İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Ege Adaları Sorunu

Ege Adaları sorunu, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren devletlerarası siyasî platformda sıkça gündeme gelen sorunlardan biridir. Bu yüzyılda ilk defa Nisan-Mayıs 1912’de İtalya ile Osmanlı Devleti arasındaki Trablusgarp Savaşı sırasında Rodos ve 12 Ada’nın İtalyanlar tarafından işgaliyle gündeme gelen bu problem daha sonra Balkan Savaşları sırasında Ekim-Kasım 1912’de diğer Ege Adaları’nın Yunanistan tarafından işgal edilmesi üzerine yeniden gündeme gelmiştir. Daha sonraki yıllarda bu bölgeyle ilgilenen devletler arasında da anlaşmazlık konusu olan Ege Adaları sorunu, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Antlaşması ile belli bir çözüme kavuşmuştur. Bu antlaşmanın 15. maddesi Rodos ve 12 Ada ile Meis’i İtalya’ya bırakırken, 12. maddesi de Gökçeada ve Bozcaada dışında kalan Ege Adaları’nı askerden arındırılmak şartıyla Yunanistan’a bırakmaktadır.1 İleriki yıllarda Meis’e tâbi adacıklar konusunda Türkiye ile İtalya arasında tekrar gündeme gelen bu sorun, 4 Ocak 1932’de Dr. Tevfik Rüştü Bey ile İtalyan elçisi Pompeo Aloisi arasında Ankara’da imzalanan anlaşmayla çözüme kavuşturuldu. Buna göre; Bodrum Körfezi’ndeki Kara Ada Türk hakimiyetinde kalıyor, Meis’e tâbi 30 adacıktan 19’u Türkiye’ye, 11’i de İtalya’ya veriliyordu.2
Bu konu Türkiye ile İtalya arasında dostça halledilmişken bir süre sonra İtalya’nın Orta ve Yakın Doğu’ya yayılma emellerinin ortaya çıkması, özellikle Mussolini’nin 19 Mart 1934 tarihli konuşmasında İtalya’nın tarihî emellerinin Asya ve Afrika’da olduğunu söylemesi, bu dostluğun yerini gerginliğe bırakmasına sebep olmuştur. 1936 yılında da Mussolini İtalyası’nın Türk sahillerine yakın adaları, özellikle de Leros adasını tahkim etmesi bu gerginliği iyice arttırmıştır. Bu gerginlik 2 Ocak 1937’de İngiltere ile İtalya arasında imzalanan anlaşma gereği İtalya’nın Akdeniz’deki statükoya bağlı kalacağını taahhüt etmesiyle ortadan kalkmışsa da 3 iki ülke arasında güvene dayanan sağlıklı bir ilişki kurulamamış zaten bir süre sonra da 2. Dünya Savaşı patlak vermiştir.
Savaşın Sonlarına Doğru Ege Adaları
Savaşın son safhasında Almanlar, Türkiye’ye müracaat ederek işgalleri altındaki Ege Adaları’nı Türkiye’ye devretmek istediklerini bildirdiler. Savaşa katılmadığımız için ganimetten pay almaklığımıza sebep var olmadığını, aksine bunun yaşamakta bulunduğumuz şartlar içinde tehlike doğurabileceğini düşünen Hükümet, önce teklif hakkında İngilizler’e bilgi vermeyi uygun gördü. İngilizler cevaplarında, Adalar’a ihtiyaçlarının olduğunu, kendilerinin işgal edeceğini bildirince konu kapandı. Ege Denizi’nde benzer krizler aidiyeti belirsiz adalar konusunda da yaşanmaktadır.Ege Denizi’nde binlerce ada bulunmaktadır ve Yunanistan bunların Yunanistan’a ait olduğunu iddia etmektedir.Türkiye ise bu adaların uluslararası veya ikili anlaşmalarda zikredilmediğini,dolayısıyla aidiyetinin belirsiz olduğunu,bu adalarda Yunanistan’ın hak iddia edemeyeceğini ileri sürmektedir