Ereğli Kömür Madenleri (1840-1920)

Tez Türkçe

Künye:

Yazarlar:

Hamdi Genç

Ekle

Danışmanlar:

Tiğinçe OKTAR

Ekle

Yayın Yılı:

2007

Yayın Yeri:

Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İktisat Anabilim Dalı

Seviye:

DOKTORA

Kurum:

Bölüm:

İçerik Dosyası:

Web adresi:

http://https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp

Operatör:

Şeyda Şerife Gül

Güncelleyen:

Şeyda Şerife Gül

Özet:

Bu çalışmada, Osmanlı donanması ve sanayisinin en önemli enerji kaynağı olan Ereğli kömür madenleri yönetim, şirketler, çalışma yaşamı ve altyapı yatırımları açısından ele alınmıştır. Ereğli kömür madenleri işletilmeye açıldığı 1840'lı yılların başından 1920'ye kadar sırasıyla Ereğli Kömür Madeni Kumpanyası, Darphane-i Âmire, Hazine-i Hassa, Bahriye Nezareti, Ticaret ve Nafıa, Orman ve Meadin ve Ziraat Nezareti tarafından yönetilmiştir. Ereğli maden havzasında üretilen kömürün tamamı ilk başlarda sadece devlet tarafından satın alınmıştır. Ancak 1882 tarihinde üretimin %40'nın piyasaya satılmasına izin verilmiştir. Böylece birçok yerli ve yabancı işletme madende ocak sahibi olmak için çaba göstermeye başlamıştır. Bunlardan biri, Fransız sermayeli Ereğli Şirketi'dir. Devlet, maden işletmesinde yabancılara imtiyaz verme taraftarı olmadığından, Ereğli Şirketi Osmanlı tebaasından Yanko Bey'e 1893'te verilen Zonguldak limanı imtiyazını 1896'da devralarak, devletin izni olmadan maden ocağı işletmeye başlamıştır. Fakat Osmanlı Devleti, Ereğli Şirketi'nin maden ocağı işletmesini 1912 yılına kadar tanımamıştır. Buna rağmen şirket fiili olarak ocak işletmeye devam etmiştir. Ereğli madenleri çalışma yaşamı bakımından da dikkat çekici bir özelliğe sahiptir. Madende günlük olarak 5000 civarında amele istihdam edilmekteydi. İlk başlarda yaşanan kalifiye işgücü açığı Balkanlar'dan getirilen yerli ve yabancı işgücü ile kapatılmaya çalışılmıştır. Daha sonra 1867'de hazırlanan Dilaver Paşa Nizamnamesi ile bölgede yaşayan insanlara madende çalışma zorunluluğu getirilmiştir. Madende teknik elaman dışında yabancı çalıştırılması yasak olduğu halde, Zonguldak liman ve rıhtım inşaatı ve Ereğli Şirketi ile birlikte Fransız, İtalyan, Karadağlı, İranlı ve Yunanlı amele de çalıştırılmıştır

Bu çalışmada, Osmanlı donanması ve sanayisinin en önemli enerji kaynağı olan Ereğli kömürmadenleri yönetim, şirketler, çalışma yaşamı ve altyapı yatırımları açısından ele alınmıştır.Ereğli kömür madenleri işletilmeye açıldığı 1840'lı yılların başından 1920'ye kadar sırasıylaEreğli Kömür Madeni Kumpanyası, Darphane-i Âmire, Hazine-i Hassa, Bahriye Nezareti,Ticaret ve Nafıa, Orman ve Meadin ve Ziraat Nezareti tarafından yönetilmiştir.Ereğli maden havzasında üretilen kömürün tamamı ilk başlarda sadece devlet tarafından satınalınmıştır. Ancak 1882 tarihinde üretimin %40'nın piyasaya satılmasına izin verilmiştir.Böylece birçok yerli ve yabancı işletme madende ocak sahibi olmak için çaba göstermeyebaşlamıştır. Bunlardan biri, Fransız sermayeli Ereğli Şirketi'dir. Devlet, maden işletmesindeyabancılara imtiyaz verme taraftarı olmadığından, Ereğli Şirketi Osmanlı tebaasından YankoBey'e 1893'te verilen Zonguldak limanı imtiyazını 1896'da devralarak, devletin izni olmadanmaden ocağı işletmeye başlamıştır. Fakat Osmanlı Devleti, Ereğli Şirketi'nin maden ocağıişletmesini 1912 yılına kadar tanımamıştır. Buna rağmen şirket fiili olarak ocak işletmeyedevam etmiştir.Ereğli madenleri çalışma yaşamı bakımından da dikkat çekici bir özelliğe sahiptir. Madendegünlük olarak 5000 civarında amele istihdam edilmekteydi. İlk başlarda yaşanan kalifiyeişgücü açığı Balkanlar'dan getirilen yerli ve yabancı işgücü ile kapatılmaya çalışılmıştır. Dahasonra 1867'de hazırlanan Dilaver Paşa Nizamnamesi ile bölgede yaşayan insanlara madendeçalışma zorunluluğu getirilmiştir. Madende teknik elaman dışında yabancı çalıştırılması yasakolduğu halde, Zonguldak liman ve rıhtım inşaatı ve Ereğli Şirketi ile birlikte Fransız, İtalyan,Karadağlı, İranlı ve Yunanlı amele de çalıştırılmıştır