için hep tehlike teşkil etmiş, Medine aleyhine çeşitli Arap kabileleriyle yürüttükleri siyasal faaliyetler nedeniyle şehir, 628 yılında [Hicrî 7] fethedilmiştir. Fetihten sonra Hayberlilerin canı bağışlanmış; önce taşıyabilecekleri mallarla şehri terk etmelerine müsaade edilmişken, daha sonra vazgeçilerek Müslümanlara ait olan bu topraklarda yetiştirdikleri ürünlerin yarısını alma şartıyla yerlerinde bırakılmış, kendilerine dinî gereklerini serbestçe yaşama hakkı da tanınmıştı.

Hz. Ömer döneminde kadar Hayber’de bu şekilde kalan Yahudilerin bir kısmı, bu dönemde çeşitli siyasî ve ekonomik nedenlerden ötürü Teymâ ve Erîha’ya sürülmüştü. Hayberliler, sonraki dönemlerde buradan Mısır, Suriye ve Irak’ın değişik şehirlerine yerleşmişlerdi. Hayber’de kalanlar ise, XVIII. asra kadar varlıklarını sürdürmüş, aynı asrın ikinci yarısından itibaren Vehhâbî hareketi ile beraber yavaş yavaş şehirden göç etmişlerdir. Fetih’ten sonra cizye alınmayan Hayberlilere sürgünden sonra cizye de konmuştu. Ancak Hayber kökenli olduğunu iddia eden bazı Yahudiler, zaman zaman düzmece belgelerle Müslüman idarecilerden cizyeden muafiyet talebinde bulunmuşlardır. Abbâsî idarecileri bu tür taleplere prim vermezken, Fâtımîler, düzmece de olsa bu belgelere istinaden Hayberli Yahudileri cizye ve zimmîlere yönelik bazı yükümlülüklerden muaf tutmuştur. Makalenin sonunda Geniza vasıtasıyla günümüze ulaşan bu sahte belgelerden biri verilmektedir.

***

Khaibar, which means citadel in Hebrew, is one of the oldest Jewish settlements in Arabian Peninsula. They had come here first as the result of Assyrian expulsion in 721 BC, then in the course of time the city turned into a Jewish town owing to other expulsions from Palestine. When Islam came on the scene, Khaibar was populated by the most powerful and organized Jewish community in Arabia. In the time of Prophet Muhammad Khaibar had become famous with its strongly fortified castles, fertile lands and rich water reservoirs. Thanks to its strategic location on the very important commercial route in the Peninsula, the city prospered in a short period of time.

After the migration of Prophet Muhammad to Madina, Khaibar had always remained a source of trouble for Madina, and Khaibarite Jews had become a source of military provocations and centre for war investigations. Therefore, the city was given a top priority by the Prophet. On the other hand the Jews had concluded political alliances with some of the Arab tribes to eliminate the new state, but these attempts failed. After a heavy siege that lasted for fourteen days, Khaibar was conquered by Muslims in 628 [7 AH]. The Jews realized that they would perish, therefore, they asked for a negotiable peace treaty on the condition that they be allowed to remain in Khaibar and cultivate their lands, gardens and date palms. In return they agreed to pay half of their harvest to the Muslims. However, the land itself would henceforth belong to the Muslims. The Jews were also granted permission to keep practising their faith.

The Jews of Khaibar continued to stay on these conditions until the final years of Caliph Omar. For some political and economical reasons, Omar exiled a considerable part of the Jews to Taima and Jeriho. As time passed they were further dispersed from there to some towns of Egypt, Syria and Iraq. Due to the Wahhabi movement the remainder Jews in Khaibar migrated during the second half of the 18th century. As pointed above, at time of conquest they were exempted from jizya, but after their expulsion in 641 AD they were levied jizya. In the following centuries some of them demanded to be exempted from jizya with some forged documents claiming that these documents were given by the Prophet himself. Abbasid administrators never accepted such false documents and did not exempt them from jizya, but Fatimids did. They excused Khaibarite Jews from jizya and some other obligations. An example of such a false document which was found in Geniza is also attached at the end of this article.

Hicretten sonra Hayber Yahudileri Medine’de kurulan yeni devlet için hep tehlike teşkil etmiş, Medine aleyhine çeşitli Arap kabileleriyle yürüttükleri siyasal faaliyetler nedeniyle şehir, 628 yılında [Hicrî 7] fethedilmiştir. Fetihten sonra Hayberlilerin canı bağışlanmış; önce taşıyabilecekleri mallarla şehri terk etmelerine müsaade edilmişken, daha sonra vazgeçilerek Müslümanlara ait olan bu topraklarda yetiştirdikleri ürünlerin yarısını alma şartıyla yerlerinde bırakılmış, kendilerine dinî gereklerini serbestçe yaşama hakkı da tanınmıştı.

Hz. Ömer döneminde kadar Hayber’de bu şekilde kalan Yahudilerin bir kısmı, bu dönemde çeşitli siyasî ve ekonomik nedenlerden ötürü Teymâ ve Erîha’ya sürülmüştü. Hayberliler, sonraki dönemlerde buradan Mısır, Suriye ve Irak’ın değişik şehirlerine yerleşmişlerdi. Hayber’de kalanlar ise, XVIII. asra kadar varlıklarını sürdürmüş, aynı asrın ikinci yarısından itibaren Vehhâbî hareketi ile beraber yavaş yavaş şehirden göç etmişlerdir. Fetih’ten sonra cizye alınmayan Hayberlilere sürgünden sonra cizye de konmuştu. Ancak Hayber kökenli olduğunu iddia eden bazı Yahudiler, zaman zaman düzmece belgelerle Müslüman idarecilerden cizyeden muafiyet talebinde bulunmuşlardır. Abbâsî idarecileri bu tür taleplere prim vermezken, Fâtımîler, düzmece de olsa bu belgelere istinaden Hayberli Yahudileri cizye ve zimmîlere yönelik bazı yükümlülüklerden muaf tutmuştur. Makalenin sonunda Geniza vasıtasıyla günümüze ulaşan bu sahte belgelerden biri verilmektedir.

***

Khaibar, which means citadel in Hebrew, is one of the oldest Jewish settlements in Arabian Peninsula. They had come here first as the result of Assyrian expulsion in 721 BC, then in the course of time the city turned into a Jewish town owing to other expulsions from Palestine. When Islam came on the scene, Khaibar was populated by the most powerful and organized Jewish community in Arabia. In the time of Prophet Muhammad Khaibar had become famous with its strongly fortified castles, fertile lands and rich water reservoirs. Thanks to its strategic location on the very important commercial route in the Peninsula, the city prospered in a short period of time.

After the migration of Prophet Muhammad to Madina, Khaibar had always remained a source of trouble for Madina, and Khaibarite Jews had become a source of military provocations and centre for war investigations. Therefore, the city was given a top priority by the Prophet. On the other hand the Jews had concluded political alliances with some of the Arab tribes to eliminate the new state, but these attempts failed. After a heavy siege that lasted for fourteen days, Khaibar was conquered by Muslims in 628 [7 AH]. The Jews realized that they would perish, therefore, they asked for a negotiable peace treaty on the condition that they be allowed to remain in Khaibar and cultivate their lands, gardens and date palms. In return they agreed to pay half of their harvest to the Muslims. However, the land itself would henceforth belong to the Muslims. The Jews were also granted permission to keep practising their faith.

The Jews of Khaibar continued to stay on these conditions until the final years of Caliph Omar. For some political and economical reasons, Omar exiled a considerable part of the Jews to Taima and Jeriho. As time passed they were further dispersed from there to some towns of Egypt, Syria and Iraq. Due to the Wahhabi movement the remainder Jews in Khaibar migrated during the second half of the 18th century. As pointed above, at time of conquest they were exempted from jizya, but after their expulsion in 641 AD they were levied jizya. In the following centuries some of them demanded to be exempted from jizya with some forged documents claiming that these documents were given by the Prophet himself. Abbasid administrators never accepted such false documents and did not exempt them from jizya, but Fatimids did. They excused Khaibarite Jews from jizya and some other obligations. An example of such a false document which was found in Geniza is also attached at the end of this article.

Bu eser henüz bir kaynakçada yer almıyor.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Ebû Abdullah Yakut El-Hamevî

Mu'cemu'l-Buldan

Beyrut, 1955, .

Kitap Arapça

Bu Kitap

197 kez

görüntülendi.

Salih ÖZBARAN

“Osmanlı İmparatorluğu ve Hindistan Yolu (Onaltıncı Yüzyılda Ticaret Yolları Üzerinde Türk-Portekiz Rekabet ve İlişkileri”

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

177 kez

görüntülendi.

Ebu'l Abbas Ahmed KALKAŞANDİ

Subhu'l-A'şâ fî Sınâ'ati'l-İnşâ

Kahire, 1987, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

37 kez

görüntülendi.

Muhammed Yakub MUGHUL

Kanuni Devri Osmanlıların Hint Okyanusu Politikası ve Osmanlı-Hint Müslümanları Münasebetleri, 1517-1538

İstanbul, 1974, Fetih Yayınevi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

39 kez

görüntülendi.

İbn-i Hişam

es-Sîretü’n-Nebeviyye

Beyrut, 1964, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

23 kez

görüntülendi.

İbn HABİB

el-Münemmak fî Ahbâri Kureyş

Beyrut, 1985, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

21 kez

görüntülendi.

Selime Leyla GÜRKAN

“Kur’an’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrailoğulları'nın Seçilmişliği Meselesi”

İslam Araştırmaları Dergisi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

13 kez

görüntülendi.

Ebu Osman EL-CÂHİZ

Kitâbü'l-Hayevân

Beyrut, 1969, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

11 kez

görüntülendi.

Yakın Şark: Elâm ve Mezopotamya

Ankara, 1987, TTK Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Orta Doğu Anadolu

Bu Kitap

10 kez

görüntülendi.

Muhammed Zekeriya KAZVİNÎ

Asâru'l-Bilâd Ve Ahbâru'l-İbâd

Dar Sader Yayınları, 1960 , Beyrut.

Kitap Arapça Coğrafya

Bu Kitap

8 kez

görüntülendi.

Nuh ARSLANTAŞ

Tudelalı Benjamin ve Ratisbonlu Petachia, Ortaçağ’da İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya ve Afrika Gözlemleri

İstanbul, 2001, Kaknüs Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Orta Asya Kuzey Afrika Avrupa

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Philip Khuri Hitti

Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi

İstanbul, 1980, Özal Yayınevi.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

16 kez

görüntülendi.

Moshe SEVİLLA-SHARON

İsrail Ulusunun Tarihi

Yeruşaleyim , 1981, Graph Press.

Kitap Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

7 kez

görüntülendi.

Abdilkâdir B. Muhammed EL-MAKRÎZÎ

en-Nukûdü’l-Kadîmetü’l-İslâmiyye

İstanbul, 1946, .

Kitap Arapça Türkçe Tarih Orta Doğu İslam

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

M. M. AHSAN

Social Life under the Abbasids

Stacey Publishing, 1979, London.

Kitap İngilizce Tarih Orta Doğu İslam

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

İzzeddin İbnü'l Esîr

El-Kamil fi’t Tarih

İstanbul, 1985, Bahar Yayınları.

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Eyüp Sabri Paşa

Mir'âtü'l-Haremeyn

İstanbul, 1304, Bahriye Matbaası.

Kitap Osmanlıca Tarih Osmanlı İslam

Bu Kitap

5 kez

görüntülendi.

Said B. BATRÎK

et-Tarîhü’l-Mecmû’ ale’t-Tahkîk ve’t-Tasdîk

Beyrut, 1909, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu İslam

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Mustafa FAYDA

Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler

Istanbul, 1989, .

Kitap Türkçe Orta Doğu Osmanlı

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Muhammed İMAMÜDDİN

Endülüs Siyasi Tarihi

Ankara, 1990, Rehber Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Avrupa

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Ebu YUSUF

Kitabu'l-Haraç

İstanbul, 1973, Hisar Yayınevi.

Kitap Arapça Türkçe Tarih Orta Doğu İslam

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Ahmed BELAZURİ

Fütûhu'l Büldan

Ankara, 2002, Kültür Bakanlığı Yay..

Kitap Türkçe

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

İbn KUTEYBE

Kitâbü’l-Envâ

Frankfurt, 2001, Institute For The History Of Arabic-Islamic Science At The Johann Wolfgang Goethe University.

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Walter Hinz

İslam’da ölçü Sistemleri

İstanbul, 1980, Fak Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Orta Asya Orta Doğu Kuzey Afrika Güney Asya Anadolu

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Baki ADAM

Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat

Istanbul, 2001, Pınar Yayınları.

Kitap Türkçe İlahiyat Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Muhammed HAMİDULLAH

İslam Peygamberi

İstanbul, 1990, Yeni Boyut Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Siyaset

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Samuel B. Yahya EL-MAĞRİBİ

İfhâmü’l-Yahûd

Beyrut, 1986, Dâru’l-Hidâye.

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Muhammed HAMİDULLAH

Hz. Peygamber'in Savaşları

İstanbul,, 1997, Beyan Yayınları.

Kitap Türkçe İslam

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

İsrail VELFENSON

Târîhu’l-Yehûd fî Bilâdi’l-Arab fi’l-Câhiliyye ve Sadri’l-İslâm

Mısır, 1927, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Ali EL-MESUDÎ

et-Tenbîh ve’l-İşrâf

Frankfurt, 1992, Institut Für Geschichte Der Arabisch-Islamischen Wissenschaften.

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Moshe GİL

Documents of the Jewish Pious Foundations from the Cairo Geniza

Leiden, 1976, Brill.

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

İbn Al-Kalbî

Putlar Kitabı

Ankara, 1969, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Muhammed HAMİDULLAH

“Îlâf”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

S. D. GOITEIN

A Mediterranean Society

Berkeley, 1971, University Of California.

Kitap İngilizce Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

İbn KAYYIM

Zâdü'l-Mead

Beyrut, 1981, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Charles Cutler TORREY

The Jewis Foundation of Islam

New York, 1933, .

Kitap İngilizce Tarih Siyaset 19. yy

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

J. EİSENBERG

“İbrahim”

İslam Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Muhammed HAMİDULLAH

“İslamda Devletler Hukuku”

Ankara Üniversitesi İslamî İlimler Enstitüsü Dergisi.

Makale Türkçe Tarih

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

Muhammed HAMİDULLAH

“Hayber”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu İslam

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Adolf GROHMANN

“Hayber”

İslam Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu İslam

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

M. Yaşar KANDEMIR

“Harbî”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Anadolu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Abdülkerim ÖZAYDIN

“Aneze”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Moshe GİL

“The Exilarchate”

The Jews of Medieval Islam, Community, Society and Identity.

Makale İngilizce Tarih Orta Doğu İslam

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Mustafa FAYDA

“Adnân”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

M. Bahaüddin VAROL

Ehli Beyt-Kavramsal Boyut

İstanbul, 2004, Yediveren Kitap.

Kitap Türkçe İlahiyat

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Levent ÖZTÜRK

İslâm Toplumunda Hıristiyanlar

İstanbul, 1998, Ensar Neşriyat.

Kitap Türkçe Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Maverdi

Ahkamü’s-sultaniyye

, 1994, Bedir Yayınları.

Kitap Türkçe Tarih Hukuk Felsefe

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

İbn SA'D

et-Tabakâtü’l-Kübrâ

Beyrut, 1985, .

Kitap Arapça Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

2 kez

görüntülendi.

Arent Jan WENSİNCK

“Âzer”

İslam Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Kafkasya

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

E. N. ADLER

Jewish Travellers

London, 2004, Routledge.

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Richard F. BURTON

Personel Narrative of a Pilgrimage to el-Medinah and Meccah

Frankfurt, 1995, Institut Für Geschichte Der Arabisch-Islamischen Wissenschaften.

Kitap İngilizce Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Carsten Niebuhr

Beschreibung von Arabien

Cophenagen, 1772, Gedruckt Bey N. Moeller.

Kitap Almanca Tarih Orta Doğu

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Hakkı Dursun YILDIZ

“Arap: Tarih”

TDV İslâm Ansiklopedisi.

Makale Türkçe Tarih Orta Doğu İslam

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

M. LECKER

“The Hudaybiyya Treaty and the Expedition Against Khaybar”

Jerusalem Studies in Arabic and Islam.

Makale İngilizce Tarih Orta Doğu

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...