Cumhuriyet Halk Partisi (1923

Cumhuriyet Halk Partisi (1923 – 1946)

Tez Tarih× Siyaset×

Künye:

Yazarlar:

Yılmaz GÜLCAN

Ekle

Danışmanlar:

Erol CİHAN

Ekle

Yayın Yılı:

1999

Yayın Yeri:

İstanbul

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

İstanbul Üniversitesi

Bölüm:

Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü

İçerik Dosyası:

Web adresi:

Web adresi henüz eklenmemiş. Eklemek için düzenle simgesine tıklayınız.

Operatör:

Kaan Kocaman

Güncelleyen:

Tayfun Demirhan

Özet:

arihimize devlet kuran parti olarak geçen Cumhuriyet Halk Partisi' nin temelleri Sivas Kongresi' nde atılmıştır. Sivas Kongresinde o- lusturulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; 9. Eylül. 1923 tari hinde Mustafa Kemal'in girişimiyle Halk Fırkasına dönüşecektir. 1923 ten 1950 yılına kadar ülkenin tek hakimi olarak iktidar da kalan Cumhuriyet Halk Partisi ülkenin kaderini elinde tutmuştur. Partinin bu dönemde iki Genel Başkanı olur. Birincisi partinin kurucusu ve ebedi Genel Başkanı Mustafa Kemal Atatürk; diğeri ise Milli Şef İsmet İnönü'dür. Cumhuriyet Halk Partisi M.Kemal döneminde iki defa çok parti li yaşamla karşı karşıya kalacaktır. Parti bu oluşumlara pek sıcak bakma yacaktır. Kurulan partilerin tabanlarında devrim ve rejim karşıtlarının örgütlenmesi bu yaklaşımda etkili olur. Partilerin bu gerekçelerle kapa - tılması nedeniyle Cumhuriyet Halk Partisi iktidarda yine tek başına kalacaktır. Tek başına iktidar 1946 yılına kadar devam eder. Bu tarihte CHP Demokrat Parti oluşumuna sıcak yaklaşır ve bu tarihten itibaren ülkemizde çok partili yaşam başlar. Tezimin birinci bölümünde Cumuhuriyet Halk Partisinin kuruluş öyküsünü; I. ve II. demokrasi deneyimlerini ve sonuçlarını anlattım. Bu bö- lümde ayrxca H.Kemal dönemindeki kurul tay lar i ve bu kurultaylarda alınan önemli kararlardan ve seçimlerden genel hatlarıyla söz ettim. Birinci bö lümü Atatürk'ün ölümü ve Cumhuriyet Halk Partisi ile ilgili vasiyetiyle bitirdim. İkinci bölümde ise Atatürk sonrası partideki gelişmeleri ve genel olarak Milli Şef döneminin özelliklemden söz ettim. Yine bu bölümde partinin 1. Olağanüstü Kurultayı ve bu kurultayda alınan kararla rın öneminden söz ettim. Doğal olarak partinin Milli Şef dönemindeki di ğer kurultayları, alınan kararlar ve bu dönemde yapılan seçimler ve sonuçları da bu bölümde yer aldı. Bu bölümün en önemli özelliği I I. Dünya Savaşı' nın getirdiği zor koşulların partideki yansımalarının ortaya koyduğu sonuçlardır. Bu dö nemde parti ülkemizi savaşa sokmamak için büyük çaba göstermiş ve bunda da başarılı olmuştur. Bunun için alınan olağan üstü önlemler ve sıkı poli kikalar hem parti içinde nemde halk içinde tepkiye neden olacaktır. Bu tepkiler yeni oluşuma kadar gidecek ve Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı nın sonunu getirecektir. Üçüncü bölümde genel olarak partinin ekonomi politikasından söz edilirken, parti programında yer alan ekonomik düşünceler ve uyugula- nan devletçi ekonominin genel özellikleri parti programı çerçevesinde XI ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise yine parti programları çerçevesinde par tinin eğitim politikası, ana hatlarıyla ele alınmıştır. Son bölümde de Cumhuriyet Halk Partisinin Türk siyasal yaşa mı ile ilgili çalışmaları, bu çalışma çerçevesinde son söz olarak değer - lerdirilmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi geçmişte olduğu gibi günümüz siya sal yaşamına damgasını vurmuş, birçok siyasetçinin yetiştiği yada günümüz de bir çok siyasetçinin örnek aldığı siyasal bir okuldur. Bu siyasal oku lun Türk toplum yaşamına bir çok katkılar sağladığı yargısına varılmış - tır.

arihimize devlet kuran parti olarak geçen Cumhuriyet Halk Partisi' nin temelleri Sivas Kongresi' nde atılmıştır. Sivas Kongresinde o- lusturulan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti; 9. Eylül. 1923 tari hinde Mustafa Kemal'in girişimiyle Halk Fırkasına dönüşecektir. 1923 ten 1950 yılına kadar ülkenin tek hakimi olarak iktidar da kalan Cumhuriyet Halk Partisi ülkenin kaderini elinde tutmuştur. Partinin bu dönemde iki Genel Başkanı olur. Birincisi partinin kurucusu ve ebedi Genel Başkanı Mustafa Kemal Atatürk; diğeri ise Milli Şef İsmet İnönü'dür. Cumhuriyet Halk Partisi M.Kemal döneminde iki defa çok parti li yaşamla karşı karşıya kalacaktır. Parti bu oluşumlara pek sıcak bakma yacaktır. Kurulan partilerin tabanlarında devrim ve rejim karşıtlarının örgütlenmesi bu yaklaşımda etkili olur. Partilerin bu gerekçelerle kapa - tılması nedeniyle Cumhuriyet Halk Partisi iktidarda yine tek başına kalacaktır. Tek başına iktidar 1946 yılına kadar devam eder. Bu tarihte CHP Demokrat Parti oluşumuna sıcak yaklaşır ve bu tarihten itibaren ülkemizde çok partili yaşam başlar. Tezimin birinci bölümünde Cumuhuriyet Halk Partisinin kuruluş öyküsünü; I. ve II. demokrasi deneyimlerini ve sonuçlarını anlattım. Bu bö-lümde ayrxca H.Kemal dönemindeki kurul tay lar i ve bu kurultaylarda alınan önemli kararlardan ve seçimlerden genel hatlarıyla söz ettim. Birinci bö lümü Atatürk'ün ölümü ve Cumhuriyet Halk Partisi ile ilgili vasiyetiyle bitirdim. İkinci bölümde ise Atatürk sonrası partideki gelişmeleri ve genel olarak Milli Şef döneminin özelliklemden söz ettim. Yine bu bölümde partinin 1. Olağanüstü Kurultayı ve bu kurultayda alınan kararla rın öneminden söz ettim. Doğal olarak partinin Milli Şef dönemindeki di ğer kurultayları, alınan kararlar ve bu dönemde yapılan seçimler ve sonuçları da bu bölümde yer aldı. Bu bölümün en önemli özelliği I I. Dünya Savaşı' nın getirdiği zor koşulların partideki yansımalarının ortaya koyduğu sonuçlardır. Bu dö nemde parti ülkemizi savaşa sokmamak için büyük çaba göstermiş ve bunda da başarılı olmuştur. Bunun için alınan olağan üstü önlemler ve sıkı poli kikalar hem parti içinde nemde halk içinde tepkiye neden olacaktır. Bu tepkiler yeni oluşuma kadar gidecek ve Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı nın sonunu getirecektir. Üçüncü bölümde genel olarak partinin ekonomi politikasından söz edilirken, parti programında yer alan ekonomik düşünceler ve uyugula- nan devletçi ekonominin genel özellikleri parti programı çerçevesindeXI ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise yine parti programları çerçevesinde par tinin eğitim politikası, ana hatlarıyla ele alınmıştır. Son bölümde de Cumhuriyet Halk Partisinin Türk siyasal yaşa mı ile ilgili çalışmaları, bu çalışma çerçevesinde son söz olarak değer - lerdirilmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi geçmişte olduğu gibi günümüz siya sal yaşamına damgasını vurmuş, birçok siyasetçinin yetiştiği yada günümüz de bir çok siyasetçinin örnek aldığı siyasal bir okuldur. Bu siyasal oku lun Türk toplum yaşamına bir çok katkılar sağladığı yargısına varılmış - tır.