Bir Ortaçağ Anadolu Sûfisi Hakkında Yeni Bulgular: Aybek Baba Şeyh mi, Emir mi?

Makale Türkçe İlahiyat× Sosyal Bilimler× Orta Çağ× Tarih× Anadolu×

Künye:

Yazarlar:

Doç.Dr. Mustafa UYAR Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü

Ekle

Emeği Geçenler:

Ekle

Yayın Yılı:

2014

Yayınlandığı Eser:

Belleten

Cilt:

LXXVIII

Sayı:

283

Sayfa Aralığı:

880-890

İçerik Dosyası:

İndirmek için tıklayınız

Web adresi:

http://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfeENPZk9UOXZHamM/view?pli=1

Operatör:

Zeynep Pakize Semiz

Güncelleyen:

Zeynep Pakize Semiz

Özet:

Makale, Türkiye’de biyografisi ve faaliyetleri büyük oranda yanlış yazılan bir Ortaçağ Anadolu Türk sûfîsi, Aybek Baba’yı ele almaktadır. 13. yüzyılın son çeyreğinde Amasya’da yaşayan Aybek Baba, Türkiye’de kendi hakkında yazılan eserlerde bir “tekke seyhi”, “politik bir kişilik” ve “İlhanlı ʿulemâsını İslâm’a döndüren bir mürşîd” olarak, hatta “İlhan Abaka’nın Anadolu’daki bir casusu” seklinde tanımlanmıştır. İddiaya göre İlhan Abaka, bu “casus” sayesinde ez-Zâhir Baybars ile Mu‛în el-DînPervâne arasındaki gizli yazışmaları öğrenmiş ve Pervane’yi idam etmişti. Aybek Baba’nın İlhan Abaka ile iyi bir ilişki tesis ettiği ve onu İslâm’a ısındırdığı da bu şeyh hakkında yazılanlar arasındadır.

Mehmed Fuad Köprülü’den baslayarak günümüz tarihçileri, Aybek Baba’nın hayatını ve dinî faaliyetlerini yazarken Hüseyin Hüsâm el-Dîn’in Amâsya Târîhi adlı eserini, ana kaynak olarak kullanmışlardır. Fakat bu eserdeki bilgi, ‛Ikd el-Cumân fî Ta’rîhEhl el-Zamân’ın el yazmasındaki bir harf hatası yüzünden büyük oranda yanlış telif edilmiştir. Dönemin İlhanlı kaynaklarında ismine rastlamadığımız bu sûfî şeyh hakkında yapılan söz konusu yanlışlık, Türkiye’de yazılan metinlerde, tam yüz yıldır tekrar edilegelmiştir. Makalemiz, ilk defa Hüseyin Hüsâm el-Dîn’in Amâsya Târîhi isimli eserinde yapılan ve daha sonra alıntılarla günümüze kadar tekrar eden yanlışlığın, nasıl meydana geldiği üzerinde durmakta; bu yanlışı pekiştiren diğer yanılsamaları ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Aybek Baba, ihtidâ, İlhanlı, Moğol, Ortaçağ.

***

New Findings Concerning a Medieval Anatolian Sūfī: Was Āybek Bābā a Sheik or an Amīr?

The article undertakes the erroneously composed biography and certain activities of a Medieval Anatolian sheik, Āybek Bābā. The Turkish sufi Āybek Bābā, who lived during the last quarter of the 13th century, is claimed to be a “tekke sheik,” a “political persona,” a “murshīd who guided the Ilkhānidʿulemā to Islam” as well as a “spy of Ilkhān Abaqa situated in Anatolia;” a “spy” that had enabled Ilkhān Abaqa to uncover the secret correspondences between the Mamlūk Sultan Al-Zāhir Baybars and the Vizier of the Sultanate of Rum Muʿīn al-Dīn Parvāna which had (in the end) lead to the execution of Parvāna. Some modern historians also assert that
Āybek Bābā had established contact with the Ilkhān Abaqa and that he was the one to introduce Ilkhān Abaqa to Islam.

Modern historians such as Mehmed Fuad Köprülü have used Ḥüseyin Ḥüsām el-Dīn’s work, Amāsya Tārīhi (The History of Amāsya) as the main reference for Āybek Bābā’s life and religious activities, however, the information on the biography of Āybek Bābā revealed in Amāsya Tārīhi, was largely incorrect due to a spelling error that was made in a copy of ʿIqd al-Jumān fī Taʾrīkh Ahl al-Zamān’s manuscript. This mistake has been repeated for a century in articles written in Turkey involving the sufi sheik whose name does not appear in any of the Ilkhanid sources pertaining to the era.

The aim of this article is to clarify the main cause of the ‘misinformation’ in relation to the story of Āybek Bābā as well as explain the other factors that have contributed to and reinforced such a misconception to take root by making use of the information derived from contemporary Arabic and Persian sources.

Mehmed Fuad Köprülü’den baslayarak günümüz tarihçileri, Aybek Baba’nın hayatını ve dinî faaliyetlerini yazarken Hüseyin Hüsâm el-Dîn’in Amâsya Târîhi adlı eserini, ana kaynak olarak kullanmışlardır. Fakat bu eserdeki bilgi, ‛Ikd el-Cumân fî Ta’rîhEhl el-Zamân’ın el yazmasındaki bir harf hatası yüzünden büyük oranda yanlış telif edilmiştir. Dönemin İlhanlı kaynaklarında ismine rastlamadığımız bu sûfî şeyh hakkında yapılan söz konusu yanlışlık, Türkiye’de yazılan metinlerde, tam yüz yıldır tekrar edilegelmiştir. Makalemiz, ilk defa Hüseyin Hüsâm el-Dîn’in Amâsya Târîhi isimli eserinde yapılan ve daha sonra alıntılarla günümüze kadar tekrar eden yanlışlığın, nasıl meydana geldiği üzerinde durmakta; bu yanlışı pekiştiren diğer yanılsamaları ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Aybek Baba, ihtidâ, İlhanlı, Moğol, Ortaçağ.

***

New Findings Concerning a Medieval Anatolian Sūfī: Was Āybek Bābā a Sheik or an Amīr?

The article undertakes the erroneously composed biography and certain activities of a Medieval Anatolian sheik, Āybek Bābā. The Turkish sufi Āybek Bābā, who lived during the last quarter of the 13th century, is claimed to be a “tekke sheik,” a “political persona,” a “murshīd who guided the Ilkhānidʿulemā to Islam” as well as a “spy of Ilkhān Abaqa situated in Anatolia;” a “spy” that had enabled Ilkhān Abaqa to uncover the secret correspondences between the Mamlūk Sultan Al-Zāhir Baybars and the Vizier of the Sultanate of Rum Muʿīn al-Dīn Parvāna which had (in the end) lead to the execution of Parvāna. Some modern historians also assert that
Āybek Bābā had established contact with the Ilkhān Abaqa and that he was the one to introduce Ilkhān Abaqa to Islam.

Modern historians such as Mehmed Fuad Köprülü have used Ḥüseyin Ḥüsām el-Dīn’s work, Amāsya Tārīhi (The History of Amāsya) as the main reference for Āybek Bābā’s life and religious activities, however, the information on the biography of Āybek Bābā revealed in Amāsya Tārīhi, was largely incorrect due to a spelling error that was made in a copy of ʿIqd al-Jumān fī Taʾrīkh Ahl al-Zamān’s manuscript. This mistake has been repeated for a century in articles written in Turkey involving the sufi sheik whose name does not appear in any of the Ilkhanid sources pertaining to the era.

The aim of this article is to clarify the main cause of the ‘misinformation’ in relation to the story of Āybek Bābā as well as explain the other factors that have contributed to and reinforced such a misconception to take root by making use of the information derived from contemporary Arabic and Persian sources.

Bu eser henüz bir kaynakçada yer almıyor.

Yaptığı atıflar
Aldığı atıflar

Atıf yapılan eser:

Jean Paul Roux

Türklerin ve Moğolların Eski Dini

İstanbul, 1994, Kabalcı Yayınevi.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

45 kez

görüntülendi.

Ahmet Yaşar OCAK

Babaîler İsyanı Alevîliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu'da İslâm-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü

İstanbul, 1996, Dergâh Yayınları.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

48 kez

görüntülendi.

A. Zeki Velidi Togan

Umumi Türk Tarihi'ne Giriş

Istanbul, 1981, Enderun Kitabevi.

Kitap Türkçe Tarih Genel Türk

Bu Kitap

37 kez

görüntülendi.

Nejat KAYMAZ

Pervane Mu'inü'd-din Süleyman

Ankara, 1970, A.Ü. Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.

Kitap Türkçe 13. yy Tarih Genel Türk Selçuklu Anadolu

Bu Kitap

23 kez

görüntülendi.

Ahmet Yaşar OCAK

“Bazı Menâkıbnâmelere Göre XIII-XV. Yüzyıllardaki İhtidâlarda Heterodoks Şeyh ve Dervişlerin Rolü”

Osmanlı Araştırmaları Dergisi.

Makale Türkçe

Bu Makale

16 kez

görüntülendi.

Cüneyt KANAT

“Gazan Han Zamanında Memlûk Devletine İltica Eden Uyratlar”

Tarih İncelemeleri Dergisi.

Makale Türkçe Tarih Genel Türk Anadolu

Bu Makale

24 kez

görüntülendi.

David AYALON

“The Wafidiya in the Mamluk Kingdom”

Islamic Culture.

Makale İngilizce Tarih

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Mustafa UYAR

“İlhanlı Hükümdarlarının İslâm’a Girmesinde Rol Alan Türk Sûfîleri: İlhan Tegüder ve Gazan Han Devirleri”

Belleten.

Makale Türkçe 13. yy Tarih Kafkasya Moğol

Bu Makale

41 kez

görüntülendi.

M. Şerafeddin Yaltkaya

Baybars Tarihi

İstanbul, 1941, T.T.K.

Kitap Türkçe Tarih Moğol

Bu Kitap

14 kez

görüntülendi.

Cüneyt KANAT

“İlhanlı Hükümdarı Tegüder’in Müslümanlığı Kabulü ve Bunun Memlûk Devleti’ndeki Yankıları”

Türklük Araştırmaları Dergisi.

Makale Türkçe Tarih Kafkasya Moğol

Bu Makale

5 kez

görüntülendi.

Robert BARTLETT

Trial by Fire and Water: the Medieval Judicial Ordeal

Oxford, 1986, Oxfordshire Clarendon.

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Ahmet Yaşar OCAK

Osmanlı İmparatorluğu'nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV.-XVII. Yüzyıllar)

Ankara, 1992, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Devin DEWEESE

Islamization and Native Religion in the Golden Horde. Baba Tükles and Conversion to Islam in Historical and Epic Tradition

Pennsylvania, 1994, University Park.

Kitap İngilizce İlahiyat Tarih İslam

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Ahmet T. KARAMUSTAFA

God’s Unruly Friends: Dervish Groups in the Islamic Later Middle Period

Salt Lake City, 1994, University Of Utah Press.

Kitap İngilizce Tarih Osmanlı

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Kutb El-dîn Mûsa B. MUHAMMED EL-YÛNÎNÎ

Zeyl Mir’ât el-Zamân

Hyderabad, 1960, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

El-Ayni

Ikd el-Cumân fî Ta’rîh Ehl el-Zamân

Kahire, 1977, .

Kitap Arapça Tarih

Bu Kitap

3 kez

görüntülendi.

Encyclopedia of Islam, Second Edition

Leiden, 1958, .

Kitap İngilizce

Bu Kitap

6 kez

görüntülendi.

Ahmet Yaşar OCAK

“The Interpretation of Islam by the Turks Throughout the Historical Process”

The Peoples Speaking Turkish.

Makale İngilizce Tarih

Bu Makale

8 kez

görüntülendi.

Adel ALLOUCHE

“Tegüder’s Ultimatum to Qalawun”

International Journal of Middle East Studies.

Makale İngilizce Tarih Kafkasya Moğol

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Reuven AMITAI

“Sufis and Shamans: Some Remarks on the Islamization of the Mongols in the Ilkhanate”

Journal of the Economic and Social History of the Orient.

Makale İngilizce Tarih

Bu Makale

2 kez

görüntülendi.

Elvan Çelebi

Menâkıbu'l-Kudsiyye fî Menâsibi'l-Ünsiyye (Baba İlyas-ı Horasanî ve Sülalesinin Menkabevî Tarihi)

Ankara, 1995, Türk Tarih Kurumu.

Kitap Türkçe

Bu Kitap

1 kez

görüntülendi.

Reuven AMITAI

“Ghazan, Islam and Mongol Tradition: A View from the Mamluk Sultanate”

Bulletin of the School of Oriental and African Studies.

Makale İngilizce Tarih Kafkasya Moğol

Bu Makale

1 kez

görüntülendi.

Feridun Nafiz UZLUK

Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III

Ankara, 1952, Örnek Matbaası.

Kitap Türkçe Tarih Selçuklu Anadolu

Bu Kitap

4 kez

görüntülendi.

Reuven AMITAI

“The Conversion of Tegüder Ahmad to Islam”

Jerusalem Studies in Arabic and Islam.

Makale İngilizce Tarih Kafkasya Moğol

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Judith PFEİFFER

“Reflections on a ‘Double Rapprochement’: Conversion to Islam among the Mongol elite during the early Ilkhanate”

Beyond the Legacy of Genghis Khan.

Makale İngilizce Tarih

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Mehmet Fuad KÖPRÜLÜ

Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar

Ankara, 1987, Türk Diyanet Vakfı.

Kitap Türkçe Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Reuven AMITAI

Mongols and Mamluks: the Mamlūk-Īlkhānid War (1260-1281)

Cambridge, 1994, .

Kitap İngilizce 13. yy Tarih Kafkasya Moğol

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Ahmet Yaşar OCAK

Türk Halk İslamı: Tarihsel Temeller-İnanç Yapısı-Teolojik KarakterModernleşme Problemi, Türkiye Sosyal Tarihinde İslam’ın Macerası

İstanbul, 2010, .

Kitap Türkçe Sosyal Bilimler Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Walther Heissig

The Religions of Mongolia

Berkeley, 1980, .

Kitap İngilizce Tarih

Bu Kitap

0 kez

görüntülendi.

Hüseyin ORAK

“Amasya”

Türkiye Kılavuzu.

Makale Türkçe

Bu Makale

0 kez

görüntülendi.

Bu eserin aldığı atıf bulunmuyor.

Eser istatistikleri yükleniyor...