Osmanlı Devletinde İşçiler ve İşçi Hareketleri: 1876

Osmanlı Devletinde İşçiler ve İşçi Hareketleri: 1876 - 1914

Tez Türkçe Tarih× Sosyoloji× 20. yy× Osmanlı× 19. yy×

Künye:

Yazarlar:

Cevdet KIRPIK

Ekle

Danışmanlar:

Bayram KODAMAN

Ekle

Yayın Yılı:

2004

Yayın Yeri:

Isparta

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Süleyman Demirel Üniversitesi

Bölüm:

Tarih Anabilim Dalı

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Tayfun Demirhan

Güncelleyen:

Yağız Fatih Nazlıer

Özet:

Tez, giriş kısmından sonra üç bölümden oluşmaktadır. Girişte XIX. yüzyıl sonlan ile XX. yüzyıl başlarında Osmanlı ekonomisine ana hatlarıyla değinilmektedir. Bu dönemde Avrupa'da meydana gelen Sanayi İnkılabı ve Batılılara verilen ekonomik ayrıcalıklar ile devletin kendi bünyesindeki yapısal sorunlar nedeniyle, ülke ekonomisi zor anlar yaşamaktaydı. Birinci bölümde ilk olarak 1876 öncesi dönemdeki işçilere kısaca değinilmekte, daha sonra 1876-1914 dönemindeki işçilerden ayrıntılı olarak bahsedilmektedir. Devlet yüzyıllar boyu gerektiği zaman zorunlu istihdama başvurdu. Kendi ihtiyacı olan işçileri kefalete bağlayarak ve piyasa şartlarında ücret ödeyerek istihdam ediyordu. Diğer yandan, serbest piyasadaki emek gücünün istihdamı ve ücreti gibi konulara müdahale edilmiyordu. XIX. yüzyılın sonlarında teknoloji transferi ve yabancı yatırımlar sebebiyle ülke dışından çok sayıda işçi gelmeye başlamıştı. Bu işçiler, ülkede çeşitli sorunlara neden oldular. Burada devletin gerek bu işçilerle ilgili ve gerekse genel anlamdaki işçi politikasının nasıl olduğu konusu üzerinde duruldu. Ülkeye gelen yabancı işçiler bir yana, ülke içindeki işçilerin etnik yapısında da çeşitlilik vardı. Devlet teşekküllerinde daha çok Müslümanlar istihdam edilirken, yabancı sermayedarlar ile yerli gayrimüslim patronlar kendi dindaşlarını tercih etmekteydi. Müslüman ya da gayrimüslim kadın ve çocuklar, genel anlamda yetişkin erkeklere göre daha az bir ücretle çalışmaktaydı. işçi ücretleri sektörden sektöre, bölgeden bölgeye ve en önemlisi de işçinin maharetine göre farklılık arz ediyordu. Mesai saatleri uzun ve çalışma şartlan kötüydü. Yoğun çalışma sürecinde imdatlarına bir günlük hafta tatili ile dinî bayramlar yetişiyordu. Bununla birlikte gerek çalışma şartlarının iyileştirilmesi ve gerekse bir takım diğer haklar açısından önemli gelişmeler oldu. Bilhassa devlet sektöründe çalışan işçiler için sağlık hizmetleri ve sosyal güvenlik alanında son derece ciddî adımlar atıldı. İkinci bölümde işçi teşkilatlanması ve işçi hareketleri ile bunların sebep ve sonuçlan üzerinde duruldu. İşçi örgütlenmesinde değişik faktörler rol oynamaktaydı. Avrupa'dan getirilen işçiler, beraberinde kendi ülkelerinde gördükleri teşkilat fikrini ülkeye taşıdılar. Ayrıca sosyalizmin de kayda değer etkisi görüldü. Böylece Osmanlı toplumu ilk kez işçi cemiyet ve sendikalarıyla tanıştı. İşçileri bir fikir ve ideal etrafında toplayan bu teşkilatlar, işçi hareketlerinin başlamasında da etkili oldu. İşçi hareketlerinin meydana gelmesinde bir çok diğer etkenler de rol oynamıştı. II. Meşrutiyet öncesinde daha çok birikmiş ücretlerin ödenmesi isteği ile yapılan grevler, yeni dönemde başta ücret artış talepleri olmak üzere büyük bir çeşitlilik arz etti. 1908 yılı yaz aylarında, sanayileşmenin yoğun olduğu İstanbul, Selanik ve İzmir başta olmak üzere ülkenin hemen her yanında büyük bir grev fırtınası koptu. Aynı yılın güz döneminden itibaren hız kaybetmekle birlikte yıl sonuna kadar ciddî boyutlarda grev hadiseleri meydana geldi. İşçiler, taleplerinin çoğunu elde edemedi. Devlet ise işçi hareketleri karşısında fiilî ve yasal tedbirlere baş vurdu. Bunun da etkisiyle 1909'dan I. Dünya savaşının başladığı ana kadarki dönemde işçi hareketleri eski canlılığından çok şey kaybetmişti.